لزوم فرهنگ‌سازی و ترغیب شهروندان به تفکیک زباله از مبدأ
به گزارش خبرگزاری مهر، پنجمین نشست از سلسله نشست‌های علمی و کاربردی “تهران آینده، بهگشت مهارت و مدیریت” با موضوع «آینده مدیریت پسماند کلانشهری در ایران» با حضور داود گودرزی معاون خدمات شهری و محیط زیست شهرداری تهران، مسعود ندافان رئیس مؤسسه آموزش عالی علمی کاربردی شهرداری تهران، محسن قضاتلو مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهر تهران و محمدحسین بوچانی رئیس هیئت اندیشه‌ورز مؤسسه آموزش علمی و کاربردی شهرداری تهران برگزار شد.
لزوم بهره گیری از نظرات، پیشنهادات و ایده‌های علمی جریان نخبگی کشور
داود گودرزی معاون خدمات شهری و محیط زیست شهرداری تهران در این نشست ضمن تقدیر از برگزاری چنین نشست‌هایی به طرح چالش‌های اجرایی مدیریت پسماند در کلانشهر تهران پرداخت و گفت: یکی از مهم‌ترین رویکردهای مدیریت شهری طرح موضوعات و چالش‌ها و درگیر کردن نخبگان برای حل آن موضوعات است.
گودرزی در ادامه بر لزوم هم افزایی و هم اندیشی در راستای حل مسائل مختلف در حوزه مدیریت شهری پرداخت و گفت: از یک سو نخبگان، دانشگاهیان، اعضای هیئت علمی، راهکارهای مختلفی را مطرح می‌کنند و از سوی دیگر در بحث اجرا با راهکارهای دیگری مواجه هستیم و به طور کلی هم افزایی و هم اندیشی درستی که منجر به اجرا و عملیاتی شدن موضوعات گردد یا وجود ندارد و یا کم‌تر است. لذا نخبگان و دانشگاهیان و مسئولین اجرایی باید با کمک و همراهی یکدیگر این نقیصه را برطرف کنند تا به نتایج قابل قبولی دست پیدا کنیم و معتقدیم که که مسائل و موضوعات شهری بدون وجود نخبگان و بدون مشارکت جریان نخبگی وعلمی کشور حل نخواهد شد.
وی بر لزوم بهره گیری از نظرات، پیشنهادات و ایده‌های علمی جریان نخبگی کشور تاکید و اظهار کرد: در بسیاری از کشورها مسائل و موضوعات مختلف همچون آلودگی هوا، ترافیک، موضوعات مختلف در حوزه مدیریت پسماند و… توسط دانشگاهیان و پژوهشکده‌ها بررسی می‌شود و پس از انجام تحقیقات و مطالعات لازم نهایی و به مدیران اجرایی پیشنهاد می‌شود و در نهایت با جمع بندی و استفاده از خردجمعی راهکارهای لازم استخراج می‌شود.
گودرزی در ادامه با بیان اینکه معاونت خدمات شهری و محیط زیست شهرداری تهران نیز از ایده‌ها، پیشنهادات نوین و راهکارهای علمی و عملی نخبگان کشور در موضوعات مختلف حوزه خدمات شهری خصوصاً حوزه مدیریت پسماند استقبال می‌کند، اذعان کرد: لذا اعضای کارگروه خدمات شهری متشکل از معاونت خدمات شهری، مؤسسه علمی کاربردی شهرداری تهران و مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران خواهد بود که از ظرفیت‌های نخبگی کشور نیز برای حل موضوعات مرتبط با این حوزه بهره ببریم.
وی به مفاد طرح جامع مدیریت پسماند شهر تهران اشاره کرد و گفت: کاهش میانگین تولید پسماند (در حال حاضر هر شهروند روزانه ۷۰۰ گرم پسماند تولید می‌کند)، تفکیک زباله از مبدا، چگونگی جمع آوری بهینه و انتقال زباله‌ها بدون شیرابه، پردازش، بازیافت و دفن حداقلی در راستای کاهش اثرات زیست محیطی و بسیاری از موضوعات دیگر در طرح جامع مدیریت پسماند شهر تهران تاکید شده است.
