آماربازی برای مخالفت با افزایش سهمیه پزشکی / نماینده مجلس: این کار‌ها ریشه در منافع اقتصادی دارد
اخیرا مسئولان وزارت بهداشت در آماری تعداد پزشکان عمومی غیرفعال را ۳۰ هزار نفر دانستند و این آمار را دلیلی برای مخالفت با افزایش ظرفیت پزشکی اعلام کرده‌اند.
با وجود آمار اعلام شده از سوی وزارت بهداشت، بااین‌حال، نمایندگان مجلس معتقدند که کشور با کمبود پزشک مواجه است و این پزشکان به دلایل دیگری غیرفعال‌اند. آنها علت مخالفت وزارت بهداشت را حفظ انحصار رشتۀ پزشکی و ذی‌نفع بودن مسئولان وزارت بهداشت می‌دانند.
به گزارش خبرنگار اجتماعی تابناک، در روز‌های اخیر، اظهارات جلیل حسینی، معاون آموزشی وزارت بهداشت، مبنی بر وجود ۳۰ هزار پزشک عمومی غیرفعال در کشور، بحث‌های گسترده‌ای را برانگیخته است. حسینی در این زمینه اظهار داشت: «آماری که دریافت کرده‌ایم ۳۰ هزار پزشک عمومی هیچ‌جا فعالیت ندارند.» محمد رئیس‌زاده، رئیس سازمان نظام پزشکی، نیز این آمار را تایید کرده است و در این‌خصوص بیان کرد: «مشکلی که داریم این است که پزشکان عمومی تمایلی برای ورود به پذیرش‌های تخصص و کار در حوزه پزشکی را به دلیل تعرفه‌های پایین ندارند. در شهر تهران یک پزشک با ویزیت ۱۲۰هزار تومان اصلا نمی‌تواند مطب دایر کند.» این اظهارات باعث شد تا برخی از مسئولان وزارت بهداشت با استناد به این آمار، تأکید کنند که کشور نیازی به افزایش سرانۀ پزشک و دندان‌پزشک ندارد.
تصویری دیگر
آمار‌های موجود و وضعیت واقعی پزشکان غیرفعال تصویری متفاوت از آنچه که مسئولان وزارت بهداشت مطرح کرده‌اند، ارائه می‌دهد. براساس داده‌های رسمی، دلایل غیرفعال بودن پزشکان به کمبود شغل یا عدم توانایی مالی برای تاسیس مطب مربوط نمی‌شود. بسیاری از این پزشکان به دلایل مهاجرت، بازنشستگی یا فعالیت در حوزه‌های غیرپزشکی از حرفه خود فاصله گرفته‌اند. در این راستا، میثم ظهوریان ابوترابی، نماینده مجلس، با مقایسه وضعیت سرانه پزشک در ایران با کشور‌های منطقه خاورمیانه، اعلام کرد که سرانه پزشک در ایران نصف میانگین منطقه است. وی همچنین به توزیع نامناسب پزشکان اشاره کرد و افزود که حدود ۴۵ درصد از پزشکان متخصص کشور تنها در تهران مشغول به کارند. این آمار‌ها نه‌تنها کمبود پزشک را نشان نمی‌دهند، بلکه توزیع ناعادلانه پزشکان، به‌ویژه در مناطق کوچک‌تر، باعث بروز مشکلات دسترسی به خدمات درمانی شده است.
افزایش ظرفیت پزشکی در سیطره موانع اقتصادی و انحصاری
در این زمینه، بررسی‌ها نشان می‌دهند که آمار‌های وزارت بهداشت در خصوص پزشکان غیرفعال، عمدتاً شامل افرادی می‌شود که در گروه‌هایی مانند پزشکان مهاجر، پزشکان بازنشسته، پزشکان فعال در حوزه زیبایی یا در سایر حوزه‌های غیرپزشکی فعالیت دارند. بر اساس آمار سایت سازمان نظام پزشکی، تعداد کل کد‌های نظام پزشکی در کشور حدود ۱۰۲ هزار نفر است که از این تعداد، ۸۷ هزار و ۳۶۵ پزشک دارای پروانه فعالیت حرفه‌ای هستند. طبق داده‌های رسمی، بین ۶ تا ۱۰ هزار پزشک مهاجر در کشور وجود دارند که به دلایل مختلف، از جمله شرایط کاری یا مشکلات اقتصادی، به خارج از کشور مهاجرت کرده‌اند. این گروه از پزشکان که در کشور فعال نیستند، یکی از دلایل عمده کاهش تعداد پزشکان در داخل کشور به شمار می‌روند.
