تعداد دقیق دستکندها در کشور قابل شناسایی نیست
به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از اداره کل روابط عمومی و اطلاع رسانی، نشست چهارمین همایش دستکندها امروز در ساختمان پژوهشگاه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی با حضور عطا حسن پور مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی لرستان و همچنین مهناز اشرفی مدیر پژوهشکده ابنیه و بافت‌های تاریخی برگزار شد.
مهناز اشرفی مدیر پژوهشکده ابنیه و بافت‌های تاریخی در ابتدای این نشست گفت: طی سه دوره برگزاری همایش دستکندها به مفهوم معماری دستکند رسیدیم. با اینکه معماری دستکند در دهه‌های اخیر مطرح شده است اما تا قبل از آن یک موضوع ناشناخته بود. در سایر کشورهای دنیا سایت‌های برجسته‌ای در حوزه دستکندها در فهرست میراث جهانی بودند که میمند در ایران جز اولین اثرها در فهرست میراث جهانی است و در فهرست آثاری که ثبت ملی شدند آثاری داریم که دستکند هستند.
وی ادامه داد: اولین همایش دستکند در سال ۹۱ در کرمان برگزار شد که یکی از سیاست‌های پژوهشگاه تعامل با بخش‌های مختلف کشور بود. در آنجا بازدید یک روزه از میمند را داشتیم، دومین همایش در سال ۹۴، سومین همایش در سال ۹۷ در همدان، چهارمین همایش نیز امسال از ۲۲ تا ۲۴ آبان ماه در لرستان برگزار می‌شود.
اشرفی افزود: جریان‌سازی موضوعی و آموزش یکی از اهداف ما در برگزاری این همایش بود که محقق شد. امروزه مجموعه مقالات معماری دستکند مرجع پژوهش‌ها در داخل و خارج از کشور است. تعداد زیادی از مقاله‌های پایان‌نامه بسیاری از دانشجویان معماری درباره دستکند است.
اشرفی در ادامه بیان داشت: حتی در تعدادی از زیرزمین‌های ما در تهران از معماری دستکند استفاده شده است. از میان این تعداد معماری‌هایی که در آن‌ها از دستکند استفاده شده است می‌توان به مکان‌های سکونت، قنات، آب انبار، سازه‌های آبی، برخی مساجد و… اشاره کرد. برای مثال در ساخت کبوترخانه اصفهان نیز از معماری دستکند استفاده شده است.
وی ادامه داد: تا حدی توجه استان‌ها به موضوع دستکند زیاد است که برای برگزاری همایش دستکند باید بین استان‌ها قرعه کشی کنیم و خوشبختانه در سطح جهان هم خیلی خوب شناخته شدیم. با توجه به اینکه معماری دستکند تعامل درستی با طبیعت برقرار کرده است، نباید این را از یاد برد که آسایش حرارتی و اضافه شدن امن‌ترین مصالح یکی از مهم‌ترین ویژگی‌هایی است که معماری دستکند را برجسته و ماندگار کرده است.
وی درباره تعداد دستکندها در کشور نیز گفت: هیچ زمان نمی‌توانیم خیلی دقیق بگوییم چون برخی از این دستکندها در زیر زمین هستند که به دلایلی در دسترس نیستند. بسیاری از شهرهای زیرزمینی که پیدا شدند کاملاً اتفاقی بوده، چون پناهگاه بوده‌اند. از سویی چون در دستکندها نوع تزئینات و فرم خاص وجود نداشته و تلاش بر این بوده از حداکثر فضا با حداقل تغییرات استفاده شود سخت می‌توان تعداد دقیق و تاریخ‌گذاری آن‌ها را به دست آورد.
اشرفی درباره تفاوت میان معماری دستکند با سایر معماری‌ها افزود: تفاوت معماری دستکند با سایر معماری‌ها در این است که حتی در زلزله‌ها هم مقاوم است به همین دلیل طی دوره‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد. حتی لازم است بدانید قدمت معماری دستکند به قدمت انسان برمی گردد.
وی همچنین افزود: باید در جهت معرفی، شناسایی و حفاظت از این معماری تلاش کنیم و موضوع انرژی و محیط زیست، معماری طبیعت است که مناظر طبیعی را تخریب نمی‌کند و بسیاری پروژه‌های موفق از این معماری الگو گرفتند. رسالت ما این است که میراث گذشته را درست بشناسیم.
شناسایی ۵۴ نمونه معماری دستکند
عطا حسن پور، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی لرستان در این نشست طی سخنانی گفت: حدود یک دهه است که بحث معماری دستکند در کشور باز شده است و این روزها بیش از قبل به آن اهمیت داده می‌شود.
وی ادامه داد: غار ارجنک در الیگودرز لرستان به شکل ۷ طبقه آپارتمان صخره‌ای در دل یک کوه عمودی ایجاد شده که برای ۲۲۰۰ سال پیش است. اهمیت معماری دستکند تا جایی است که حتی برای آن شعر هم سروده شده است.
وی با بیان اینکه از چه سالی معماری دستکند در ایران به شکل رسمی انجام شد، افزود: در سال ۹۷ برای اولین بار پرونده پژوهشی در قالب دستکندها را باز کردیم و طی آن ۵۴ نمونه معماری دستکند شناسایی و نقشه‌برداری شد.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی لرستان، درباره تاریخ‌گذاری معماری دستکند، بیان داشت: تاریخ‌گذاری معماری دستکند به دو روش مطلق و نسبی تعیین می‌شود. برای مثال در معماری یکی از دستکندها کتیبه‌ای می‌بینیم که بر اساس روش حجاری و چکش زنی می‌توانیم تاریخ آن را مشخص کنیم، در صخره‌ها نمی‌توانیم از سه هزار سال عقب‌تر برویم اما در زمین‌ها مثل باغ نو خرم آباد نمونه دستکند دوره نو سنگی را داریم.
بنابراین گزارش، چهارمین همایش دستکند ۲۲ تا ۲۴ آبان ماه در خرم آباد استان لرستان برگزار می‌شود.
ارائه مقاله‌ها، برگزاری کارگاه «روش‌های نوین تکنولوژی برداشت فضاهای دستکند» در فلک الافلاک و بازدید از غار کوگان خرم آباد از جمله برنامه‌های چهارمین همایش دستکند است.