چالش‌های مستندسازی یک زن در افغانستان؛ «آبه» درباره همه مادران چشم به راه است
سارا طالبیان کارگردان مستند «آبه» که در بخش مسابقه کوتاه هجدهمین جشنواره فیلم مستند ایران «سینماحقیقت» حضور دارد، در گفتگو با خبرنگار مهر درباره داستان این فیلم گفت: «آبه» قصه مادری افغانستانی را روایت می‌کند که دارای پنج فرزند است؛ سه فرزند پسر و ۲ فرزند دختر. فرزند پسر بزرگ‌تر، ۱۲ سال پیش از طریق قاچاق و از مرز ترکیه، با شرایط سختی مهاجرت می‌کند و به اروپا می‌رود. فرزند پسر دوم با ورود طالبان به افغانستان از طریق قاچاق به کشور ایران مهاجرت می‌کند، حال فرزند سوم پسر به نام عرفان، ۱۴ ساله شده است و می‌خواه راه برادران خود را پیش گیرد.
وی درباره سختی‌های مستندسازی در افغانستان بیان کرد: این فیلم تابستان ۱۴۰۲ در دشت برچی شهر کابل ساخته شد که منطقه و محله هزاره‌نشین‌ها و شیعه‌نشین‌هاست که طالبان با آن‌ها مشکل دارد، مشکلات خاص دیگری هم وجود داشت مثل اینکه در افغانستان به‌عنوان یک خانم، دوربین به دست در خیابان‌ها باشی و علاوه‌بر آن سوژه‌ات هم یک خانم افغان باشد، این موضوعات در کشور افغانستان دردسرساز است.
کارگردان «پنج دقیقه تا مرز» با اشاره به اینکه ۸۰ روز در کابل بود اما فیلمبرداری در ۱۲ روز انجام شد، درباره چگونگی برخورد سوژه با حضور پیداکردن جلوی دوربین بیان کرد: سوژه در روزهای اول با حضور جلوی دوربین چندان راحت نبود؛ می‌ترسید که خانواده یا مردم محله برایش حرف درست کنند اما از جایی به بعد باتوجه به مراوده و صحبت‌هایی که با یکدیگر داشتیم، راضی شد که نماینده زن‌ها و مادران افغانستان از امروز تا ۵۰ سال پیش باشد که غم هجران فرزندان‌شان را تجربه کرده‌اند.
طالبیان ادامه داد: یک بار در یکی از مراسم‌های زنانه افغانستان شرکت کردم که حدود ۱۰۰ خانم در آن شرکت داشتند و همه آن‌ها نفری ۱۰ مهاجر داشتند؛ باتوجه به تحقیقاتی که انجام داده‌ام، هیچ جای دنیا به اندازه افغانستان مهاجر ندارند به‌طوری که کلمه خاله، دایی، عمه و عمو برای خیلی از بچهها غریبه است چراکه آن‌ها را هیچ‌وقت ندیده‌اند.
وی با اشاره به اینکه «آبه» سومین کار اوست، درباره اینکه چرا موضوعات اجتماعی را بررسی می‌کند، بیان کرد: ما همیشه در افغانستان خاک دیده‌ایم اما اگر مستند «آبه» را ببینید، متوجه می‌شوید که افغانستان یا کابل جدیدی را روایت کرده‌ام، همان چیزی که خودم دیده‌ام، پس این سوال در ذهن من به وجود آمد که چرا ۵۰ سال مهاجرت؟ از طرف دیگر با مدیر مدرسه‌ای صحبت کردم که به من گفت هفته‌ای ۲ یا سه دانش‌آموز فراری داریم که به مرز می‌روند و ما آن‌ها را برمی‌گردانیم، پس باز هم این سوال برای من پیش آمد که آخر چه می‌شود؟ نتیجه تمام این مهاجرت‌ها چیست؟ این همان الگوی اشتباه است. خیلی از مهاجران می‌خواستند به افغانستان برگردند اما به دلیل شرایط نتوانستند.
این مستندساز تاکید کرد: «آبه» باید به‌عنوان فیلمی برای تمام مادرانی دیده شود که چه در ایران، عراق، افغانستان، خاورمیانه و سایر کشورها، فرزندان‌شان به هر دلیلی می‌خواهند مهاجرت کنند و مادر از زمانی که خبر این مهاجرت را می‌شنود حال بدی دارد تا روزی که فرزند مهاجرت می‌کند و بعد از آن هم همچنان دلواپس و غمگین است. قصه «آبه» جدا از سوژه افغانستانی، شامل همه مادران در همه دنیا می‌شود.
کارگردان «هلیوس» در پاسخ به این پرسش که بار دیگر فیلمی درباره مهاجرت می‌سازد، گفت: خیلی دوست دارم که سه‌گانه مادر بسازم؛ یکی از آن‌ها مادر افغان که نمادی از فردی جنگجوست، دیگری در ایران و یک مادر در یکی از کشورهای خاورمیانه مثل سوریه یا عراق که قرار است فرزندش مهاجرت کند.
طالبیان در بخش دیگری از صحبت‌هایش درباره حضور در جشنواره «سینماحقیقت» مطرح کرد: جشنواره «سینماحقیقت» ارزش بسیاری برای من دارد، جشنواره‌ای است که همه فیلمسازان حاضر در آن با شرایط سختی فیلم‌شان را ساخته‌اند و اصالت و پاکی در آن بیشتر دیده می‌شود.