«زنان» پیشتاز عرصه‌های گردشگری
خبرگزاری مهر، هانی رستگاران*: در دنیای پرفراز و نشیب گردشگری، بانوان همچون چراغ‌های روشنی هستند که در تاریکی‌های ناشناخته، مسیر را نورانی می‌کنند و راه‌های جدید را می‌گشایند. آن‌ها باروحی هنرمندانه و قلبی پر از اشتیاق، عرصه‌ای از تنوع فرهنگی و زیبایی طبیعت را به نمایش می‌گذارند که فراتر از زمان و مکان است.
صنایع‌دستی که در دستان ماهر زنان هنرمند خلق می‌شود، گویای تاریخ، فرهنگ و هویت یک ملت است؛ در هر گره و بافت، روایتی نهفته است که انتظار دارد تا شنیده شود؛ اما نقش بانوان در گردشگری تنها به تولید آثار هنری خلاصه نمی‌شود. آن‌ها با صدای گرم و میزبانی دل‌نشین، به میهمانان این احساس را القا می‌کنند که در خانه‌ای امن و صمیمی قرارگرفته‌اند.
آن‌ها با شنیدن داستان‌های زندگی محلی، دنیای جدیدی را در دل گردشگران خلق می‌کنند و با هر ارتباط انسانی، پلی بنا می‌سازند میان اقوام و فرهنگ‌ها. در دل جوامع محلی، بانوان با ابتکارات خود به تغییر و تحول می‌پردازند و زمینه‌های حضور گردشگران را فراهم می‌آورند. مثلاً با برگزاری کارگاه‌های آموزشی، فرهنگ و هنر محلی را به نسل‌های آینده منتقل می‌کنند و هم‌زمان فرصت‌های شغلی جدیدی را برای خود و جامعه‌شان ایجاد می‌نمایند.
نقش زنان در فعالیت‌های گردشگری
بانوان همواره به‌عنوان پیشگامان در حوزه اعتمادسازی و توسعه هنرهای سنتی و صنایع‌دستی به‌ویژه در مناطق دورافتاده و کمتر شناخته‌شده، نقش مؤثری ایفا کرده‌اند. این مناطق با پتانسیل‌های منحصربه‌فرد خود می‌توانند به جامعه هدف و مخاطبان جدیدی دست پیدا کنند. درنتیجه، جایگاه بانوان در رشد گردشگری یکی از موضوعات حائز اهمیت در پژوهش‌های میراث فرهنگی به شمار می‌آید.
گردشگری در کنار تأثیرات اجتماعی و روانی قابل‌توجهی که بر افراد دارد، فرآیندی است که شامل افراد با گرایش‌ها و علایق مختلف است. این حوزه با ایجاد ارتباطات مادی و معنوی، شناخت عمیق‌تری از تبادل فرهنگی میان جوامع فراهم می‌آورد. چنین رویکردی می‌تواند به غنای تنوع فرهنگی و اجتماعی در کشورهای مختلف کمک کند و از بروز تنش‌ها و اقتدارگرایی فکری جلوگیری نماید.
فعالیت‌های گردشگری، برخلاف صنایع سنگین که نیاز به مدیریت پرتنش و جدی دارند، به‌نوعی نیازمند رویکردی نرم و انسانی هستند. تعامل با مردم ازجمله مواردی است که باید با ایجاد فضایی دوستانه و صمیمانه انجام گیرد تا گردشگری به شکلی مطلوب توسعه یابد. در این راستا، بهره‌گیری از ظرفیت‌های بانوان که نیمی از جامعه را تشکیل می‌دهند، اساسی است. بانوان به‌عنوان مدیران موفق در عرصه گردشگری، نقش‌های کلیدی را ایفا می‌کنند.
تقریباً ۶۷ درصد از صنایع گردشگری جهان، ازجمله دفاتر خدمات، هتل‌ها و سازمان‌های مرتبط، تحت مدیریت بانوان قرار دارد. این آمار، اهمیت و نقش انکارناپذیر آن‌ها را در این صنعت نشان می‌دهد. وضعیت مشابهی نیز در ایران وجود دارد، با این تفاوت که لازم است توجه بیشتری به توانمندسازی و ایجاد فرصت‌های اقتصادی در مناطق کمتر توسعه‌یافته شود. اعتمادسازی و آگاهی از ظرفیت‌های موجود برای جذب علاقه‌مندان به عناصر تاریخی و فرهنگی، می‌تواند به رونق این مناطق کمک کند.
زنان و قلعه بالای بی ارجمند
در هرجایی که بیشتر از نیمی از جمعیت از منظر سنتی نادیده گرفته‌شده‌اند، بانوان باهمتی مثال‌زدنی توانسته‌اند جاده‌های جدیدی هموار کنند. آن‌ها با خلق اقامتگاه‌های برمگردی، کشف مسیرهای نیلگون طبیعت و به اشتراک‌گذاری زیبایی‌های بکر فرهنگی، تصویر روشنی از عشق و علاقه به سرزمین خویش را برای جهان به نمایش می‌گذارند.
به‌عنوان‌مثال، روستای قلعه بالا در شهرستان شاهرود که به دلیل بافت تاریخی خود شناخته می‌شود، نمونه‌ای از تأثیر فعالیت‌های بانوان در توسعه گردشگری است. این روستا تا مدت‌ها گمنام بود تا اینکه یکی از بانوان با خرید یک واحد مسکونی تاریخی و تبدیل آن به اقامتگاه بوم‌گردی، موفق به ایجاد اعتماد در جامعه محلی شد. این اقدام نه‌تنها به معرفی ظرفیت‌های تاریخی و طبیعی منطقه کمک کرد، بلکه باعث رشد اقتصادی و توسعه بوم‌گردی در آن محل شده است.
به‌طورکلی، بهره‌گیری از ظرفیت‌های بانوان در تمامی ابعاد اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی، می‌تواند به رشد و اعتلای کشور کمک کرده و جایگاه بانوان را در فرآیندهای مدیریتی و تصمیم‌گیری‌های کلان ارتقا دهد. این رویکرد نه‌تنها بهبود شرایط زنان در جامعه را به دنبال دارد، بلکه می‌تواند به ارتقا تصویر ایران در عرصه جهانی به‌عنوان کشوری که به زنان احترام می‌گذارد، کمک کند. نقش بانوان در گردشگری تنها در هم‌سفر شدن با میهمانان و معرفی جاذبه‌ها نیست، بلکه آن‌ها معماران رؤیاها، نگه‌دارندگان سنت‌ها و آفرینندگان آینده‌ای روشن‌تر برای جوامع خود هستند.
این زنان شگفت‌انگیز، با دستانی پرتوان و قلب‌هایی پرمهر، داستان ملت‌ها را روایت می‌کنند و با هر قدمی که برمی‌دارند، افق‌های جدیدی را به روی نسل‌های بعدی می‌گشایند. در حقیقت، آن‌ها نه‌تنها خلق‌کنندگان گردشگری هستند، بلکه قهرمانان بی‌ادعای این داستان بزرگ.
*روزنامه‌نگار و پژوهشگر فرهنگ‌عامه