از سرگیری فعالیت هیأت مؤلفان لغت‌نامه دهخدا
به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین سیدحسین حسینی، سرپرست دانشگاه تهران در این دیدار، بر جایگاه ملی و ارزشمند مؤسسه لغت‌نامه دهخدا تأکید کرد و ضمن گرامیداشت یاد و خاطره بنیانگذاران این مؤسسه و همه مؤلفانی که در شکل‌گیری این اثر ماندگار نقش داشته‌اند، گفت: اینجا یک واحد عادی دانشگاهی نیست، این مجموعه‌ای است که بنیان آن بر عشق گذاشته شده است.
به گزارش ایرنا از دانشگاه تهران، وی با اشاره به قانون مصوب مجلس ۱۳۲۴ برای راه‌اندازی مؤسسه لغت‌نامه دهخدا گفت: از متن این قانون برمی‌آید که بنیانگذاران مؤسسه، ارزش ویژه‌ای برای آن قائل بوده‌اند. در آنجا تأکید شده است که هیأت رئیسه مجلس وقت، مکلف است در خدمت آقای دهخدا باشد و از اقدامات و تمهیدات لازم برای تکمیل این لغت‌نامه فروگذار نکند. گذشته از این عنایات خاص، مؤسسه لغت‌نامه در طول تاریخ حیات خود، از عشق و علاقه استادان و پژوهشگران زبان فارسی نیز بهره‌مند بوده است. برآیند این کوشش‌ها، همین میراث و اثر ماندگار است که امروزه به دست ما رسیده و به عنوان دست‌اندرکار، وظیفه‌ای جز ارج‌گذاری و خدمت به آن نداریم.
سرپرست دانشگاه تهران با تاکید بر اهمیت ملی مؤسسه لغت‌نامه دهخدا و وظیفه ملی در قبال آن، اظهار کرد: گردهمایی امروز، تکلیف بزرگی برای من به عنوان یک خدمتگزار دانشگاه تهران و مسئولان مؤسسه ایجاد می‌کند. جایگاه ملی این مؤسسه، از سویی بار مسئولیت ما را سنگین‌تر می‌کند و از سوی دیگر، این امکان را فراهم می‌آورد که از تمام ظرفیت‌ها برای اعتلا و شکوفایی آن بهره بگیریم.
وی با اشاره به اهمیت آموزش زبان فارسی به زبان‌آموزان خارجی، بیان کرد: آموزش زبان فارسی یکی از وجوه ملی این موسسه است که باید با جدیت پیگیری شود. علاوه بر آموزش به علاقه‌مندان خارجی زبان فارسی، آموزش فارسی به نسل‌های دوم و سوم ایرانیان خارج از کشور را نیز باید در دستور کار قرار دهیم، چرا که بسیاری از این ایرانیان دیگر به فارسی سخن نمی‌گویند. بنابراین مسائلی چون کاهش شمار گویندگان زبان فارسی نیز مسئولیت‌هایی برای موسسه ایجاد می‌کند.
استاد دانشگاه تهران با تاکید بر رسالت موسسه لغت‌نامه دهخدا گفت: تالیف لغت‌نامه و آموزش زبان فارسی بخش‌هایی از هدفی واحد هستند و باید در کنار هم رشد کنند.
حسینی با اعلام حمایت قاطع دانشگاه تهران از مؤسسه لغت‌نامه دهخدا و مرکز بین‌المللی آموزش زبان فارسی گفت: به عنوان یک مسئول در دانشگاه اعلام می‌کنم که بنا بر وظیفه ملی، امکانات دانشگاه را برای تقویت و ارتقای این مؤسسه به‌کار خواهیم گرفت.
وی همچنین در پاسخ به مواردی که درباره مشکلات پیش‌آمده در ساختار و تشکیلات اداری این مؤسسه از سوی حاضران مطرح شد، گفت: ساختار مؤسسه باید متناسب با مأموریت‌های آن بازتعریف و تقویت شود. این مؤسسه میراثی از پیشینیان است که باید به آیندگان تحویل داده شود، پس هر غفلتی در این کار خیانت به فرهنگ ملی است.
