روستایی که دومین دهکده جهانی ایران شد/ بقایای زلزله مرگبار طبس در سال ۱۳۵۷ امروز در چه حال است؟
الهه جعفرزاده: روستای «اِصفَهَک» در بخش دیهوک از توابع شهرستان طبس استان خراسان جنوبی قرار دارد؛ که در فاصله ۲۳۱ کیلومتری مرکز استان (در بیرجند) واقع شده است. در گذشته طبس بخشی از استان یزد محسوب می‌شد که در سال ۱۳۹۱ به خراسان جنوبی ملحق گردید.
اصفهک در اثر زلزله سال ۱۳۵۷ طبس به شدت آسیب دید و زمانی غیرقابل سکونت بود و ساکنان آن در چادرهای موقت زندگی می‌کردند. با آغاز بازسازی خانه‌ها در نزدیکی این روستای ویران‌شده، خانه‌های چوبی موقتی ساخته شد که به «اوطاق چوبی» معروف بودند.
زلزله طبس
این روستا با قدمتی ۴۰۰ ساله در دل کویر، توانسته به روستای هدف گردشگری در خراسان‌جنوبی تبدیل شود. به تازگی وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی اعلام کرد: روستای اصفهک در استان خراسان جنوبی، در رقابت بین ۱۵۰ روستا در سطح جهانی، در فهرست بهترین روستاهای گردشگری در سازمان گردشگری ملل متحد ثبت شد.
سال گذشته روستای «کندوان» در استان آذربایجان شرقی وارد این فهرست شده بود و با ثبت اصفهک، تا کنون دو روستا از ایران وارد فهرست بهترین دهکده‌های گردشگری سازمان گردشگری ملل متحد شده است.
روستاهای معرفی‌شده توسط گردشگری سازمان ملل متحد، ضمن دریافت لوح بهترین روستاهای جهانی، به مدت سه سال به عضویت شبکه روستاهای جهانی در می‌آیند و فضایی به‌منظور تبادل تجربه، آموزش و کمک به رشد گردشگری برای آن‌ها فراهم می‌شود.
ابنیه تاریخی اصفهک
در جریان آن زلزله، قسمت‌های زیادی از روستا شامل بخش زیادی از بافت تاریخی و ساختمان‌هایی مثل «مسجد جامع» و «حمام قدیمی» از بین رفت. چند سال بعد از این اتفاق و بازسازی اصفهک به همت اهالی روستا و جمعی از کارشناسان، مرمت بناهای تاریخی آغاز شد و در جریان این اقدامات برخی از بناهای تاریخی روستا جانی دوباره گرفتند.
از جمله بناهای تاریخی روستای اصفهک وجود دو حمام قجری در این روستاست. دو حمام سنتی اصفهک در سال ۱۳۹۵ با هزینه بخش خصوصی بازسازی شدند و هم‌اکنون پذیرای گردشگران هستند. این حمام‌های قدیمی دارای سکو برای نشستن، سربینه، درگاه‌های کوتاه و حوضی در وسط است که به طور کامل بازسازی شده است.
علاوه بر این دو حمام سنتی، مسجد جامع اصفهک نیز یکی از بناهای تاریخی این شهر است؛ که از معماری بومی مناطق کویری پیروی می‌کند و دارای فضایی کوچک با یک گنبد کاه‌گلی و چند پنجره کوچک است.
«امامزاده زرگ» یا همان امامزاده حسین از دیگر بناهای روستای اصفهک طبس است؛ که البته در این سال‌ها مقبره امامزاده بازسازی شده و نسبت به بنای قدیمی تغییرات بسیاری داشته است.
در زمان بازسازی بافت تاریخی روستا، یک بخش دیگر به عنوان رصدخانه به روستا اضافه شد که متشکل از سه دیواره آجری است که دایره‌های متحدالمرکز هستند.
تبدیل اصفهک به یک مقصد فرهنگی و بومگردی به دلیل معماری منحصر به فرد و شیوه‌های پایدار، توجه را به خود جلب کرده است و جایزه معتبر معماری آسیا را برای این روستا به ارمغان آورده است.
