از کارخانه داری به صنعت سازی؛ تحولی بزرگ در انتظار ایران؟
رئیس مرکز توسعه فناوری‌های راهبردی معاونت علمی چالش اصلی صنعت ایران را عدم وجود نوآوری و وابستگی به فناوری‌های خارجی دانسته و بر اهمیت سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه برای گذار به صنعت‌سازی تاکید کرد.
به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، دکتر سعید سرکار؛ رئیس مرکز توسعه فناوری‌های راهبردی معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان امروز اظهار کرد: ما یک اقتدار ملی داریم که این اقتدار از چند مؤلفه تشکیل شده و برآیند این مؤلفه‌ها، اقتدار ملی را شکل می‌دهد. ما اقتدار تکنولوژی، دیپلماسی، اجتماعی و… داریم.
سرکار گفت: امروز در اقتدار دفاعی یا نظامی به جایگاهی رسیده‌ایم که دنیا ایران را در سطح بازدارندگی قبول کرده است. دنیا پذیرفته است که اقتدار نظامی ایران واقعی است. اقتدار تکنولوژی، پایه و اساس تمامی انواع اقتدارهاست. زیرساخت تمامی اقتدارها، اقتدار تکنولوژی است. اگر این اقتدار را نداشته باشیم، در سایر مؤلفه‌ها نیز به جایی نخواهیم رسید.
وی ادامه داد: به عنوان مثال، اگر ما موشک‌های هایپرسونیک داریم، این توانمندی با تکیه بر فناوری به دست آمده است. ایران جزو 5 کشوری است که این فناوری را در اختیار دارد. اگر ما رادارها و سامانه‌های ضدهوایی پیشرفته داریم، باز هم به دلیل فناوری است. اقتدار عاریتی، اقتدار نیست. ایران در حوزه نظامی به خود و ظرفیت فناوری بومی خود متکی است و اقتدار نظامی ما برگرفته از اقتدار تکنولوژی است.
رئیس مرکز توسعه فناوری‌های راهبردی معاونت علمی تصریح کرد: در حوزه اقتدار اقتصادی، اقتصادی که به نفت خام متکی باشد، یک اقتصاد مرده و بدون اقتدار است. اما اقتصادی که مبتنی بر فناوری و محصولات های‌تک باشد، اقتصادی زنده، پویا و رو به رشد خواهد بود.
وی تصریح کرد: اقتصاد دانش‌بنیان و اقتصاد مبتنی بر تکنولوژی، کشورهای دیگر را به ما وابسته می‌کند. این وابستگی، نوعی اقتدار است. وقتی محصولاتی داشته باشید که فقط چند کشور در دنیا توانایی تولید آن را داشته باشند، دیگران مجبور خواهند بود به شما وابسته شوند. این نوع اقتصاد، اقتصادی پویا است. در گذشته فکر می‌کردیم نفت اقتدار ایران است اما امروز می‌دانیم اقتصادی افتخارآفرین است که مبتنی بر فناوری‌های پیشرفته باشد.
سرکار گفت: اقتدار تکنولوژی اهمیت کلیدی دارد. اقتدار اجتماعی نیز از مؤلفه‌های مختلفی تشکیل می‌شود که یکی از آن‌ها نظامی است، زیرا جامعه باید امنیت داشته باشد. اقتدار اقتصادی نیز از مهم‌ترین مؤلفه‌های اجتماعی است. اگر از نظر اقتصادی قوی باشید و مردم تأمین باشند، سطح رضایت عمومی افزایش پیدا می‌کند.
وی خاطرنشان کرد: اقتدار رسانه‌ای نیز بسیار اهمیت دارد. در برخی مؤلفه‌های اقتدار، ما ضعف‌هایی داریم. امروز، استارلینک به اقتدار تکنولوژی رسیده است. مشکلاتی مانند فیلترینگ نیز به اقتدار تکنولوژی مرتبط است و می‌تواند روح و روان جامعه را مختل کند. اگر اقتدار تکنولوژی داشته باشید، دیگران به شما احترام می‌گذارند. وضعیت همسایگان ایران در سال‌های اخیر دچار تغییرات زیادی شده است.