علاوه‌براین، حدود ۶ هزار پزشک بالای ۷۰ سال در کشور فعالیت می‌کنند که عملاً بازنشسته شده‌اند و از چرخه کادر درمان خارج شده‌اند. این افراد به‌طور غیرمستقیم جزو گروه پزشکان غیرفعال محسوب می‌شوند و نقش مهمی در کاهش تعداد پزشکان فعال دارند. همچنین، حدود ۱۵ هزار پزشک در حال حاضر در حوزه زیبایی فعالیت می‌کنند که به نوعی از حیطه درمان‌های پزشکی خارج شده‌اند و ۱۷ هزار پزشک دیگر به فعالیت‌های ستادی در بیمارستان‌ها و سازمان‌ها مشغول هستند. این آمار‌ها نشان می‌دهد که پزشکان غیرفعال که مسئولین وزارت بهداشت از آنها صحبت می‌کنند، عمدتاً در یکی از این گروه‌های نام‌برده قرار دارند. بنابراین، بیشتر این پزشکان به دلایل مختلف مانند مهاجرت، بازنشستگی یا تغییر شغل از حرفه اصلی خود فاصله گرفته‌اند. در نمودار زیر، ستون سبزرنگ، تعداد پزشکان فعال را نشان می‌دهد و ستون‌های آبی‌رنگ تعداد پزشکانی که به‌دلایل گوناگون از فعالیت در حوزۀ درمان کناره‌گیری کرده‌اند.
واقعیت بیکاری پزشکان
براساس داده‌های نمودار بالا، تعداد پزشکان غیرفعال در کشور بیش از ۳۰ هزار نفر است که وزارت بهداشت آن را اعلام کرده است. این آمار نشان می‌دهد که این پزشکان به دلیل نبود شغل یا عدم توانایی مالی برای تاسیس مطب غیرفعال نشده‌اند، بلکه بسیاری از آنها در حوزه‌های دیگر فعال‌اند یا به خارج از کشور مهاجرت کرده‌اند یا به سن بازنشستگی رسیده‌اند. بنابراین، واقعیت بیکاری پزشکان در کشور چیز دیگری است و علت غیرفعال بودن آنها بیشتر به تغییر شغل یا مهاجرت برمی‌گردد. به همین دلیل، پرسش‌هایی مطرح می‌شود که چرا این آمار‌ها به‌جای کمک به حل بحران کمبود پزشک، به‌عنوان دلیل مخالفت با افزایش ظرفیت پزشکی استفاده می‌شود.
میثم ظهوریان، نماینده مجلس، در این زمینه اظهار کرد: «دسترسی مردم، به ویژه در شهر‌های کوچک، به پزشک متخصص بسیار سخت شده است. برخی افراد در وزارت بهداشت به افزایش تعداد پزشکان علاقه‌ای ندارند و این موضوع باعث بروز چالش‌هایی در اجرای قانون افزایش ظرفیت پزشکی شده است.» به گفته وی، وزیر بهداشت یکی از مهم‌ترین مخالفان اجرای این طرح است. این مخالفت‌ها نشان می‌دهد که علت اصلی مخالفت با افزایش ظرفیت پزشکی، کمبود پزشک و بیکاری نیست، بلکه به حفظ انحصار در حوزه پزشکی و کنترل بازار کار آن مربوط می‌شود.
این مخالفت‌ها بیشتر به‌نظر می‌رسد که ریشه در منافع اقتصادی و انحصاری وزارت بهداشت و سازمان‌های تحت نظارت آن دارد. همچنین، علت دیگر ارائۀ این آمار را می‌توان در بی‌اطلاعی مسئولان وزارت بهداشت از آمار و داده‌های دقیق است. در حقیقت، تمایل نداشتن به افزایش ظرفیت پذیرش پزشکان ممکن است ناشی از دغدغه‌های اقتصادی و حفظ وضعیت موجود باشد که در آن، بازار کار پزشکی کنترل شده و دسترسی به منابع محدود می‌شود. در چنین شرایطی، پزشکان کم‌تر و بازار اشتغال پزشکی انحصاری‌تر خواهد بود و گروه‌های خاصی از این وضعیت منتفع خواهند شد.