معماری روستای اصفهک در طبس
معماری و ساختار با مناطق کویری کاملاً سازگاراست؛ مصالح به‌کاررفته خشت و گل هستند و خانه‌ها در فاصله نزدیکی به هم قرار دارند. در گرمای طاقت‌فرسای تابستان و اوقاتی که نور آفتاب به‌شدت می‌تابد، فشردگی خانه‌ها تبادل حرارتی را به حداقل می‌رساند و این امر باعث دریافت کم‌ترین میزان نور آفتاب و در نتیجه خنک‌شدن در تابستان و در فصل زمستان باعث گرم ماندن داخل خانه‌ها می‌شود.
یکی دیگر از ویژگی‌هایی که در معماری منازل روستای اصفهک قابل‌توجه است، شکل گنبدی سقف خانه‌ها به منظور ایجاد سایه در خلاف جهت تابش خورشید است؛ در ساعات اوج تابش آفتاب همواره یک سمت گنبدها سایه می‌افتد و گرما را کمتر جذب می‌کند.
فرهنگ و اقتصاد روستا
این روستا، به سبب وجود چند رشته قنات پر آب در اطراف، به خوبی از موهبت آب برخوردار است و یکی از غنی‌ترین منابع آب را در قلمرو شهرستان طبس دارد. این منبع «چاه کوثر» نام دارد که آب ۳۹ روستای دیگر را هم تأمین می‌کند. از همین رو، پیشه اصلی مردم روستای اصفهک دامپروری و کشاورزی است و محصولاتی چون زعفران و خرما از سوغات مهم آن است.
هم‌چنین مردم روستا در قالیبافی مهارت بسیار ویژه‌ای دارند که از صنایع دستی مهم روستا محسوب می‌شود و تا حدودی به گردش اقتصاد محلی کمک می‌کند.
موسیقی و ترانه‌های محلی جایگاه ویژه‌ای در زندگی مردم اصفهک دارد و اهالی در مراسم گوناگون، اعم از عزاداری و عروسی، با نواختن تار و خواندن ترانه‌های محلی از موسیقی بهره می‌برند.
پوشش مردان روستا دستار، کت، شلوار، پیراهن، جلیقه، کلاه و کفش است که تقریباً در همه جای ایران رایج است و زنان نیز از پیراهن‌های بلند و گشاد، شلوار، روسری و چادر استفاده می‌کنند.
اغلب مردم روستانشین در ایران با توجه به اقلیم منطقه، گیاهان خوراکی روستا و دام‌هایشان، غذاهای لذیذی می‌پزند. در روستای اصفهک نیز انواع آش و آبگوشت جایگاه ویژه‌ای در وعده‌های غذایی دارد.
چه زمانی به اصفهک سفر کنیم؟
هرچند تمام مقاطع سال برای سفر به این روستا مناسب است، اما بهتر است فصول خنک سال یعنی بهار و پاییز را برای سفرتان انتخاب کنید، چرا که آب و هوای معتدل و خنک، بهترین زمان برای سفر به مناطق کویری ایران است.
هم‌چنین این روستا دارای پوشش گیاهی خاصی از گیاهان است و وجود درختان نارنج و زمین‌های کشت زعفران در اصفهک تجربه‌ای جدید برای شما خلق می‌کند.
برای اقامت تفریحی و لذت‌بردن از طبیعت روستای اصفهک در طبس می‌توانید در اقامتگاه بومگردی زیبایی که در بافت تاریخی روستا بنا شده، مستقر شوید. این اقامتگاه امکاناتی نظیر رستوران، سرویس بهداشتی و حمام را دارا است .
هم‌چنین بخوانید:
۶ مقصد بکر برای تعطیلات آخر هفته/ کتیبه تاریخی قاجار و صورتک‌های سنگی کجای تهران قرار دارند؟
سفر یک‌روزه اطراف تهران کجا برویم؟/ ۶ مقصد رویایی در فصل پاییز
۴۷۲۳۲