نقش بسیار مهم شهروندان در اجرای مطلوب طرح تفکیک زباله از مبدا
معاون شهردار تهران به نقش بسیار مهم شهروندان در اجرای مطلوب طرح تفکیک زباله از مبدا اشاره کرد و گفت: اقدامات خوبی برای فرهنگ سازی در اجرای طرح تفکیک زباله از مبدا انجام شده است اما قطعاً کافی نیست، زیرا ما باید به عنوان سیاست‌گذار در ابتدا فرهنگ عمومی کاهش تولید زباله را گسترش دهیم و در مرحله بعدی عموم شهروندان را به سمت کاهش تولید زباله و جلوگیری از اصراف و هدر رفت سوق دهیم.
مدیریت شهری روزانه حدود ۱۰ میلیارد برای رفت و روب شهر تهران هزینه می‌کند
وی با بیان اینکه در حال حاضر ۱۰ هزار کارگر خدمات شهری به امر نظافت و رفت و روب شهر تهران می‌پردازند، گفت: مدیریت شهری ماهانه حدود ۳۱۰ میلیارد هزینه رفت و روب شهر تهران می‌کند که روزانه حدود ۱۰ میلیارد می‌شود. البته هزینه‌های دیگری نیز به شکل غیر مستقیم وجود دارد.
وی در ادامه اظهار کرد: پیش از این در ۱۲۴ ناحیه شهر تهران به ازای هر ناحیه یک پیمانکار وجود داشت و سازمان مدیریت پسماند شهر تهران مناقصات و پیمان‌های رفت و روب و جمع آوری زباله را به شکل مجزا برگزار می‌کرد و با مشکلاتی روبرو بود. اما در این دوره مدیریت شهری طرح تجمیع پیمانکاران انجام شد و ۱۴ پیمانکار انتخاب شدند و در نهایت پس از اصلاح این رویه اکنون ۲۲ پیمانکار برای ۲۲ منطقه شهر تهران تعیین شده‌اند. لذا در موضوع مدیریت پسماند افراد و نهادهای مختلفی نیز درگیر هستند که بر آن نظارت دارند اما با تمامی تلاش‌های صورت گرفته، معتقدیم که فرایند کار نیازمند بازنگری و تغییر و اصلاح شیوه است.
لزوم فرهنگ‌سازی و ترغیب شهروندان برای خروج زباله‌ها از منزل، رأس ساعت ۹ شب
معاون خدمات شهری و محیط زیست شهرداری تهران بر لزوم فرهنگ سازی و ترغیب شهروندان در خصوص خروج زباله‌ها از منزل رأس ساعت ۹ شب تاکید کرد و گفت: این روش از سال‌ها قبل اجرایی می شده، اما به دلایلی با ورود مخازن در سطح شهر تهران به فراموشی سپرده شده است و در حال حاضر ۵۰ هزار مخزن در ۵۰ هزار نقطه از سطح شهر تهران جانمایی شده است که هزینه‌های بسیاری جهت تأمین مخازن و ایجاد زیرمخزنی ها شده است و در یکسال اخیر ۵۵ درصد مخازن نوسازی شده است.
وی با اشاره به روش رفت و روب و نظافت در کلانشهر اصفهان، اظهار کرد: در شهر اصفهان مخزنی وجود ندارد و یک شب در میان زباله‌ها جمع آوری می‌شود؛ اما این شهر بسیار تمیز و مرتب است و این حاکی از فرهنگ سازی و همراهی شهروندان با مدیریت شهری است. حال این سوال پیش می‌آید که آیا روش اصفهان روش خوبی است؟ آیا ما باید مخازن را کاهش دهیم یا مخازن خشک را به مخازن کنونی اضافه کنیم؟ مخازن سطح شهر تهران صبح زود تخلیه می‌شوند اما شهروندان، کسبه، فروشگاه‌های بزرگ و… در هر ساعت از شبانه روز زباله‌های خود را داخل مخازن می‌گذارند و همین عامل منجر به ایجاد نازیبایی و مشکلاتی برای مدیریت شهری می‌شود.