و با طرح این سوال که رسالت معاونت علمی چیست؟ و چرا باید به آن اهمیت بدهیم و همه به آن کمک کنیم؟ گفت: تدبیر رهبری برای ضرورت تشکیل معاونت علمی بود و این نهاد ایجاد شد تا سکان‌داری، تنظیم‌گری و تسهیل‌گری در عرصه علم و فناوری را بر عهده بگیرد. این معاونت باید جریان علم و فناوری را مدیریت کند و هم‌افزایی ایجاد کند. معاونت علمی بدون هم‌افزایی به نتیجه مطلوب نخواهد رسید.
رئیس مرکز توسعه فناوری‌های راهبردی معاونت علمی گفت: بنده مسئولیت مرکز توسعه فناوری‌های راهبردی را بر عهده دارم. این مرکز ستادهای زیادی را زیرمجموعه خود دارد، از جمله ستادهای بیو و سلامت، نانو، علوم شناختی و اتصال‌پذیری.
وی ادامه داد: برنامه‌های متعددی تعریف شده است که شامل موارد ذیل است:
- شبکه آزمایشگاهی: مدیریت آزمایشگاه‌های ملی و راهبردی در همین مرکز انجام می‌شود.
- کانون پتنت: فعالیت‌های خود را دوباره به‌صورت جدی آغاز می‌کند.
- پسادکتری فناورانه: یکی دیگر از برنامه‌های پیشنهادی است که با همکاری معاونت علمی، وزارتین علوم و بهداشت، دانشگاه‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان راه‌اندازی خواهد شد. آیین‌نامه این طرح نیز تدوین شده است.
وی گفت: ما باید بتوانیم با صنعت به‌صورت جدی تعامل کنیم و امیدواریم که بتوانیم در کشور صاحب صنعت شویم. در حال حاضر، بیشتر از صنعت، کارخانه داریم. امروز اما ظرفیت این را داریم که صاحب صنعت شویم؛ زیرا نیروی انسانی، فناوری و ماشین‌سازی لازم را داریم و این ظرفیت در شرکت‌های دانش‌بنیان نیز وجود دارد.
دانشگاه‌ها باید دانشجویان دانا و توانا تربیت کنند
رئیس مرکز توسعه فناوری‌های راهبردی معاونت علمی بیان کرد: ما در دانشگاه‌ها دانشجویانی را پرورش می‌دهیم که دانا هستند اما توانا نیستند. مثال آن مانند فردی است که تمام علم شنا را از کتاب یاد گرفته، اما به محض ورود به استخر غرق می‌شود. این وضعیت بیانگر این است که بسیاری از فارغ‌التحصیلان ما نخبه و عالی به نظر می‌رسند، اما فاقد مهارت‌های عملی هستند و نمی‌توانند دانش خود را به کار گیرند.
نیاز به مهارت‌محوری در آموزش دانشگاهی
سرکار گفت: دانشجویان باید با مهارت‌های کاربردی و توانمندی‌های عملی از دانشگاه فارغ‌التحصیل شوند. در حال حاضر، بسیاری از حوزه‌های آموزشی ما همچون فردی با “ضایعه نخاعی” عمل می‌کنند؛ یعنی توان فکر کردن و سخن گفتن را دارد، اما برای انجام یک کار ساده مانند نوشیدن آب نیازمند کمک دیگران است. متأسفانه، بسیاری از دانش‌آموختگان ما نیز چنین شرایطی دارند؛ توان تجزیه و تحلیل و بیان نظرات خود را دارند، اما در عمل نمی‌توانند مشکلات خود را حل کنند و برای یک شغل ساده تلاش می‌کنند.
