زندگی پٌر پیچ و خم «اسما اسد»: از تحصیل در انگلیس تا بانوی اول سوریه و حالا پناهندگی در روسیه
رسول سلیمی: اسما اسد، همسر بشار اسد، رئیس جمهور سابق سوریه، مدت ها است که چهره ای بحث برانگیز بوده چرا که او در لندن که زمانی نماد مدرنیته و پیشرفت بود به دنیا آمد و بزرگ شد. اما حالا با گذشته دو هفته از نقل مکان بشار اسد از سوریه به روسیه، شایعاتی در رسانه های ترکیه و عربی منتشر شد که اسما اسد، همسر بریتانیایی بشار اسد، پس از ابراز نارضایتی از زندگی خود در مسکو، دادخواست طلاق داده است. شایعه ای که با صدور اعلامیه ای از سوی کرملین تکذیب شد.
اسما یک شهروند دوتابعیتی بریتانیایی-سوری است که در لندن توسط پدر و مادری سوری به دنیا آمده و بزرگ شده است. او در سال ۲۰۰۰ به سوریه نقل مکان کرد و در همان زمان در سن ۲۵ سالگی با بشار اسد ازدواج کرد.
در اوایل ماه جاری، بشار اسد و خانواده اش، از جمله اسما، پس از سقوط دمشق به روسیه پناهنده شدند. اگرچه روسیه درخواست پناهندگی آنها را پذیرفت، اما اعتقاد بر این است که بشار اسد با محدودیت های شدیدی روبرو است و اجازه ندارد مسکو را ترک کند یا در هیچ فعالیت سیاسی شرکت کند.
بر اساس گزارش رسانه های وابسته به عربستان و ترکیه، ماهر اسد، برادر بشار اسد، در روسیه مجوز پناهندگی دریافت نکرده است و به همراه خانواده اش در حصر خانگی به سر می برند. گزارش ها حاکی از آن است که درخواست پناهندگی ماهر هنوز در دست بررسی است.
اسما اسد دختر فواز الاخرس، جراح قلب سنی سوری مستقر در لندن است که خانواده اش از تبار شهر حمص در مرکز سوریه هستند. مادر او، سحر العتری، دیپلمات بازنشسته ای است که به عنوان دبیر اول سفارت سوریه در لندن خدمت می کرد. اسما در ۱۱ آگوست ۱۹۷۵ به دنیا آمد و در لندن بزرگ شد، جایی که دوستانش او را “اِما” صدا می زدند.
او در سال ۱۹۹۶ مدرک لیسانس خود را در رشته علوم کامپیوتر از کالج سلطنتی دانشگاه لندن دریافت کرد سپس در رشته بانکداری در نیویورک آموزش دید و سپس به عنوان تحلیلگر مالی در دویچه بانک در لندن کار کرد و سپس به جی پی مورگان نقل مکان کرد و در نهایت بانوی اول سوریه شد. خانواده اسما مسلمان سنی هستند، در حالی که شوهرش به فرقه اقلیت علوی تعلق دارد.
اسما در طول اقامت بشار اسد در لندن از سال ۱۹۹۲ تا ۱۹۹۴ با او آشنا شد و در بیمارستانی که پدر اسما در آن کار می کرد، در بخش چشم پزشکی تخصص داشت. او پس از اینکه بشار جانشین پدرش حافظ اسد به عنوان رئیس جمهور سوریه شد، مخفیانه ازدواج کرد. در ابتدا، اسما توجه چندانی از خانواده اسد را به خود جلب نکرد و در عکس های خانوادگی با آنها ظاهر نشد. در نهایت حضور او در رسانه ها بیشتر شد و به مرور زمان از او با همسر و پسر اولش حافظ و در نهایت با بقیه فرزندانشان عکس گرفته شد.
چهره اروپایی و لهجه انگلیسی اسما اسد به او اجازه داد تا نقش خود را به عنوان بانوی اول به طور کامل ایفا کند. او شش ماه پس از ریاست جمهوری شوهرش در انظار عمومی ظاهر و سپس شروع به همراهی با او در بازدیدهای رسمی از نقاط مختلف جهان کرد. اسما رویای خود را برای حضور در دانشگاه هاروارد رها کرد تا بانوی اول و عضوی از خانواده اسد شود. حضور او در داخل سوریه و همچنین در محافل غربی نسبتا مورد استقبال قرار گرفت.
ناظران سیاسی می گویند اسما به شهرهای فقیر سوریه سفر کرد و در آنجا پروژه هایی را برای اشتغال زنان در مناطق دورافتاده مانند جبل الزاویه در ادلب راه اندازی کرد. او بعدا تعدادی از سازمان ها و انجمن های مدافع دفاع از زنان و مراقبت از کودکان را تأسیس کرد که معروف ترین آنها صندوق سوریه برای توسعه است که به عنوان چتری برای طیف گسترده ای از پروژه های توسعه در سوریه عمل می کند.
