خسروپناه: لزوم تبدیل نظریه های اسلامی به فناوری های تربیتی
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی می‌گوید ما می‌توانیم از نظریه‌های اسلامی در حوزه‌هایی مانند انسان‌شناسی، معرفت‌شناسی، جهان‌شناسی و تربیت، به فناوری‌های نرم مانند تکنولوژی تعلیم و تربیت اسلامی یا فناوری حکمرانی برسیم.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، حجت‌الاسلام عبدالحسین خسروپناه، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، در نشستی با موضوع «رویداد طبا» (طراحی برای آینده) که با هدف حمایت از محصولات و خدمات نوآور طلاب حوزه‌های علمیه سراسر کشور برگزار شد، به تبیین جایگاه ثروت در آموزه‌های دینی پرداخت و گفت:در آموزه‌های دینی ما، ثروت یک ارزش است، اما باید مراقب باشیم که نگاه مارکسیستی نسبت به ثروت و مال نداشته باشیم. در قرآن، مال و فرزند اگر مذمت شده‌اند، به دلیل استفاده نادرست از آن‌هاست. کسانی که از ثروت برای غلبه باطل بر حق استفاده می‌کنند، مورد سرزنش قرار گرفته‌اند. اما برای کسانی که ثروت را از راه مشروع به دست می‌آورند و آن را در مسیر درست مصرف می‌کنند، هیچ اشکالی وجود ندارد.
خسروپناه با اشاره به نقش فعالیت‌های فرهنگی در ایجاد ثروت، گفت: یکی از راه‌های کسب ثروت، فعالیت‌های فرهنگی است. افرادی که از فناوری‌های نرم و خلاق فرهنگی مانند تولید پویانمایی، انیمیشن، بازی‌های رایانه‌ای یا توسعه شهرهای فرهنگی و خلاق استفاده می‌کنند، می‌توانند درآمدزایی داشته باشند. این فعالیت‌ها نه تنها با مبانی شرعی سازگار است، بلکه به اشتغال‌زایی و گردش سالم ثروت در جامعه کمک می‌کند.
وی همچنین به نقش تفریحات سالم در توسعه فرهنگی و اقتصادی اشاره کرد و افزود: اسباب‌بازی‌ها، صنایع دستی و وسایل تفریحی مانند چرخ و فلک، همگی ابزارهایی برای تفریحات سالم هستند که علاوه بر کار فرهنگی، درآمدزایی و اشتغال‌زایی نیز به همراه دارند. این رویکرد باعث می‌شود ثروت به جای انباشت و کنز، در چرخه اقتصاد فرهنگ به گردش درآید و جامعه از آن بهره‌مند شود.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی بر اهمیت زیست‌بوم خلاقیت و نوآوری دانش‌بنیان تأکید کرد و گفت: ویژگی زیست‌بوم خلاقیت و نوآوری، مبتنی بر دانش‌های علوم اسلامی و مهارت‌های علوم تجربی مانند فیزیک، شیمی، ریاضیات، زمین‌شناسی و زیست‌شناسی است. این علوم پایه، زمینه‌ساز تولید علوم مهندسی هستند که می‌توانند به توسعه جامعه کمک کنند.
حجت‌الاسلام خسروپناه با اشاره به ارتباط تنگاتنگ علوم پایه و فناوری‌های مهندسی در علوم تجربی، تأکید کرد: ما نباید گمان کنیم که علوم اسلامی یا علوم انسانی صرفاً مجموعه‌ای از نظریه‌ها هستند. همان‌طور که از علوم روانشناسی، جامعه‌شناسی، اقتصاد و مدیریت، فناوری‌های نرم مانند تکنولوژی آموزشی تولید می‌شود و بر اساس آن، وزارت آموزش و پرورش، مدارس و ساختارهای آموزشی شکل می‌گیرند، علوم اسلامی نیز می‌توانند پایه‌ای برای تولید فناوری‌های نرم باشند.
از معرفت‌شناسی قرآنی و روایی، انسان‌شناسی قرآنی و روایی بیرون بیاوریم
خسروپناه با اشاره به نظریه‌های موجود در فلسفه اسلامی گفت: در فلسفه اسلامی، نظریه‌هایی مانند انسان‌شناسی، معرفت‌شناسی، جهان‌شناسی و هستی‌شناسی مطرح می‌شود. این نظریه‌ها در معارف قرآن و روایات نیز وجود دارند. ما می‌توانیم از معرفت‌شناسی قرآنی و روایی، انسان‌شناسی قرآنی و روایی، جهان‌شناسی قرآنی و روایی و هستی‌شناسی قرآنی و روایی سخن بگوییم. این نظریه‌ها مانند علوم پایه در علوم تجربی عمل می‌کنند و می‌توانند به تولید فناوری‌های نرم منجر شوند.
تکنولوژی تعلیم و تربیت مبتنی بر انسان‌شناسی اسلامی
وی افزود: همان‌طور که علوم تجربی به فناوری‌های مهندسی و سپس به صنعت تبدیل می‌شوند، نظریه‌های علوم اسلامی مانند انسان‌شناسی اسلامی و جهان‌شناسی اسلامی نیز می‌توانند به فناوری‌هایی مانند تکنولوژی آموزشی و تعلیم و تربیت منجر شوند. برای مثال، تکنولوژی تعلیم و تربیت مبتنی بر انسان‌شناسی اسلامی شکل می‌گیرد، زیرا انسان‌شناسی اسلامی ساحت‌ها و مراتب نفس، جسم و روح انسان را بیان می‌کند. این مراتب در طراحی تکنولوژی تعلیم و تربیت و حتی در حکمرانی تربیتی تأثیرگذار هستند.
