ایران آینده نیازمند نوسازی حکمرانی و مشارکت حداکثری مردم است
نشست خبری «برنامه ملی هم‌آفرینی ایران آینده» امروز (دوشنبه ۱۵ بهمن ۱۴۰۳) با حضور بابک نگاهداری رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس و اصحاب رسانه در این مرکز برگزار شد.
نگاهداری در این نشست تصریح کرد: یک بعد مباحثی که امروز ارائه می‌دهیم این است که اصحاب رسانه کمک کنند تا خیزش هم‌آفرینی ایران آینده در عموم مردم شکل گیرد و از طرف دیگر ما رسانه‌ها را به عنوان همیار ایران آینده می‌بینیم تا در کنار رسالت خبری که ایفا می‌کنند به عنوان یک ایرانی، در هرجایی که ابزار و ظرفیتی در دست اصحاب رسانه است تلاش حداکثری انجام دهد تا این خیزش ملی برای شکل گرفتن تصویر ایران آینده در ذهن مردم انجام شود.
وی افزود: چشم انداز ۱۴۰۴ امسال به پایان می‌رسد و از سال بعد باید بر چشم انداز جدیدی از ایران آینده تمرکز و تصویرسازی کنیم. در شرایط فعلی دشمنان ایران اسلامی تمرکز ویژه‌ای کردند که ایران را بی‌آینده نشان دهند و آرمان ملی را از ما بگیرند و با تخریب دستاورد‌های ایران در ۴۶ سال گذشته غرور ملی را از ما بگیرند و هم به نوعی در حال القای بی‌آیندگی ایران، قشر جوان را تشویق به مهاجرت کنند.
رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس، خاطرنشان کرد: بنابراین ارائه تصویر محرک و پویا از آینده ایران، برای جوانان کشور و ایرانیان، یک الزام راهبردی است. چون جامعه‌ای که اکثریت آن تصویر مثبتی نسبت به آینده داشته باشند یک جامعه شکوفا می‌شود و اگر این ذهنیت وجود نداشته باشد انگیزه و شور و حرکت از جامعه گرفته می‌شود؛ بنابراین وقتی ما اراده می‌کنیم برای هم‌آفرینی تصویر ایران آینده، یک میثاق ملی بین حاکمیتی که متعهد و مدبر است با مردمی که تحول‌خواه و مطالبه‌گر هستند، درست می‌کنیم. وقتی یک جامعه تصمیم می‌گیرد که چشم‌انداز تدوین کند، هم مردم و مدیران آن، دنبال تحول و یک ایران آینده بهتری هستند.
نگاهداری ادامه داد: ما در مرکز پژوهش‌ها از سال ۱۴۰۱ برنامه ریزی‌های زیادی را برای برنامه ملی هم آفرینی ایران آینده اجرا کردیم و در این مدت ۱۵ گزارش در مرکز پژوهش‌ها تهیه و منتشر شد و ۳ رویداد ملی نوآیند و تعدادی برنامه در تهران و استان‌ها برگزار کردیم. نزدیک ۵۰ مصاحبه اکتشافی تخصصی با خبرگان و متخصصان در تراز ملی انجام دادیم تا از نگاه آنها هم بتوانیم ایران آینده را احصا کنیم.
وی تأکید کرد: در این زمینه ۱۱ نشست تخصصی با سیاستمدان، اصحاب رسانه، هنرمندان، کارگردانان انجام دادیم و تا الان ۳ پیش نویس از هم آفرینی ایران آینده تهیه شده است.
رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس اضافه کرد: در این برنامه ملی می‌خواهیم با کمک رسانه‌ها یک خیزش ملی را در مرحله دوم کار برای جلب مشارکت حداکثری نخبگان و جوانان و مردم برای تکمیل برنامه ملی هم آفرینی ایران آینده انجام می‌دهیم. این پیش نویس سوم را امروز منتشر خواهیم کرد و پنجم و ششم اسفند می‌خواهیم با حضور مسئولین و صاحب‌نظران مرحله بعدی کار را رقم بزنیم.
