غُصه معلولان شاهرودی در شهری که «مناسب سازی» نیست
خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها- محمد حسین عابدی: فرض کنید یک روز را بخواهید با چشمان بسته یا روی صندلی چرخ‌دار به محل کارتان بروید آن هم در شهری مانند شاهرود که اوج هنر مسئولانش برای مناسب سازی سنگ فرش‌های زرد راه راه کنار خیابان است که آنها هم اصولی احداث نشده است زیرا قاعده این سنگ فرش‌ها این است که یک دست معلولان می‌بایست به دیوار همجوار پیاده راه برسد تا نقشه درستی از مکانی که تردد دارند در ذهن داشته باشند!
شهری که نه مناسب سازی شده، نه شرایط آن برای زندگی معلولان مهیا است حتی بسیاری از نهادها، ارگان‌ها و ادارات و مساجد آن یک رمپ ساده برای معلولان هم ندارند و «عابر بانک» که ساده‌ترین روزمره زندگی ما است، برای یک معلول دغدغه بزرگ محسوب می‌شود. حال فرض کنید که علیرغم تمام این شرایط باید ماهانه میلیون‌ها تومان هم صرف درمان، نگهداری، تجهیزات، حمل و نقل و … کنید آن هم در حالی که اشتغال بزرگترین دغدغه‌تان باشد زیرا مسئولان به سهم درصد قانونی اشتغال معلولان بی توجه بوده‌اند.
از سوی دیگر هر روز مسئولان در رسانه‌ها مصاحبه کرده و درباره اشتغال، درمان و مسکن شما وعده بدهند و شما هر ماه و هر سال فاصله‌تان را با این امکانات دور و دور تر ببینید این فقط گوشه‌ای از مشکلات معلولان است. با سید محمد ظمانی فعال جامعه معلولان و نایب رئیس مؤسسه جامعه جسمی و حرکتی شاهرود و کسی که سال قبل نامزد انتخابات مجلس شورای اسلامی نیز بود به گفتگو بنشینیم وی همچنین مدیر مسئول نشریه ندای شاهوار فردا است و بارها و بارها درباره مشکلات معلولان در استان سمنان مطالبی را نوشته هر چند به عقیده وی، گوش شنوایی برای این مطالب نبوده است.
قدری درباره مؤسسه‌ای که دارید توضیح دهید.
مؤسسه جامعه معلولان جسمی و حرکتی شاهرود ۱۰ الی ۱۲ سال قبل به همت مرحومه سنگی که از جمله مددکاران بهزیستی بود، تأسیس شده است این بانوی دغدغه مند بعد از مدتی به واسطه مشکلات جسمی، هیأت مدیره را ترک و در نهایت ترکیب جدید در این مؤسسه حاکم می‌شود البته هیأت امنای این مجموعه کاملاً از معلولان تشکیل شده است همچنین این مؤسسه ۲۵۰ پرونده معلولان را دارد.
مبنای این مؤسسه نیز کمک رایگان به معلولان در حوزه‌های مختلف است این مؤسسه کمک‌هایی را در زمینه معیشت و درمان و دارو می‌کند و در حوزه توانبخشی، آموزش و فرهنگی، اجتماعی، مذهبی و … فعالیت‌هایی را برای معلولان دارد. از سوی دیگر این مؤسسه در بحث رفاهی و سفر و در حوزه مشاوره کمک حال معلولان است. سعی و تلاشمان این بوده که برای معلولان کارآفرین و کسانی که حرفه‌ای را بلد هستند کمک کنیم که کسب و کارشان را گسترش دهند.
یکی از کارهایی که به دل خودتان خیلی نشسته است را بگویید
یکی از ماندگارترین کارهایی که تاکنون در مؤسسه انجام داده‌ایم پاییز سال قبل بود که سند راهبردی حمایت از معلولان را در شهرستان شاهرود تدوین کردیم تا طبق اسناد بالادستی و با ملاحظاتی مانند محدودیت‌ها، چالش‌ها و ظرفیت‌هایی که در شاهرود وجود دارد، پروپوزال یا همان سندی ایجاد شود که حدوداً ۳۰ ارگان دولتی و غیردولتی در این سند حضور دارند که برایشان وظایفی تعیین شده است.
این سند در فرمانداری شاهرود به تصویب رسیده و به ادارات شهرستان شاهرود ابلاغ شده است و هر چند ماه یک‌بار ادارات و دستگاه‌های اجرایی گزارش‌های خود را در این ارتباط می‌دهند که البته این سند هم باعث خیر شد و ما شاهد هستیم که در برخی جاها برای مناسب سازی اقداماتی صورت گرفته است. نکته مهم دیگر اینکه برخی رؤسای ادارات هم ما را شناختند و کمک‌هایی را گاه گاهی می‌دهند و وظایف ذاتی شأن را صورت می‌دهند.
به این موضوع می‌رسیم قبل از آن توضیح درباره مؤسسه را به اتمام برسانیم.
ما برای معیشت معلولان به فراخور زمان مانند ماه رمضان، سال نو و … بسته‌های معیشتی را توزیع می‌کنیم همچنین در بحث آموزش، دوره‌هایی را برای خردسالان داریم و بر آن تاکید ویژه‌ای هم کرده‌ایم. ما برای اینکه فقر آموزش و فقر فرهنگی نسل به نسل منتقل نشود، در بحث زیر ۱۲ سال ورود کرده‌ایم، چه معلولان زیر ۱۲ سال و چه بچه‌هایی که در خانواده‌های دارای معلول هستند زیرا اگر والدین معلول باشند، مشکلاتی را دارند و اگر برادر و خواهرشان بچه‌ها دچار معلولیت باشد، تفکر، ذهن و روح خانواده معطوف به بچه معلول خواهد بود و فرزند دیگر کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد.
از طرف دیگر ما هفته‌ای دو بار آموزش زبان انگلیسی داریم و سال قبل کلاس‌های خلاقیت، گلدوزی و و صنایع دستی و … برای خانم‌های خانواده‌های معلولان برگزار کردیم و سه سالی می‌شود که بسته‌های آموزشی لوازم‌التحریر را هم برای دانش آموزان فراهم می‌آوریم که البته به همت خیران تأمین می‌شوند همچنین شاهد برگزاری مراسم مذهبی، عزاداری و مولودی و… هستیم.
دلیل تاکید ما بر برگزاری این دست مراسم هم آن است که ذاتاً معلولان قدری گوشه گیر هستند و از سوی دیگر مساجد ما مناسب سازی نیست و معلولان اصلاً توان حضور در مساجد را ندارند برای مثال ما مساجدی نداریم که سرویس بهداشتی معلولان داشته باشد پس باید خودمان این دست برنامه‌ها را برگزار کنیم.
برای درمان معلولان چه می‌کنید؟
ما از خیرانی کمک می‌گیریم تا در بحث درمان و بهداشت معلولان جسمی حرکتی به واسطه نیازی که دارند کمک داشته باشیم تعداد زیادی از معلولان ما نیازمند پوشک بزرگسالان و دارو هستند و بعضاً داروهایشان بسیار گران قیمت است و حتی یافت هم نمی‌شود و ما تلاش می‌کنیم تا این داروها را به دست بیاوریم و به دست معلولان برسانیم.
بسیاری از خانواده‌های معلولان در خانه دو الی سه معلول دارند و اینها یعنی همه مشکلات شأن ضرب در دو و ضرب در سه می‌شود و با یک حقوق نمی‌توان چنین خانواده‌ای را مدیریت کرد. بسیاری از پدران این معلولان دو مکان کار می‌کنند اما بیشتر توان ندارند و مادران هم وقتی برای کار ندارند زیرا باید پرستاری از معلولان را انجام دهند. در این خانواده‌ها عمدتاً مشکلات ژنتیکی و معلولیت‌های شدید دیده می‌شود که باید مسئولان امر در این راستا ورود داشته باشند.
از مشکلات بگویید
مشکلات زیاد است و توان ما به لحاظ مالی اندک زیرا ما فقط با کمک‌های خیران فعالیت داریم برای مثال چند ماه قبل باران شدیدی در شاهرود رخ داد و بخشی از سقف مؤسسه ریزش کرد و هنوز هم نتوانسته‌ایم سقف را مرمت کنیم در حالی که مدیرکل بهزیستی استان سمنان و رئیس بهزیستی شاهرود هم برای بازدید آمده‌اند و حتی نگفته‌اند که ما پول گچ کاری را می‌دهیم.
متأسفانه اداره بهزیستی برای اینکه کار خودش را راحت کند این مسائل را برون سپاری کرده و برون سپاری را هم که شاهد هستید تنها به کمک خیران و مردم می‌توان انجام داد و این کار فوق‌العاده سختی است اما علیرغم تمام سختی‌ها دعای خیر این قشر را در زندگی‌مان دیده‌ایم. ما باید تلاش کنیم که معلولان را از گوشه خانه بیرون بکشیم تا به خودشان بیایند می‌توانند زندگی‌هایی را بچرخانند اما متأسفانه انگیزه‌ای ندارند و این علیرغم همه ظرفیت‌ها و استعدادهایی است که معلولان دارند.
آیا معلولان ناخوشی دیده‌اند اذیت شده‌اند یا انگیزه‌ای ندارند؟
مجموعه از همه عوامل است از سوی دیگر نگاه مردم به معلولان، دل معلول را می‌لرزاند و این بسیار تأثیر دارد. من شخصاً در سال ده بار فلکه مرکزی شهر را نمی‌بینم و فقط خانه و کار هستند دور همی و تفریح و … را اکثراً نداریم به خاطر همان نگاه مردم، لذا باید روی مردم هم کار فرهنگی کرد.
طبق قانون حمایت از معلولان صدا سیما وظیفه دارد هفته‌ای هفت ساعت به فرهنگ سازی جامعه توان‌خواهان اختصاص دهد هر چند ما ندیده‌ایم که این امر رقم بخورد لذا فرهنگ سازی و پذیرش معلولان اهمیت دارد. گروهی از معلولان واقعاً از جامعه کنار کشیده‌اند گروه ناشنوایان شاهرود تنها کارهای هنری را جسته گریخته انجام می‌دهند و گروه نابینایان فقط ماهی یک‌بار گرد هم می‌آیند و این شرایطی است که در شاهرود حاکم شده است.
به مناسبت سازی برسیم.
ابتدا باید گفت که فاصله فرد سالم با معلول یک لحظه است هیچ بعید نیست که فردی سالم در حین حادثه‌ای به معلول بدل نشود پس ابتدا باید گفت معلولیت واقعاً چیز عجیبی نیست لذا باید این نگاه عوض شود. با همین نظر باید نگاه مسئولان ما هم عوض شود.
ما حتی یک اتوبوس مرتبط با معلولان نداریم زیرا هیچ اقدامی نداریم که پیوست معلولان در آن لحاظ شود. در آمریکا یک پزشک شاهرودی چندی قبل فیلمی را منتشر کرده بود که اتوبوس‌ها وقتی معلولی را می‌بینند توقف می‌کنند ارتفاع اتوبوس کاهش پیدا کرده و رمپ ویژه معلولان فعال می‌شود تا او بتواند سوار شود این نشان می‌دهد که شهردار آن شهر حتی ارتفاع جدول را با محاسبه میزان ارتفاع اتوبوس همسطح کرده است.
در شاهرود ابتکاری در زمان شهردار قبل صورت گرفت که مشکلات حمل و نقل معلولان حل شود اما برنامه مشخصی برای ادامه وجود نداشت ما نیازمند برنامه‌ریزی هستیم او فقط هم معلولان نیست ما امروز در حال حرکت به سمت سالمندی هم هستیم و این مناسب سازی نیاز فردای ما است! ما امروز جانبازان و سالمندان را هم شاهد هستیم که وارد حوزه توان خواهی شده‌اند و در ده سال آتی قطعاً تعدادشان بیشتر هم می‌شود.
به نظر شما باید چه کرد؟
باید یک زنجیره مناسب سازی را شاهد باشیم هم زنجیره انسانی و هم زیربنایی و هم ابزاری باید وجود داشته باشد و این امر نیازمند یک برنامه‌ریزی و سیاست گذاری بالا دستی است ما حتی اتوبوس هم بیاوریم وقتی جداول خیابان‌ها یکجا ۱۰ سانتی متر جای دیگر ۴۰ سانتی متر است عملاً فایده‌ای ندارد. مسئولان ما هم باید این پیوست را ببینند.
درباره استخدام معلولان هم بگویید قانون سه درصد اجرا می‌شود؟
قانون سه درصد استخدام معمولاً انجام می‌شود اما فقط در مرحله آزمون و در مرحله گزینش معمولاً معلولان گرفتار می‌شوند و فرد گزینش کننده به تشخیص خودش اعلام می‌دارد که این فرد برای جایگاه شغلی مناسب نیست و متأسفانه رد می‌شوند. در دولت شهید رئیسی اقدام خوبی رخ داد و آزمون‌های ویژه معلولان گذاشته شد و یک‌بار هم آزمون برگزار شد و دو الی سه هزار نفر هم جذب شدند اما در شاهرود متأسفانه با کم کاری مسئولان، هیچ خروجی نداشت.
طبق قانون معلولان چند شغل مانند تلفن چی، بایگانی و … باید از معلولان باشد ولی این قانون مشکل دارد و مشکل اینجا است که ما اصلاً دیگر چیزی به نام تلفن چی در ادارات نداریم و قانون از اساس مشکل دارد. از سوی دیگر اگر بخواهیم برچسب بزنیم که معلول فقط به درد تلفن چی بودن می‌خورد هم درست نیست زیرا معلولانی داریم که دکترا دارند.
و آیا مسئولان عزمی دارند؟
مسئولان هیچ وقت درد ما را نمی‌فهمند شاید فکر کنند و خودشان را جای ما بگذارند اما در تن و وجودشان درد ما را نمی‌فهمند. هر وقت یک استاندار یک وزیر یک فرماندار یک شهردار توانست با یک ویلچر توانست از خانه به سر کار برود و توانست کارش را انجام دهد بدون اینکه نیاز به کمک کسی داشت آن وقت شهر مناسب سازی شده است.