لزوم نوسازی ناوگان و ماشین آلات پسماند
وی در بخش دیگری از سخنان خود به فرسودگی ناوگان و ماشین آلات پسماند اشاره کرد و گفت: تجهیزات و ماشین آلات این سازمان نیازمند نوسازی است، البته در قراردادهای جدید بخشی از پیمانکاران ملزم به خریداری تجهیزات و نوسازی ناوگان شدند؛ اما همچنان این ناوگان نیازمند نوسازی است.
لزوم همراهی منابع طبیعی، محیط زیست، وزارت کشور، دستگاه قضا در مباحث مختلف مدیریت پسماند
گودرزی به اقدامات خوب سازمان مدیریت پسماند شهر تهران جهت رصد و پایش ماشین آلات پیمانکاران رفت و روب به منظور نظارت بر عملکرد آنلاین پیمانکاران پرداخت و گفت: مشکلاتی در خصوص نظافت گاردریل ها در بزرگراه‌ها وجود داشت که با تشکیل جلسات با معاونت‌های حمل و نقل و ترافیک و فنی و عمرانی اصلاحات و توافقاتی صورت گرفته است و اکنون این امر در بزرگراه مدرس در دستور کار قرار گرفته است و بزرگراه‌های دیگر نیز اجرایی خواهد شد.
گفتنی است؛ در این نشست معاون شهردار تهران بر موضوعاتی چون اسناد بالادستی، قوانین و مقررات در حوزه مدیریت پسماند، لزوم همراهی منابع طبیعی، محیط زیست، وزارت کشور، دستگاه قضا در مباحث مختلف مدیریت پسماند، لزوم حل موضوع مالکیت پسماند، معضلات و مشکلات قانونی در بحث زباله گردی، لزوم اجرای طرح تفکیک زباله از مبدا، طرح نوماند، مدل‌های مالی با پیمانکاران و نحوه قراردادها، رویه پیمانکاران در انجام و وظایف و مأموریت‌ها، مدل نظارت بر پیمانکاران، وضعیت اسکان‌های کارگری و… تاکید کرد.
موضوع پسماند از منظر جهانی از اولویت بالایی برخوردار است
مسعود ندافان رئیس مؤسسه آموزش عالی علمی کاربردی شهرداری تهران همچنین در این نشست با تاکید بر اینکه موضوع پسماند موضوعی چند جانبه است که نه تنها یکی از دغدعه‌های مدیریت شهری و شهرداری‌ها است بلکه موضوعی زیست محیطی است و از منظر جهانی از اولویت بالایی برخوردار است، بیان داشت: ما در دانشگاه علمی کاربردی شهرداری تهران خود را موظف می‌دانیم به عنوان تنها نهاد علمی و دانشگاهی در شهرداری‌های کل کشور موصوعی چنین جهان شمول و چندجانبه را از منظر علمی و پژوهشی مورد بحث و بررسی قرار دهیم و با پیش رو قرار دادن چالش‌ها و راهکارها و مقایسه اقدامات کارآمد جهانی و استفاده از نظرات متخصصین و پژوهشگران به ایده‌ها و روش‌های نوین و اجرایی دست یابیم.
وی در ادامه تاکید کرد: بررسی تجربه‌های جهانی در مدیرت پسماند و بررسی روندهای تعاملی به منظور دستیابی به مدیریت اصولی و سازگار با محیط زیست نیازمند بررسی نمونه‌های موفق است چرا که زمینه مناسب برای شناسایی الگوها و چگونگی مدیریت پسماند را فراهم می‌سازد.
ندافان ضمن تاکید بر اینکه ما در پنجمین نشست از سلسله نشست‌های تخصصی دانشگاه علمی کاربردی شهرداری تهران با عنوان “تهران آینده، بهگشت مهارت و مدیریت” خود را موظف دانستیم به این مهم توجه ویژه داشته باشیم و با دعوت از دست اندر کاران، مدیران، پژوهشگران و متخصصین این حوزه، موضوع فرایند مدیریت پسماند در ایران و جهان را مورد بحث و بررسی قرار دهیم، بیان داشت: امیدوارم این نشست آغازگر راهی روشن و امیدبخش برای نیل به چشم اندازی روشن برای آینده، محیط زیست و رفاه شهروندی باشد.