سرپرست دانشگاه تهران در پایان با ابراز خرسندی از دیدار با مؤلفان، استادان و مفاخر فرهنگ و ادب فارسی حاضر در جلسه گفت: امروز یکی از شادترین روزهای زندگی من است، چرا که در جمع کسانی هستم که همه با شور و شعفی پایان‌ناپذیر در راه اعتلای فرهنگ ایرانی و زبان فارسی کوشیده‌اند. درخواست ما از شما بزرگواران این است که همچنان سایه مهر و عنایت خود را نسبت به مؤسسه لغت‌نامه دهخدا تداوم بخشید و مؤسسه را در انجام مأموریت‌های مهمش یاری دهید.
رئیس موسسه لغت‌نامه دهخدا و مرکز بین‌المللی آموزش زبان فارسی نیز با قدردانی از حضور سرپرست دانشگاه تهران در این نشست گفت: تلاش من در دوره پیشین مسئولیتم در مؤسسه این بود که در اجرای مأموریت‌های مؤسسه، رویکرد تازه‌ای در پیش بگیریم. تهیه طرح جدید برای تدوین لغت‌نامه، طراحی سامانه فارسی‌آموز “دهخدا”، برگزاری رویداد جایزه دهخدا و جشنواره زبان فارسی برای فارسی‌آموزان ۵۲ کشور، از جمله نتایج این تغییر رویکرد بود.
محمود بی‌جن‌خان، در ادامه به برخی مشکلات به‌وجود آمده در موسسه لغت‌نامه دهخدا نیز اشاره کرد و گفت: تعطیلی بخش مؤلفان، تغییر ساختار تشکیلاتی مؤسسه برخلاف اساسنامه مصوب ۱۳۹۶ و انتقال کارکنان به بخش‌های دیگر دانشگاه، بخشی از این مشکلات طی چند سال گذشته بود. خوشبختانه سرپرست دانشگاه تهران تدبیری اندیشید تا مؤسسه بتواند دوباره به وظایف ملی خود بپردازد. فعال شدن دوباره بخش تألیف، تغییر ساختار و تشکیلات اداری و استقرار مجدد معاونت اجرایی، بازگرداندن کارکنان به مؤسسه و تبدیل وضعیت مدرسان به مربی، از جمله اقدامات بایسته برای احیای مؤسسه است. افزون بر این، با توجه به تغییر شیوه تألیف لغت‌نامه و همچنین آموزش زبان، ایجاد یک معاونت فناوری در مؤسسه ضروری است.
محمدرضا شفیعی کدکنی، استاد ممتاز دانشگاه تهران نیز در این جلسه گفت: ممکن است بازگشت مؤسسه لغت‌نامه دهخدا به روال اصلی و عادی خود یک اتفاق معمول اداری تلقی شود، اما برای دوستداران فرهنگ فارسی و ملی می‌گویم که این یک امر و واقعه بسیار مهم و تاریخی است که مؤسسه به روال طبیعی و تاریخی خود بازگشته است و می‌تواند فعالیت خود را از سر بگیرد.
ژاله آموزگار، استاد پیش‌کسوت دانشگاه تهران نیز پیشنهاد داد مؤسسه لغت‌نامه دهخدا به عنوان «میراث فرهنگی» ثبت شود و گفت: همیشه افتخارم این بود که استاد دانشگاه تهران هستم. اما دورانی هم آمد که سعی کردم خاموش بمانم، ولی امروز دوباره به عضویتم در دانشگاه تهران افتخار می‌کنم. مؤسسه لغت‌نامه دهخدا اهمیت و تأثیری عظیم در فرهنگ ما داشته و شایسته است که به عنوان میراث فرهنگی ثبت شود.
وی درباره اهمیت و ارزش کوشش‌های علی‌اکبر دهخدا خاطرنشان کرد: علامه دهخدا این لغت‌نامه را بر روی تکه‌های کاغذ نوشت و با تلاشی خستگی‌ناپذیر بنیان این مؤسسه را گذاشت. عشقی که او به پای این لغت‌نامه گذاشت، به ما نیز رسید و ما نیز عاشقانه در اینجا فعالیت کردیم. اگر پایه این مؤسسه با عشق گذاشته نشده بود، گردهمایی امروز شکل نمی‌گرفت. اما “شد آنکه که اهل نظر بر کناره می‌رفتند” و این فقط به برکت علامه دهخداست که درود بر روانش باد.
آموزگار افزود: در ایران کارها معمولا به صورت انفرادی انجام می‌شود، ولی دهخدا هنگامی که اینجا را بنیان گذاشت، گروهی را گرد آورد که میراث فارسی را پاس بدارند. خود دانشگاه تهران نیز به عنوان قدیمی‌ترین دانشگاه کشور و دارنده بهترین استادان، همچون مؤسسه لغت‌نامه، میراث ستودنی ایران است و اگر ایران را دوست داریم باید حافظ این هر دو باشیم.