چه آنکه اسما در ادامه فعالیت هایش در سوریه، از شرکت های روابط عمومی برای همکاری در کنشگری های اجتماعی در سطوح خارجی و سیاسی استفاده کرد. او کنفرانسی را برای رهبران زن منطقه برگزار کرد، مشابه آنچه لورا بوش، همسر جورج دبلیو بوش، رئیس جمهور پیشین آمریکا، انجام داد و توانست روابط خوبی با همسر امیر پیشین قطر و همچنین امینه اردوغان، همسر رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه برقرار کند. اما او یعد از وقوع شورش در سوریه در مارس ۲۰۱۱ سفرها و مراسمات خود را لغو کرد.
اولین اظهار نظر عمومی او در مورد آنچه در سوریه اتفاق می افتد حدود یک سال بعد در فوریه ۲۰۱۲ بود. او گفت: «رئیس جمهور، رئیس جمهور کل سوریه است، نه رئیس جناحی از سوری ها، و بانوی اول، از او در این نقش حمایت می کند.» بیانیه او از طریق دفتر رسانه ای رسمی او در آن زمان صادر شد. در همان سال، اتحادیه اروپا اسما را در پاسخ به واکنش دولت سوریه به اعتراضات داخلی که کشور را فرا گرفته بود، در فهرست افراد سوری تحریم شده قرار داد.
آخرین مصاحبه جنجالی او در مورد مواضع خود در قبال شورش سوریه در روزی صورت گرفت که او با آنچه که به عنوان «مبارزان زن غوطه» وابسته به نیروهای وفادار به بشاراسد که غوطه شرقی را در ریف دمشق محاصره کرده بودند، ملاقات کرد؛ اسما در آن زمان گفت: «آنها موهای خود را بافند، رویاهای خود را به تعویق انداختند، خانواده هایشان را ترک کردند، به جای لباس عروس یونیفرم نظامی پوشیدند و به جای کتاب اسلحه حمل می کردند.»
این مصاحبه با عنوان «بافتن های آتش» پیش از اظهارات او در سال ۲۰۱۶ بود که در تلویزیون دولتی روسیه اعلام کرد که پیشنهاد خروج از سوریه را رد کرده است. دیدگاه های سیاسی اسما و رد ایده خروج از سوریه را می توان در سخنان او مشاهده کرد: «چگونه می توانم به فرزندانم بیاموزم که سوریه را دوست داشته باشند اگر در آنجا زندگی نمی کنند؟»
او در مصاحبه دوم گفته بود: «چگونه می توانم تمدن و تاریخ وطن خود را به فرزندانم بیاموزم اگر آنها در خانه خود زندگی نمی کنند و از غذای کشورشان غذا نمی خورند؟ این غیرممکن است. من در گذشته و حال اینجا بوده ام و در آینده خواهم ماند.» او بعدا گفت: «ما به عنوان سوری ها همیشه توانسته ایم پیروز شویم و این مرحله از تاریخ ما نیز از این قاعده مستثنی نیست. همانطور که شناخته شده است، یا همانطور که همیشه گفته می شود، سوریه به معنای «طلوع خورشید» است و من به شما اطمینان می دهم که سوری ها دوباره طلوع خواهند کرد.»
اسما اسد از ابتدا سرنوشت پیچیده ای داشته و در اواخر حضورش در سوریه به سرطان مبتلا شد. بر اساس بیانیه های رسمی سوریه، ریاست جمهوری سوریه در اوت ۲۰۱۸ اعلام کرد که اسما به سرطان سینه مبتلا شده است و پس از آن به دلیل مراحل اولیه تومور بدخیم تحت درمان قرار گرفت. اسما حین درمان، با پوشیدن روسری بر سر خود به عنوان یکی از راه های نشان دادن شیمی درمانی در ملاعام ظاهر شد.
در اوایل سال جاری میلادی و قبل از شورش فراگیر در سوریه، اسما فاش کرد که پس از اینکه قبلا در سال ۲۰۱۸ تحت درمان سرطان سینه قرار گرفته بود، مبتلا به سرطان خون تشخیص داده شده است. اسما حالا به پایان خط زندگی سیاسی خود رسیده و در کنار فرزندانش که یکی از آنها فارغ التحصیل دانشگاه مسکو است، زندگی می کند.
او هرگز گمان نمی‌کرد دهه دوم دوران او به عنوان بانوی اول سوریه ناگهان با یک جنگ فراگیر در سوریه آغاز شود. آن جنگ چندین سال ادامه یافت و چند صد هزار قربانی گرفت. بحرانی که سال‌های پس از آن اسما اسد با تحریم و نفرت عمومی به دلیل تایید سیاست‌های بشار اسد مواجه شد تا اینکه ناگهان ناچار به ترک ناگهانی سوریه شد. آغازی بر پایان یک زندگی از انگلیس تا سوریه و حالا روسیه!
۲۱۳