تربیت افراد دانا و توانا در حوزه‌های مختلف
رئیس مرکز توسعه فناوری‌های راهبردی معاونت علمی خاطرنشان کرد: برای مثال، اگر پرستاری تربیت می‌کنیم، او باید علاوه بر دانش نظری، مهارت عملی درمان بیماران را داشته باشد. یک پزشک نیز نباید فقط دانش تئوری داشته باشد، بلکه باید توانایی به کارگیری این دانش را داشته باشد. چنین افرادی که دانا و توانا هستند، می‌توانند نقش مؤثری در جامعه ایفا کنند. ما باید از این الگو برای تربیت فارغ‌التحصیلان استفاده کنیم و بحران اشتغال دانش‌آموختگان را با افزایش ظرفیت جذب و توانمندسازی آن‌ها مدیریت کنیم.
از فارغ‌التحصیلی با مدرک به فارغ‌التحصیلی با توانمندی
وی گفت: هدف ما این است که دانشجویان نه‌تنها با مدرک و مقاله، بلکه با ایده، دانش، توانمندی، بیزینس‌پلن و برنامه کسب‌وکار از دانشگاه فارغ‌التحصیل شوند. این نقطه مطلوب ماست. اگر فردی دستفروشی می‌کند و در محله‌ای مشتری ندارد، به محله دیگری می‌رود. ما نیز نباید با خروج افراد نخبه از کشور مقابله کنیم، بلکه باید ظرفیت‌سازی کنیم.
قانون مترقی تاسیس شرکت‌های دانش‌بنیان توسط اساتید دانشگاه
سرکار تأکید کرد: یکی از قوانین مترقی این بود که اساتید دانشگاه با اجازه هیئت امنا می‌توانند شرکت دانش‌بنیان تأسیس کنند. این موضوع باعث تقویت جریان دانش‌بنیانی شده است و تاکنون بیش از 1100 نفر از اساتید دانشگاه مؤسس یا سرپرست بخش تحقیق و توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان هستند.
اجرای طرح پسادکتری فناورانه
رئیس مرکز توسعه فناوری‌های راهبردی معاونت علمی درباره طرح جدید پسادکتری فناورانه گفت: در طرح پسادکتری فناورانه که با نام برنامه “تاپ” شناخته می‌شود، دانشجویان به‌عنوان «فن‌جو» جذب می‌شوند. این افراد به دانشگاه معرفی شده و دانشگاه با مشارکت شرکت دانش‌بنیان آن‌ها را می‌پذیرد. شرکت باید پروژه‌ای فناورانه تعریف کند که در نهایت به ثبت اختراع بین‌المللی، خلق فناوری، یا ارتقای دستگاه منجر شود.
وی خاطرنشان کرد: در این طرح، 80 درصد حقوق فن‌جو را دولت به مدت دو سال تأمین می‌کند و 20 درصد دیگر را شرکت می‌پردازد. شرکت دانش‌بنیان موظف است بیمه و مالیات فرد را پرداخت کند. پس از دو سال، این پروژه به فناوری و محصولی قابل‌استفاده می‌رسد. جلسه دفاع از پروژه برگزار شده و دانشگاه گواهی پسادکتری صادر می‌کند.
ایجاد اشتغال پایدار و توسعه فناوری
سرکار تصریح کرد: فردی که دو سال در یک شرکت دانش‌بنیان کار کرده است، معمولاً توسط شرکت نگه داشته می‌شود و این طرح به گونه‌ای طراحی شده که اشتغال و آینده شغلی افراد تضمین شود. تاکنون 1100 نفر از اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها با سطح دانشیار به بالا و سابقه تربیت دانشجو یا اجرای پروژه دکتری، در این طرح مشارکت داشته‌اند.
وی گفت: هدف نهایی این طرح، توسعه فناوری و تولید محصولاتی با ارزش اقتصادی و کاربردی است که به جامعه خدمت می‌کنند و اشتغال پایدار ایجاد می‌کنند.