در این نشست، دیگر استادان و مؤلفان لغت‌نامه از جمله حسن انوری، علی‌اشرف صادقی، رسول شایسته، سعید نجفی اسدالهی و معین نیز دیدگاه‌های خود را درباره حفظ میراث مؤسسه لغت‌نامه دهخدا اظهار داشتند و امیدواری خود را نسبت به تقویت مؤسسه و بهبود شرایط آن در آینده ابراز کردند.
تاریخچه موسسه لغت‌نامه دهخدا
پس از تصویب طرح چاپ لغت‌نامه دهخدا توسط مجلس شورای ملّی در زمستان سال ۱۳۲۴، سازمان لغت‌نامهٔ دهخدا در خانۀ دهخدا در خیابان ایرانشهر تهران تأسیس شد. دو سه اتاق از این خانه به همکاران و کتابخانۀ مخصوص اختصاص یافت. در این دوران نظارت بر همۀ امور لغت‌نامه بر عهدۀ دهخدا بود و سرپرست امور اداری آن حسین خطیبی بود. یکی دو سال آخر با ضعف جسمانی دهخدا، محمد معین بیشتر امور علمی را سرپرستی می‌کرد.
در آذرماه ۱۳۳۴، هیات رئیسه مجلس و دکتر معین تصمیم گرفتند که سازمان مذکور را به مجلس شورای ملّی منتقل کنند. از این تاریخ که مقارن با فوت دهخدا نیز بود، این سازمان به دو اتاق در کنار عمارت مجلس در میدان بهارستان منتقل شد. بنا بر وصیت دهخدا، دکتر معین سرپرستی و ادارۀ امور سازمان را به عهده گرفت و امور اداری آن به سید محمد هاشمی، رئیس چاپخانۀ مجلس، محوّل شد.
در سال ۱۳۳۶ بنا بر مصوبهٔ مجلس، این سازمان با بودجۀ آن به دانشگاه تهران منتقل شد و دانشگاه تهران نیز ادارۀ آن را به دانشکدۀ ادبیات واگذار کرد. از این پس اعضای این سازمان در گوشه‌ای از دانشکدۀ ادبیات که در آن زمان در باغ نگارستان، واقع در میدان بهارستان بود، مستقر شدند. مدیریت سازمان در این دوران همچنان با دکتر محمد معین بود تا سال ۱۳۴۵ که دکتر معین به طور ناگهانی در دفتر گروه ادبیات دانشکدۀ ادبیات بیهوش شد و پس از آن به اغما رفت.
در سال ۱۳۴۶ سرپرستی و از ۱۳۴۷ ریاست سازمان به دکتر سید جعفر شهیدی، که از ۱۳۴۲ معاون دکتر معین بود، واگذار شد.
در سال ۱۳۵۳، دانشگاه تهران ساختمانی از موقوفات دکتر محمود افشار یزدی به مؤسسهٔ لغت‌نامهٔ دهخدا اختصاص داد. از اوایل سال ۱۳۵۴ مؤسسۀ لغت‌نامه به شمیران، در نزدیکی باغ فردوس، واقع در باغ موقوفات دکتر محمود افشار یزدی نقل مکان کرد. از همان سال عنوان «سازمان» به «مؤسسه» تغییر یافت و در اسناد رسمی عنوان «مؤسسۀ لغت‌نامۀ دهخدا» درج شد.
از سال ۱۳۸۳ مؤسسهٔ لغت‌نامهٔ دهخدا در ساختمان بزرگی که دانشگاه تهران در محل موقوفات دکتر محمود افشار بنا کرد، مستقر شد و در ۱۳۸۶ از دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران استقلال سازمانی یافت.
پس از درگذشت سید جعفر شهیدی (دی‌ماه ۱۳۸۶)، در ۱۳۸۷ علی افخمی عقدا عهده‌دار ریاست این مؤسسه شد. پس از آن در سال ۱۳۹۳ علی درزی به ریاست این مؤسسه برگزیده شد. از اردیبهشت ۱۳۹۹ محمود بی‌جن‌خان عهده‌دار ریاست موسسه لغت‌نامه دهخداست.
۲۴۴۵۷