نگاهداری گفت: در این مدت با برگزاری نشست‌های مختلف، آسیب‌شناسی محتوایی، روشی و جاری‌سازی نسبت به چشم‌انداز ایران ۱۴۰۴ انجام دادیم تا این مسیر را برای چشم‌انداز ایران ۱۴۲۴ بهبود و اصلاح کنیم.
وی ادامه داد: نوشتن متون و اسناد اداری خیلی راهگشا نیست، باید به سمت تصویرسازی از ایران آینده و ارائه تصویر‌های هم‌آفرین برای ایران آینده حرکت کنیم. در نشست‌هایی که با خبرگان و نخبگان داشتیم بجای اینکه یک خط پایان مطلوبی را ارائه دهیم بیشتر به قابلیت‌ها و صلاحیت‌ها برای ساخت ایران آینده تمرکز کردیم.
رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس اظهارداشت: ۳ مرحله در ایران آینده دیده‌ایم، مرحله اول ۵ ساله است و چالش‌ها و ناترازی‌هایی که مانع تحقق چشم انداز ایران آینده است باید در این ۵ سال مورد توجه قرار بگیرد تا بتوانیم این چالش‌ها را رفع کنیم. در ۱۰ سال بعدی تمرکز ما استفاده از ظرفیت‌هایی است که در کشور وجود دارد و از گذشته داریم تا بتوانیم به عنوان پیشران، این ظرفیت‌ها را به کار بگیریم. در مقطع سوم برای شکوفا کردن استعداد‌ها و ظرفیت‌های جدید تحولی تمرکز می‌کنیم.
نگاهداری تأکید کرد: ما تقریباً یک برنامه‌ریزی ۵، ۱۰، ۱۵ و ۲۰ ساله برای ایران آینده داریم. در این ۲ سال تقریبا ۳ هزار نفر از نخبگان و خبرگان در این هم‌آفرینی ملی ایران آینده به ما پیوستند. الان یک جامعه ۳ هزار نفری نخبگان با ما همکاری می‌کنند. مجموعه این تصاویری که نخبگان در این مدت ارائه دادند ۵ تصویر شد و با ارائه این ۵ تصویر می‌خواهیم نظر اصلاحی و تکمیلی دانشگاهیان و نخبگان را جویا شدیم.
وی گفت: در این مدت هم با وزارت صمت، علوم، مجمع تشخیص مصلحت نظام و همه دانشگاه‌های کشور در دولت قبلی مکاتبه و از آنها درخواست مشارکت کردیم. بعد از همه این تلاش‌ها و استفاده از نخبگان کشور، ما به ۵ تصویر در مورد ایران آینده رسیدیم.
وی در مورد این ۵ تصویر توضیح داد: این ۵ تصویر ایران بزرگ، ایران مردمی، ایران نوآفرین، ایران ثروتمند و ایران تاب‌آور است، اینها ۵ تصویر ایران آینده است. همه کسانی که در این مدت با ما مشارکت داشتند متفق‌القول هستند که مسیر پیشرفت ایران باید مبتنی بر ژنتیک سرزمین پارس باشد و. از چشم‌انداز‌های تقلیدی و خارجی پرهیز کنیم.
رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس با بیان اینکه با همت اصحاب رسانه اگر بتوانیم منشور هم‌آفرینی ایران آینده را تبدیل به گفت‌وگوی فراگیر اجتماعی کنیم موفق خواهیم شد، افزود: از ۲ سال قبل گفت‌و‌گو محور و مشارکت جو سعی کردیم این سند را تهیه کنیم.