مذاکره با دو شرکت سرمایه گذار جهت احداث زباله سوز
محسن قضاتلو، مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهر تهران نیز در جریان این جلسه به ارائه گزارشی جامع در خصوص عملکرد و برنامه‌های پیش روی این سازمان پرداخت و گفت: تاکنون ۵۰ هزار مخزن زباله در سطح شهر تهران جانمایی شده است و اقدامات بسیاری برای مقابله با کاهش زباله گردی انجام شده است اما در این راستا نیازمند همراهی و حمایت دستگاه قضا هستیم.
وی با بیان اینکه نگاه درآمدی به موضوع پسماند خشک را کاهش خواهیم داد تا با این روش موضوع زباله گردی را کاهش دهیم، اظهار کرد: با ایجاد و قرارداد با مراکز پر تولید؛ نوماند و تفکیک زباله از مبدا را مدیریت می‌کنیم.
اجرای طرح نوماند از آذرماه سال گذشته
قضاتلو با طرح این موضوع که اجرای طرح نوماند از آذرماه سال گذشته آغاز شده است، اذعان کرد: اکنون ۲۳ تن زباله خشک از طریق منازل جمع آوری می‌شود، این طرح ۳۱۱ هزار کاربر و ۳۸ هزار کاربر فعال دارد و در حال حاضر ۴۵۷ غرفه بازیافت در سطح شهر تهران دایر است که از این طریق ۳۲ تن زباله خشک جمع آوری می‌شود و در مراکز پرتولید نیز با ۳۵۰۰ مرکز قرارداد بسته شده است و در نظر داریم این میزان افزایش قابل توجهی یابد.
انتقال روزانه ۶۵۰۰ تن زباله به مرکز دفن و پردازش آرادکوه
مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهر تهران به مرکز دفن و پردازش آرادکوه اشاره کرد و گفت: روزانه ۶۵۰۰ تن زباله به مرکز دفن و پردازش آرادکوه منتقل می‌شود. برای مدیریت این حجم از زباله و کاهش دفن در بحث زباله سوز با دو شرکت سرمایه گذار مذاکره و جلسات متعددی برگزار شده است تا به نتایج مطلوب‌تری در راستای حفظ محیط زیست شهری دست یابیم.
قضاتلو در ادامه در خصوص برنامه‌های این سازمان جهت استحصال گاز متان، انتقال مراکز غیرمجاز و تولید گرانول به مجتمع بازیافت، اورهال تصفیه خانه شیرابه، احداث تصفیه خانه جدید، لزوم فرهنگ سازی در خصوص کاهش دفن زباله و اجرای مطلوب طرح تفکیک از زباله از مبدا، جمع آوری زباله‌های خشک به شکل نرم افزاری (استفاده از اپلیکیشن شهرزاد و نوماند)، غرف بازیافت و استفاده از ظرفیت مخازن هوشمند در سال آتی، غربالگری نیروهای پاکبان با همکاری شرکت شهر سالم و… توضیحاتی را ارائه داد.
موضوع پسماند یکی از موضوعات کلیدی مدیریت شهری است
محمدحسین بوچانی، رئیس هیأت اندیشه ورز مؤسسه علمی کاربردی شهرداری تهران در این نشست ضمن تاکید بر اینکه هر زمان که سکونت بوده؛ مسئله پسماند یکی از موضوعات کلیدی مدیریت شهری در ایران است، گفت: برای مدیریت پسماند به دگردیسی ساختاری نیاز داریم که برای آن، نیاز به عزم جدی مدیریتی است.
سرانه تولید پسماند در تهران نسبت به سرانه جهانی کم‌تر است
مهدی جلیلی قاضی‌زاده عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی نیز در این نشست با پرداختن به این موضوع که در زمان صحبت از تفکیک باید به این امر اشاره شود که چه جزئی را می‌خواهیم تفکیک کنیم، بیان کرد: بر اساس رابطه‌ای که مطرح است، درصد تفکیک از مبدا همواره باید براساس جزئی که قرار است تفکیک شود، قرار گیرد.
