پیش‌بینی مقام اسبق بانک مرکزی از چشم‌انداز ۱۴۰۴ / سید علی: باید برای روزهای دشوار آماده شویم
امیرعباس آذرم‌وند: مشخص بود که با آمدن دونالد ترامپ احتمال فشارهای اقتصادی و تحریمی بیشتر به ایران افزایش خواهد یافت. هر چند هنوز میان تهران و واشنگتن پیامهایی رد و بدل می‌شود ولی شاید زودتر از آنچه که پیش‌بینی می‌شد، طرفین آب پاکی روی دست هم ریخته‌اند تا مذاکره موثر به یکی از دورترین سناریوها تبدیل شود و به جای آن احتمال اعمال دوباره «فشار حداکثری» قوت بگیرد. در این شرایط اقتصاد ایران سال پر ماجرای ۱۴۰۳ را خاتمه می‌دهد و وارد ۱۴۰۴ خواهد شد.
یک سال پیش تصور نمی‌شد دولت سیزدهم پایان امسال را نبیند و مسعود پزشکیان با دولتی متفاوت از نظر جناحی سکان کشور را به دست گرفته باشد ولی در همان چند ماه ابتدای سال این اتفاق افتاد و در حوزه بین المللی هم با پیروزی قاطع ترامپ بر کامالا هریس، شانس تشدید تنش‌ها بالا رفت.
بیشتر بخوانید:
چرا دیگر خودرو با قیمت دلار حرکت نمی‌کند؟ / خسروانی: خودرو عملا از سبد خرید خانوار خارج شده است
بدعت عجیب در جلسات تعیین مزد ۱۴۰۴ / توفیقی: در دولت چهاردهم همه چیز مشابه گذشته است
«اقتصاد ایران در آستانه ۱۴۰۴ باید خود را برای روزهای دشوارتر آماده کند.» این را کمال سید علی، معاون پیشین ارزی بانک مرکزی به خبرآنلاین گفت. به باور این کارشناس حوزه پولی، اقتصاد ایران در شرایطی قرار گرفته که تکرار وضعیت فعلی در سال آینده نمی‌تواند یک اتفاق بسیار خوب باشد چرا که با اعمال دوباره تحریم‌ها و کاهش فروش نفت به کمتر از ۵۰۰ هزار بشکه در روز، تورم می‌تواند به ارقامی برسد که تاکنون به ثبت نرسیده است. متن کامل این گفتگو را می‌توانید در ادامه بخوانید.
* چالش‌های اساسی اقتصاد در ۱۴۰۴ را چه چیزهایی می‌دانید؟
سال آینده آن طور که از امروز به نظر می‌رسد، سالی دشوار خواهد بود. من فکر می‌کنم دو سه موضوع برای ما عمده خواهد شد و براساس اینکه چگونه این دو سه مساله پاسخ بگیرند، وضعیت شاخص‌های کلان اقتصادی هم می‌تواند تغییرات محسوسی کند.
از مهمترین موضوعات کشور میزان فروش نفت است. تیم ترامپ تهدیدهای سختی کرده‌اند و حتی ادعا می‌کنند فروش نفت را به کمتر از ۱۰۰ هزار بشکه خواهند رساند ولی جدای از این رجزخوانی‌ها، ما اگر بتوانیم در سال آینده مانند امسال، روزانه یک و نیم میلیون بشکه نفت بفروشیم، وضعیتی مشابه امروز را خواهیم داشت. هر چند من هم فکر نمی‌کنم امسال خیلی شرایط خوبی داشتیم ولی در شرایط تحریم می‌تواند عملکرد مناسبی باشد. در مقابل اگر تحریم‌ها به گونه‌ای افزایش یابند که فروش نفت ما به چین به کمتر از ۵۰۰ هزار بشکه برسد، یک وضعیت متفاوت و سخت را تجربه خواهیم کرد.
* این چالش را اساسی‌ترین چالش می‌دانید؟
بدون تردید میزان فروش نفت مهمترین متغیر اقتصاد ما در ۱۴۰۴ خواهد بود.
* موضوع چالشی دوم چیست؟
موضوع دیگر را ما باید در حوزه ناترازی انرژی و صادرات مان به کشورهای همسایه ببینیم. به زبان ساده باید مشخص کنیم برای اقتصاد ما تولید داخلی مهمتر است یا صادراتی که به عراق و ترکیه دارد. باید یک محاسبه تخصصی انجام شود و ببینیم اگر درآمد صادرات گاز به عراق و ترکیه حذف شود و همان گاز را به پتروشیمی داخلی اختصاص دهیم و محصول نهایی را صادر کنیم، بیشتر سود خواهیم کرد یا نه. من فکر می‌کنم تغییر این وضعیت نهایتا به سود اقتصاد ملی خواهد بود و بهتر است انرژی در داخل صرف تولید شود و محصولات پتروشیمی صادر شوند.