شکل‌گیری ساختار مدارس اسلامی با ابزارهای فناورانه
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به کاربرد این فناوری‌ها در جامعه گفت: وقتی این فناوری‌ها در جامعه پیاده می‌شوند، ساختارهایی مانند مدارس با رویکرد اسلامی شکل می‌گیرند. برای مثال، سبک آموزشی در بسیاری از حوزه‌های علمیه کاملاً متفاوت است و صرفاً حفظ‌محور نیست. این نشان می‌دهد که چگونه علوم اسلامی می‌توانند به تولید فناوری‌های نرم و اجتماعی مانند فناوری تعلیم و تربیت و فناوری حکمرانی منجر شوند.
خسروپناه تأکید کرد: علوم اسلامی و انسانی می‌توانند به‌عنوان پایه‌ای برای تولید فناوری‌های نرم و تکنولوژی‌های آموزشی مورد استفاده قرار گیرند. این رویکرد نه تنها به توسعه جامعه کمک می‌کند، بلکه باعث می‌شود ساختارهای آموزشی و تربیتی مبتنی بر ارزش‌های اسلامی شکل بگیرند.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، در ادامه سخنان خود در نشست «رویداد طبا»، به تشریح فرآیند تبدیل نظریه‌های اسلامی به فناوری‌های نرم و ساختارهای سازمانی پرداخت. وی با اشاره به روش آموزشی حوزه‌های علمیه، گفت: در حوزه‌های علمیه، طلبه استاد خود را انتخاب می‌کند. برای مثال، اگر چند استاد مختلف درس خارج داشته باشند، طلبه تصمیم می‌گیرد نزد کدام استاد برود. هدف نهایی این است که طلبه قدرت استنباط و اجتهاد پیدا کند. اگر طلبه‌ای تنها فرمول‌ها را حفظ کند اما نتواند مسائل جدید (مسائل مستحدثه) را از قرآن و روایات با روش اجتهادی استخراج کند، حتی اگر 100 سال در کلاس درس حاضر شود، این آموزش ارزش چندانی نخواهد داشت.
خسروپناه با اشاره به شکل‌گیری مکاتب علمی در حوزه‌های علمیه، افزود: مدارس علمیه مانند مدرسه علامه حلی، محقق حلی و شیخ انصاری، بر اساس یک تکنولوژی آموزشی خاص شکل گرفته‌اند. این نشان می‌دهد که چگونه نظریه‌های علوم اسلامی و انسانی می‌توانند به دانش‌بنیان‌ها و سپس به علوم مهندسی و تکنیکی تبدیل شوند. این فرآیند مشابه چیزی است که در علوم تجربی اتفاق می‌افتد، جایی که علوم پایه به فناوری‌های مهندسی و سپس به صنعت تبدیل می‌شوند.
وی با اشاره به سطوح فناوری (TRL)، گفت: امروزه فرآیند تبدیل ایده به محصول تجاری تحت عنوان سطوح فناوری (TRL) مطرح می‌شود. این فرآیند شامل مراحل مختلفی است که از ایده‌پردازی شروع می‌شود و به تجاری‌سازی ختم می‌شود. به نظر من، این فرآیند در حوزه علوم اسلامی نیز قابل تعریف است. ما می‌توانیم از نظریه‌های اسلامی در حوزه‌هایی مانند انسان‌شناسی، معرفت‌شناسی، جهان‌شناسی و تربیت، به فناوری‌های نرم مانند تکنولوژی تعلیم و تربیت اسلامی یا فناوری حکمرانی برسیم.
خسروپناه با اشاره به پیشرفت‌های صورت‌گرفته در این زمینه، گفت: بسیاری از محققان در حوزه علوم اسلامی تلاش‌های ارزشمندی انجام داده‌اند و از نظریه‌های اسلامی به فناوری‌های نرم رسیده‌اند. برای مثال، برخی به تکنولوژی تعلیم و تربیت اسلامی دست یافته‌اند و برخی دیگر به فناوری حکمرانی مبتنی بر آموزه‌های اسلامی رسیده‌اند. اما گام سوم، یعنی عینیت‌بخشی این فناوری‌ها در مدارس یا سازمان‌ها، کمتر اتفاق افتاده است. ما امیدواریم که همان‌طور که گام اول (تولید نظریه) به گام دوم (تبدیل به فناوری) تبدیل شده، گام دوم نیز به گام سوم (عینیت‌بخشی در ساختارهای سازمانی) تبدیل شود.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در پایان، به نقش شورای عالی انقلاب فرهنگی در شکل‌گیری زیست‌بوم نوآوری اشاره کرد و گفت: شورای عالی انقلاب فرهنگی می‌تواند با شتاب‌دهی به فرآیند تبدیل نظریه‌های اسلامی به فناوری‌های نرم اجتماعی و سپس به ساختارها و سازمان‌ها، نقش مهمی ایفا کند. این امر نه تنها ممکن است، بلکه بخشی از آن نیز محقق شده است. ما باید تلاش کنیم تا این روند را تقویت کرده و به نتیجه برسانیم.
انتهای‌پیام/