وی با اشاره به اینکه هر زمان که اوضاع اقتصادی در کشور مناسب می‌شود؛ سرانه تولید پسماند افزایش پیدا می‌کند و بالعکس، گفت: امروز در تهران سرانه تولید پسماند کم‌تر است. به جهت اینکه ۲۰ الی ۳۰ درصد کم‌تر از سرانه جهانی زباله تولید می‌کنیم، نیاز نیست بر روی کاهش تولید پسماند تمرکز کنیم.
قاضی‌زاده ضمن تاکید بر اینکه ۶۰ درصد از پسماند تولیدی پسماند تر و مواد غذایی، یک سوم از آن پسماند خشک و قابل بازیافت و ۸ درصد نیز پسماند غیرقابل بازیافت است، بیان داشت: مسئله اصلی این است که در جداسازی پسماند از یکدیگر ناتوان هستیم. اگر بتوانیم بخش تر و خشک را در مبدا جداسازی کنیم، مشکلات بعدی مدیریت پسماند تا حد زیادی رفع خواهد شد.
وی با اشاره به اینکه بحث زیرساختی، توزیع نامناسب غرفه‌های بازیافت، آموزش و اطلاع‌رسانی و عدم یکپارچگی ساختار سازمانی در شهرداری تهران از جمله مشکلات مدیریت پسماند است، بیان کرد: ۴۶۵ غرفه داریم که برخی از آن‌ها فعال نیستند. حدود ۹۰۰ غرفه برای شهر تهران نیاز است. افزایش زیرساخت‌ها و بهینه کردن زیرساخت‌ها عمل بعدی است که در بحث تفکیک از مبدا با آن مواجه هستیم.
قاضی‌زاده افزود: در نظرسنجی که از شهروندان انجام شده، ۶۲ درصد از آن‌ها اعتقاد دارند که به اندازه کافی اطلاع‌رسانی در خصوص طرح‌های تفکیک پسماند انجام نمی‌شود.
وی با تاکید بر اینکه مدیریت پسماند یک پازل است، بیان کرد: اگر یک قطعه از پازل اشتباه چیده شود، تمام تصویر درست در نمی‌آید. باید طرح جامع داشته باشیم. می‌توان گفت امسال چهارمین سالی است که طرح جامع در شورا تصویب شده است. دست‌اندرکاران در شهرداری تهران باید براساس آن برنامه‌ریزی کنند.
یکی از موضوعات حوزه پسماند، جمع آوری آمار و اطلاعات دقیق است
مسعود احم دی مدیرکل دفتر محیط‌زیست وخدمات شهری سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌ها همچنین ضمن تاکید بر اینکه ۷۶۲ گرم به اژای هر نفر در روز در شهرها، ۴۶۱ گرم در روستاها و در تهران ۷۲۰ گرم پسماند تولید می‌شود، گفت: یکی از مشکلات اصلی پسماند این است که سیستمی که بتواند آمار پسماند را به صورت دقیق برداشت کند، نداریم. اولین موضوعی که در حوزه پسماند مطرح است، بحث آمار و اطلاعات دقیقی است که باید جمع‌آوری شود.
وی با تاکید بر اینکه باید تکلیف خود را در بحث تفکیک از مبدا مشخص کنیم، بیان کرد: تفکیک از مبدا ۴ جز «پسماند خشک، جز ویژه پسماند، پسماند تر و …» دارد. باید برای ۴ جز برنامه داشته باشیم.
احمدی با اشاره به اینکه در حاضر در تهران ۲۰ درصد بازیافت مواد انرژی داریم، اظهار کرد: بخش عمده آن به صورت غیررسمی جداسازی می‌شود. برای برنامه ۵ ساله در افق ۱۴۰۷، این عدد را باید به ۵۵ درصد برسانیم. برخی از کشورها نرخ بازیافت خود را بر اساس میزان تولید پسماند تعیین می‌کنند، این امر تأثیر بسیار زیادی در تفکیک از مبدا می‌گذارد.
مشارکت، یکی از کلیدهای اصلی مدیریت پس ماند جز ویژه
هومن غلام‌پور ارباستان پژوهشگر ارشد محیط‌زیست در مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی بیان کرد: در حوزه آینده‌پژوهی مدیریت پسماند، ۹ پیشران را برای خبرگان تعیین کردیم و از این ۹ پیشران به ۲ پیشران حکمرانی و زندگی مردم تأثیرگذار رسیدیم، اگر این دو امر در حالت مطلوب باشد، به آرمان شهر خواهیم رسید.
وی ضمن تاکید بر عدم آگاهی عمومی مردم از پسماند جز ویژه گفت: بیش از ۵۰ درصد مردم از اینکه پسماند جز ویژه به چه نوع پسماندی گفته می‌شود، اطلاعی ندارند. در این راستا باید در خصوص آگاهی مردم، بیشتر کار کنیم. در این خصوص فضای مجازی ۹۴.۶ درصد موفق‌تر از سایر زمینه‌ها دانسته شده است. با این حال باید از روش‌های متنوع استفاده کنیم.
غلام‌پور با اشاره به اینکه مشارکت یکی از کلیدهای اصلی مدیریت پسماند جز ویژه است، گفت: اگر در پسماندهای دیگر نیاز به مشارکت داریم، در جز ویژه به توان ۱۰ نیاز به مشارکت داریم. خانه‌تکانی یکی از ایونت‌های بسیار مهم بود که می‌تواند مجدد تکرار شود.
وی در پایان تصریح کرد: در حوزه مدیریت پسماند و جلب مشارکت مردم، باید به جذب سرمایه اجتماعی و اعتماد افزایی با مشارکت مردم توجه داشته باشیم. برای این امر باید چرخه مدیریت پسماند را کامل کنیم و مدیریت باید منطبق با اصول زیست‌محیطی باشد.
ایجاد مشارکت در دستگاه‌های متوالی یکی از راهکارهای رفع چالش‌های مدیریت پسماند است
حلیاسادات حسینی مدیرکل توسعه نیروگاه‌های زیست توده سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر هم در این نشست به چالش‌های مدیریت پسماند اشاره کرد و گفت: از جمله راهکارهایی که می‌توان برای رفع چالش‌های موضوع مدیریت پسماند استفاده کرد می‌توان به ایجاد مشارکت و هم‌افزایی در در دستگاه‌های متوالی، تدوین برنامه ملی براساس توسعه هفتم، توسعه و بازبینی طرح جامع پسماند، ایجاد انگیزه و جلب مشارکت‌های مردمی، به کارگیری فناوری مناسب با موقعیت جغرافیایی، سرمایه‌گذاری و تأمین مالی پروژه از طریق جذب سرمایه‌گذار اشاره کرد.
حاشیه‌نشینی اجتماعی و ترد شدن یکی از عوامل ایجاد زباله‌گردی است
حسن پاسالاری عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران همچنین با تاکید بر اینکه ۱۴ هزار زباله‌گرد در سطح شهر تهران هستند، بیان داشت: با توجه به شرایط اقتصادی، تعداد این افراد در آینده افزایش پیدا خواهد کرد.
وی به موضوع افزایش تولید پسماند با توسعه شهرنشینی و افزایش جمعیت پرداخت و گفت: در حال حاضر شهروندان تهرانی، ۵ هزار و ۱۰۰ تن و بعضاً تا ۷ هزار تن پسماند تولید می‌کنند. پسماند تولیدی توسط اماکن مسکونی شامل ۶۳ درصد پسماند خشک ارزشمند و ۷.۸ درصد پسماند خشک غیر ارزشمند است. روزانه حدود ۴.۵ میلیارد تومان از چرخه مدیریت پسماند، توسط زباله‌گردها خارج می‌شود.
پاسالاری تاکید کرد: ضرورت اقتصادی و فقر، عدم وجود شغل‌های رسمی و عدم‌وجود محدودیت ورود به زباله‌گردی و حاشیه‌نشینی اجتماعی و ترد شدن از جمله عوامل ایجاد زباله‌گردی هستند. این مسائل باعث شده بسیاری افراد به بحث زباله‌گردی تمایل داشته باشند. زباله‌گردی پیامدهای بهداشتی، مشکلات تنفسی و مواجهه با مواد خطرناک، عفونت‌های پوستی، اختلالات گوارشی، مسائل مربوط به سلامت روان و سایر مشکلات را به همراه دارد.