* مساله سوم کسری بودجه دولت است؟
بله، باید دولت هم در نهایت به این وضعیت ناترازی مالی خود سر و سامان بخشد. دولت با این نگاه که فعلا امکان مذاکره را ندارد باید به منابع محدود شده کشور بنگرد و به همین دلیل تا جای ممکن باید به هزینه‌هایش، به‌ویژه هزینه‌های زاید و مازاد فشار آورد و از آنها بکاهد. با کاهش هزینه‌های زاید و بهبود وضعیت ناترازی بودجه‌ای، بخش مهمی از فشارهای تورمی در بخش کلان اقتصاد از بین خواهد رفت که به سود حفظ ثبات است.
* اینکه میزان فروش نفت را عامل تعیین کننده می‌دانید، به معنای چیست؟
مذاکره کردن یا نکردن یک مساله است ولی این مهم نافی این نیست که تحریم‌ها مانعی واقعی در مقابل هر پیشرفتی در کشور بوده‌اند و ما را به وضعیت فعلی دچار کرده‌اند. اینکه ما در سال آینده چقدر زمینه مذاکره با غرب را خواهیم داشت و چقدر جای مانور وجود دارد، مساله‌ای نیست که من خیلی در مورد حرفی داشته باشم اما هر اقدامی که بتواند از فشار حداکثری ما را دورتر کند یا از شدت تحریم‌ها بکاهد، به نحوی محسوس گشایش اقتصادی را به دنبال خواهد داشت.
* البته اگر لغو تحریم‌ها عملی باشد. چنین چیزی در چشم‌انداز هست؟
من هم با فرض این موضوع به سناریوی لغو تحریم‌ها پرداختم زیرا ما تنها از این طریق می‌توانیم به گشایشی مهم برسیم.
* فکر می‌کنید تحریم ها مشکل اصلی اقتصاد ما هستند؟
بدون تردید امروز مهمترین عامل و موثرترین مانع پیشرفت ما تحریم‌ها است. این را نباید چنین برداشت کرد که بدون تحریم ما در کشور مشکلی نداشتیم و همه چیز در جای خود قرار داشت بلکه باید این مهم را چنین فهم کنیم که اگر تحریم‌ها نبود امروز به عنوان دومین دارنده گاز و چهارمین دارنده نفت جهان با این همه قطعی برق و گاز دچار نمی‌شدیم.
کشور در گذشته هر قدر بد هم اداره می‌شد، چنین چیزهایی در چشم‌انداز نبود و انتظار عمومی این بود که اقتصاد ما همچنان به اندازه ترکیه مهم باشد. ناکارآمدی داخلی هم وجود دارد ولی امروز سهم این ناکارآمدی‌ها به مراتب کمتر از تحریم ها است.
* شما چه سهمی برای تحریم و چه سهمی برای ناکارآمدی داخلی قایل هستید؟
من معتقدم ۲۵ درصد مشکلات فعلی ناشی از ضعف مدیریتی است و مابقی مشکلات به دلیل اعمال تحریم ها است. در حوزه پولی اگر تحریم نبودیم بانک‌های ما در ارتباط با نظام پولی بین‌المللی قرار داشت و می‌شد با گرفتن فاینانس مشکلات فعلی را رفع و رجوع کرد.
* چقدر باور دارید که تحریم‌ها در سال آینده لغو شوند؟
متاسفانه چنین چیزی در آینده نزدیکم مشاهده نمی‌شود و به همین دلیل باید بپذیریم سال ۱۴۰۴ سالی دشوار و نگران کننده خواهد بود. گرچه نهایتا مذاکره شکل خواهد گرفت ولی اینکه با سرعت تحریم‌ها لغو شود، فعلا دور از ذهن به نظر می‌آید. پس اقتصاد در مسیر تضعیف شدن قرار خواهد گرفت و به اصطلاح هر سال وضعیت دشوارتر خواهد بود.
* با فرض سناریوی تشدید تحریم‌ها، به نحوی که فروش نفت ایران به کمتر از ۵۰۰ هزار بشکه برسد، تورم و رشد اقتصادی ۱۴۰۴ را چقدر برآورد می‌کنید؟
در این صورت ما با تورم ۶۰ درصدی و حتی بیشتر مواجه خواهیم بود. ضمن اینکه نرخ رشد اقتصادی هم در بهترین حالت به صفر درصد خواهد رسید هر چند احتمال اینکه دوباره رشد اقتصادی منفی شود، هم وجود دارد.
۲۲۳۲۲۹