کارخانه یا صنعت؟ ضرورت گذار از کارخانه‌داری به صنعت‌سازی در ایران
رئیس مرکز توسعه فناوری‌های راهبردی معاونت علمی گفت: ما در ایران بیشتر کارخانه داریم تا صنعت. یک کارخانه، تنها یک سوله است که در آن ماشین‌آلات خارجی نصب و کارگران آموزش داده می‌شوند تا فرآیندی خاص انجام گیرد اما زمانی می‌توانیم ادعا کنیم که صنعتی داریم که توانایی ساخت ماشین‌آلات و بهینه‌سازی آن‌ها را نیز داشته باشیم.
چالش تکنولوژی در کارخانه‌های نساجی ایران
وی تصریح کرد: برای مثال، کارخانه‌های نساجی ما با تکنولوژی 20 سال پیش فعالیت می‌کنند و محصولی تولید می‌کنند که توان رقابت در بازارهای جهانی را ندارد درحالی که برای داشتن صنعت واقعی، باید به‌طور مداوم در آن تکنولوژی خلق شود.
تکنولوژی غذای صنعت است
سرکار گفت: صنعت را می‌توان به موجودی زنده تشبیه کرد که برای بقا و رشد به تغذیه نیاز دارد. غذای صنعت، تکنولوژی است. در بازار جهانی، صنایعی که نتوانند تکنولوژی جدید جذب کنند، از گردونه رقابت خارج خواهند شد. به‌عنوان نمونه، اگر خودرویی که برای هر 100 کیلومتر 8 لیتر سوخت مصرف می‌کند، به‌گونه‌ای بهینه نشود که مصرف آن کاهش یابد، مشتریان دیگر آن را خریداری نخواهند کرد.
کارخانه‌ها نیاز به تکنولوژی را احساس نمی‌کنند!
وی تصریح کرد: کارخانه‌ها به تکنولوژی جدید نیاز ندارند یا حتی ممکن است آن را پس بزنند! این مسئله نشان می‌دهد که بیشتر کارخانه‌دار هستیم و هنوز به سطح صنعت نرسیده‌ایم. برای رسیدن به این مرحله، باید برنامه ماشین‌سازی را فعال کنیم، ماشین‌آلات وارداتی را بومی‌سازی و به‌روزرسانی کنیم؛ ظرفیتی که در کشور وجود دارد اما هنوز به‌درستی به‌کار گرفته نشده است.
گام اول: شناسایی و توانمندسازی تیم‌ها و شرکت‌ها
رئیس مرکز توسعه فناوری‌های راهبردی معاونت علمی گفت: برای تقویت صنایع، باید تیم‌ها و شرکت‌های توانمند شناسایی شوند. در صنعت نساجی، باید بررسی کنیم که کدام ماشین‌آلات موجود هستند و کدام‌یک از آن‌ها قابلیت تولید داخلی با کیفیت بالا و هزینه کمتر را دارند. این اقدام، گام مهمی در مسیر صنعت‌سازی است.
گام دوم: احصای نیازهای تکنولوژیکی صنایع
وی تأکید کرد: باید نیازهای تکنولوژیکی صنایع را شناسایی کنیم. باید بررسی شود که چه تکنولوژی‌هایی می‌توانند کیفیت محصولات را افزایش، قیمت‌ها را کاهش و بهره‌وری را ارتقا دهند. این چالش‌ها باید به‌طور دقیق احصا شوند و زمانی که صنایع آن را بپذیرند و وارد عمل شوند، می‌توان حرکت به سوی پیشرفت را آغاز کرد.
ضرورت مشارکت چندجانبه
سرکار گفت: رسیدن به این اهداف نیازمند همکاری گسترده است. معاونت علمی یا هر نهاد دیگر به‌تنهایی نمی‌تواند این مسیر را طی کند. صنعت، دولت، دانشگاه‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان باید با همکاری یکدیگر، ایران را از کارخانه‌داری به صنعت‌سازی برسانند.
انتهای پیام/