نگاهداری تصریح کرد: چالش‌ها و موانعی پیش‌روی ایران آینده برای تحقق تصویر مطلوب وجود دارد. یکی از این چالش‌ها مشارکت‌گریزی ادارات و نظام اداری ماست. سازمان‌های ما فرهنگ مشارکت گیری از مردم را خیلی بر نمی‌تابند. مانع بعدی شکل‌گیری ایده‌ای پیشران ایران آینده است که در ذهن مردم یک وفاق ملی ایجاد کند. از سوی دیگر یک بخشی از مدیران کشور ایستا نگری نسبت به جهان آینده و تحولات جهانی دارند که این هم یکی دیگر از چالش‌هاست.
وی بیان کرد: یک بخشی از سیستم اداری و بروکراسی در اختیار بروکرات‌های سنتی است. اینها درکی از تحولات دنیا ندارند و متاسفانه در عصر سنتی مانده‌اند. ما باید با نگاه به تحولات آینده حرکت کنیم. یکی از مشکلات ما این است که می‌خواهیم سند ملی و چشم انداز را بنویسیم تمام آرزو‌های خود را در این سند می‌گنجانیم و نه اولویت بندی انجام می‌دهیم و نه تقسیم کاری صورت می‌گیرد و با این وضعیت معلوم است که آن سند عملیاتی نمی‌شود. یعنی مردم، حکمرانی و تشکل‌های اجتماعی در آن نقشی ندارند.
رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس یکی دیگر از مشکلات را عدم همخوانی اسناد ملی با پروژه‌های ملی ما دانست و گفت که این امر منجر به طی کردن دو مسیر جداگانه در اسناد و نظام اجرایی شده است.
وی شرایط اقتصادی و اجتماعی کشور را هم یکی دیگر از چالش‌های این مسیر دانست و گفت: این امر باعث شده که نخبگان کشور کمتر با مردم و جامعه در مورد رویای مثبت صحبت کنند و همین صحبت‌های منفی در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های جمعی افکار عمومی را به نحوی شکل داده که پذیرش تصویر ایران آینده را سخت کرده است.
نگاهداری تاکید کرد: در حال حاضر صحبت از تصویر ایران آینده مشکل است، چرا که تعداد قابل توجهی از نخبگان ما هیچ رویای مثبتی نسبت به آینده با مردم به اشتراک نمی‌گذارند و کمتر در مورد ایران آینده با رویکرد مثبت صحبت می‌کنند و این هم یکی از موارد مشکلات ما است.
وی افزود: جمع بندی ما در این ۲ سال به این سمت رفت که برای تحقق تصویر مطلوب ایران آینده نیازمندی‌هایی لازم است و نیازمند نوسازی حکمرانی مطلوب هستیم. با رویه‌های سنتی و کند و ناکارآمد فعلی نمی‌توانیم این تصاویر را محقق کنیم.
وی با بیان اینکه باید به سمت حکمرانی شبکه‌ای و مردمی حرکت کنیم، گفت: نتیجه متفاوت نیاز به تحول در حکمرانی دارد. مردم بایدی پای کار بیاییند و یک گفتگوی ملی و اجتماعی در مورد ایران آینده شکل بگیرد.
وی نیازمندی دیگر را توجه به قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران دانست و ادامه داد: بررسی‌ها نشان می‌دهد ما در بهره‌وری اجتماعی موفق‌تر بوده و در حرکت‌های جمعی بهتر عمل کنیم؛ وقتی یک حرکت جمعی و خیزش جمعی شکل می‌گیرد به اهداف دست پیدا می‌کنیم و باید در مورد چشم انداز ایران ۱۴۲۴ هم همین مسیر را در پیش بگیریم.
وی نیازمندی دیگر را تبدیل دولت پارو زن به دولت سکان‌دار، تسیهل گر و هدایت کننده دانست و گفت: ظرفیت‌های دولت به تنهایی جوابگوی تحقق ایران آینده نیست.
وی با تاکید بر توجه توامان به درون و برون مرز‌ها و با تمرکز بر حکمرانی داده‌بنیاد و دانش‌محور نه حکمرانی سلیقه‌ای ادامه داد: ۵ تصویری که در مورد ایران آینده مطرح شده هر کدام تبیین متفاوتی دارند.
نگاهداری سپس به توضیح تصویر ایران بزرگ پرداخت و ادامه داد: نخبگان در این تصویر معتقد به بین المللی سازی و پیشران قراردادن ظرفیت‌های فرهنگی و اقتصادی ایران هستند. به این معنا که باید فراتر از مرز‌های جغرافیایی، ظرفیت‌های اقتصادی و فرهنگی ایران و ایران بزرگ را در نظر گرفت.
وی افزود: در بحث‌های راهبردی هم به تعامل راهبردی با شرق و شراکت برادرانه با کشور‌های اسلامی و موازنه هوشمندانه با غرب باور دارند. همکاری با قدرت‌های نوظهور و قدرت‌های غیر دولتی هم از دیگر محور‌های این نوع نگاه است.
وی در مورد تصویر ایران مردمی هم بیان داشت: در این نوع نگاه بیشتر تاکید بر همیاری مردمی و بخش خصوصی در شکل دادن به ایران آینده است. تاکید بر عزت و احترام مردم که باید تبدیل به عنصر مقوم حکمرانی کشور شود هم از دیگر محور‌های این نوع نگاه است. در این نگاه بیان می‌شود که باید زیرساخت‌های ارتباطات اجتماعی را تقویت کنیم و نهاد‌های مردمی را به مشارکت در حکمرانی دعوت کنیم. در این نگاه بانوان هم نقش پررنگی دارند. همچنین اعطای وظایف بیشتر به استان‌ها هم در این نگاه مطرح است.
رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس در مورد تصویر ایران نوآفرین هم توضیح داد و گفت: در این نگاه بر خلاقیت و نوآوری در حکمرانی تاکید می‌شود چراکه ایران می‌تواند محور فناوری‌های نوین باشد و در این نگاه مالکیت معنوی مهم است.
وی تاکید کرد: ایران ثروت‌آفرین هم به سمت تجارت راهبردی و تولید داخلی منتخب محور و هدفمند توجه دارد.
نگاهداری همچنین در خصوص ایران تاب‌آور گفت: در این تصویر توجه به اقتدار و استقلال کشور است. بحث تقویت بازدارندگی بسیار مهم است. به دلیل اینکه ایران دچار تحریم و تنش‌های مختلفی بوده و توانسته است در مدیریت تنش و مهارت کنترلی، صاحب سبک شود. در این نگاه رفع ناترازی‌های آبی، تامین امنیت غذایی و همبستگی قوی و توان بازدارندگی برای تحقق ایران تاب‌آور در ۱۴۲۴ مدنظر است.
وی در جمع‌بندی سخنان خود بر ضرورت به دست آوردن قابلیت‌های نوین حکمرانی برای تحقق تصویر ایران مطلوب تاکید کرد و گفت: همچنین نیازمند رهبران کنشگر اجتماعی هستیم. فقط دولت نمی‌تواند این تصویر را ایجاد کند. باید در پیوند با جامعه این اتفاق رخ دهد.
وی با بیان اینکه ما با فناوری‌های ادارکی و شناختی نظیر هوش مصنوعی برای تصویرسازی ایران ۱۴۲۴ نیاز داریم و باید ظرفیت ادبی و هنری را هم برای خلق رویای ایران آینده از جمله هنرمندان و ادیبان به پای کار بیاوریم گفت: من معتقد به گفت و گوی‌های فراگیر ملی هستیم. هیچ سند رسمی و دولتی پشت در‌های بسته امکان عملیاتی شدن ندارد؛ بنابراین همه را باید به کمک بخوانیم.
رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس در پایان تاکید کرد: ما در مرکز پژوهش‌های مجلس دانش آموزان سمپادی را درگیر مسایل حکمرانی کردیم و این روند و برنامه‌ها را ادامه خواهیم داد چرا که معتقد به حضور نخبگان به ویژه جوانان در حوزه حکمرانی هستیم.
منبع: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی