اهمیت ثبات گرجستان برای قزاقستان در طرح کریدور میانی
سفر نخست‌وزیر گرجستان به قزاقستان بر اهمیت ژئوپلیتیکی کریدور میانی و ثبات گرجستان برای قزاقستان تأکید دارد. دو کشور در حال برنامه‌ریزی برای افزایش حداقل دو برابری ظرفیت این کریدور در دو سال آینده هستند.
به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، سفر ایراکلی کوباخیدزه، نخست‌وزیر گرجستان، به قزاقستان در تاریخ 6 فوریه بار دیگر اهمیت ژئوپلیتیکی کریدور میانی و همچنین ثبات در کشورهایی را که این کریدور از آن‌ها می‌گذرد، نشان داد. در طی این سفر، طرح‌هایی برای افزایش حداقل دو برابری ظرفیت کریدور میانی در دو سال آینده مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
این موضوع هم به نفع گرجستان به عنوان کشور ترانزیتی و هم به نفع قزاقستان است که برای تقویت حاکمیت ملی خود به یک پنجره ترانزیتی استراتژیک به سمت غرب نیاز دارد.
این سفر در شرایطی انجام شد که گرجستان اخیراً با تلاش‌هایی برای بی‌ثبات‌سازی از طریق «انقلاب رنگی» مواجه بود. ثبات و امنیت گرجستان برای تداوم و گسترش کریدور میانی و همچنین برای حفظ حاکمیت ملی قزاقستان اهمیت زیادی دارد.
اهمیت ثبات گرجستان برای قزاقستان
سفر اخیر نخست‌وزیر گرجستان به قزاقستان نشان‌دهنده اهمیت ثبات و امنیت این کشور برای منطقه، به ویژه برای قزاقستان است.
گرجستان اخیراً با تلاش‌هایی برای بی‌ثبات‌سازی کشور از طریق «انقلاب رنگی» مواجه بود که می‌توانست خطرات ژئوپلیتیکی قابل‌توجهی برای کشورهای آسیای مرکزی، به ویژه قزاقستان، به همراه داشته باشد. این بی‌ثباتی می‌توانست باعث ایجاد مشکلاتی در ترانزیت کالا از طریق کریدور میانی شود که برای قزاقستان اهمیت زیادی دارد.
اما گرجستان توانست حاکمیت و ثبات خود را حفظ کند. به طور نمادین، به محض آرام شدن اوضاع و تحکیم قدرت در این کشور، نخست‌وزیر گرجستان به قزاقستان سفر کرد.
ایراکلی کوباخیدزه، نخست‌وزیر گرجستان، در این باره به خبرنگاران گرجستانی در قزاقستان گفت: «توسعه همکاری‌های دوجانبه با قزاقستان برای کشور ما اهمیت ویژه‌ای دارد و به همین دلیل جای تعجب نیست که یکی از نخستین سفرهای رسمی پس از انتخابات پارلمانی در قزاقستان انجام می‌شود.»
این سفر نشان‌دهنده اهمیت ثبات و امنیت گرجستان برای آسیای میانه و همچنین اراده این کشور برای گسترش همکاری با قزاقستان در زمینه‌های مختلف است.
حمایت قزاقستان از دولت گرجستان: رد ادعاهای اپوزیسیون و تأکید بر اهمیت روابط
رئیس‌جمهور قزاقستان در دیدار با نخست‌وزیر گرجستان، ضمن به رسمیت شناختن دولت این کشور، بر اهمیت روابط دوجانبه تأکید کرد.
قاسم جومارت توکایف، رئیس‌جمهور قزاقستان، در دیدار با ایراکلی کوباخیدزه، نخست‌وزیر گرجستان، به صراحت حمایت خود را از دولت این کشور اعلام کرد و ادعاهای اپوزیسیون گرجستان مبنی بر «انزوای بین‌المللی» دولت این کشور را رد کرد.
توکایف با تبریک انتصاب مجدد کوباخیدزه به سمت نخست‌وزیری گرجستان، گفت: «گرجستان شریک بسیار مهمی برای قزاقستان است و انتصاب مجدد شما نشان‌دهنده رهبری قدرتمند شما در کشورتان است. برای شما آرزوی موفقیت دارم.»
وی همچنین با تمجید از پیشرفت‌های گرجستان در سال‌های اخیر، افزود: «ما از نزدیک تحولات اقتصادی کشور شما را دنبال می‌کنیم. تا جایی که من می‌دانم، رشد اقتصادی شما در سال گذشته 9.4 درصد بود که بسیار چشمگیر است. گرجستان کشوری دوست برای قزاقستان است و ما می‌توانیم از این رشد اقتصادی بهره ببریم که مطمئناً به نفع همکاری‌های دوجانبه ما خواهد بود.»
توکایف در پایان با تأکید بر اهمیت سفر کوباخیدزه به قزاقستان، گفت: «مطمئن هستم که این سفر به گسترش همکاری و تقویت روابط ما در بسیاری از زمینه‌های استراتژیک کمک خواهد کرد.»
قزاقستان، متحد گرجستان در تقویت کریدور میانی
قزاقستان و گرجستان در تلاش برای گسترش همکاری‌های خود در زمینه ترانزیت کالا از طریق کریدور میانی هستند. این موضوع می‌تواند به کاهش وابستگی این کشورها به روسیه در زمینه ترانزیت کالا منجر شود.
قاسم جومارت توکایف، رئیس‌جمهور قزاقستان، در تابستان 2022 در حضور ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، در نشست اقتصادی سن‌پترزبورگ اعلام کرد که قزاقستان جمهوری‌های خودخوانده آبخازیا و اوستیای جنوبی را به رسمیت نمی‌شناسد. این به معنای حمایت قاطع قزاقستان از تمامیت ارضی گرجستان است.
در همین حال، اولژاس بکتنوف و ایراکلی کوباخیدزه، نخست‌وزیران قزاقستان و گرجستان، در آستانه برای افزایش حمل‌ونقل بار از طریق کریدور میانی و مسیر بین‌المللی ترانزیت خزر به توافق رسیدند. این مسیر که روسیه را دور می‌زند، پس از آغاز جنگ اوکراین و اعمال تحریم‌های بین‌المللی علیه روسیه، به طور چشمگیری در حال توسعه است. آمار حمل‌ونقل کالا نیز این موضوع را تأیید می‌کند. حجم کالاهای حمل شده از طریق این کریدور از 1.5 میلیون تن در سال 2022 به 4.5 میلیون تن در سال 2024 افزایش یافته است.
شرکت‌های قزاقستانی به طور فعال در افزایش ظرفیت ترانزیت در گرجستان مشارکت دارند. در سال 2025، یک ترمینال چندمنظوره جدید که توسط یک گروه سرمایه‌گذاری حمل‌ونقل و لجستیک قزاقستانی در بندر پوتی گرجستان ساخته شده است، راه‌اندازی خواهد شد. انتظار می‌رود که اقدامات انجام شده برای توسعه زیرساخت‌های ترانزیت منجر به افزایش ظرفیت کریدور میانی به بیش از دو برابر و رسیدن به 10 میلیون تن در سال تا سال 2027 شود.
قزاقستان در تنگنای ترانزیت: فشار روسیه و اهمیت کریدور میانی
قزاقستان در حالی با مشکلات ترانزیت کالا از طریق روسیه مواجه شده که هم‌زمان در گرجستان نیز تلاش‌هایی برای بی‌ثبات‌سازی کشور و مسدود کردن کریدور میانی در جریان است.
قزاقستان با وجود داشتن طولانی‌ترین مرز زمینی با روسیه و سیستم گسترده خطوط راه‌آهن مرزی، همچنان به ترانزیت کالا از طریق این کشور وابسته است. در حال حاضر، بندر اصلی برای صادرات محصولات قزاقستان نه بنادر باتومی و پوتی گرجستان، بلکه بندر نوووروسیسک روسیه است.
اما در اقدامی مشکوک، هم‌زمان با آغاز اعتراضات و تلاش اپوزیسیون گرجستان برای ایجاد «انقلاب رنگی» در این کشور، قزاقستان با مشکلات ترانزیت کالا از طریق روسیه، به ویژه از طریق بندر نوووروسیسک، مواجه شده است. در این میان، «روس سلخوز نادزور» (سازمان نظارت بر محصولات کشاورزی روسیه) شرایط را برای ترانزیت محصولات کشاورزی قزاقستان دشوار کرده است.
استفاده ابزاری «روس سلخوز نادزور» و «روس پوترب نادزور» (سازمان نظارت بر محصولات غذایی و بهداشتی روسیه) توسط مقامات روسیه برای فشار سیاسی بر شرکای اقتصادی این کشور بر کسی پوشیده نیست. در همین راستا، در پایان سال گذشته، «روس پوترب نادزور» ایراداتی را به تعدادی از کالاهای ترانزیتی قزاقستان وارد کرد که باعث نگرانی آستانه شد.
در پاییز سال گذشته، صادرکنندگان قزاقستانی به دلیل محدودیت‌های گیاه‌پزشکی اعمال‌شده توسط «روس سلخوز نادزور» بر برخی از محصولات ترانزیتی از طریق روسیه، با خسارات مالی شدیدی مواجه شدند. آن‌ها مجبور به بازگرداندن کالاها و پرداخت جریمه‌های سنگین به دلیل عدم اجرای به‌موقع قراردادها شدند. در اواخر اکتبر 2024، این سازمان روسی مدعی شد که طرف قزاقستانی در حمل‌ونقل محصولات گیاهی از «طرح‌های تقلبی» استفاده می‌کند. «روس سلخوز نادزور» به طور خاص تأکید کرد که قزاقستان برای چندین سال از «گواهی‌های نامعتبر برای محصولات» استفاده کرده است.
در واکنش به این اقدامات روسیه، نمایندگان پارلمان قزاقستان از احزاب «آمانات» و «رپوبلیکا» پیشنهاد کردند که واردات محصولات روسی به قزاقستان محدود شود و حتی درخواست رسیدگی به این موضوع در دیوان اتحادیه اقتصادی اوراسیا مطرح شود.
در درخواست رسمی نمایندگان به نخست‌وزیر قزاقستان، آمده است که محدودیت‌های ترانزیت منجر به تأخیر در تحویل محصولات، توقف واگن‌ها در ایستگاه‌های راه‌آهن روسیه و در نتیجه نقض تعهدات قراردادی شده است. به دلیل اقدامات «روس سلخوز نادزور»، جریان‌های ترانزیتی عملاً فلج شده‌اند و انبارهای قزاقستان مملو از محصولاتی هستند که تاریخ انقضای محدودی دارند.
در این درخواست به مورد چهار شرکت صادرکننده قزاقستانی که محموله‌ای از عدس را برای ارسال به ترکیه به بندر نوووروسیسک فرستاده بودند، اشاره شده است. این محموله پس از بارگیری در کشتی و اعلام «روس سلخوز نادزور» مبنی بر «وجود آفات قرنطینه‌ای» متوقف شد که خطرات جدی را برای تکمیل معامله ایجاد کرد.
در این درخواست آمده است: «این محموله دارای گواهی گیاه‌پزشکی قزاقستانی بود و در حین ترانزیت در سراسر خاک روسیه، “روس سلخوز نادزور” هیچ‌گونه ایرادی به آن وارد نکرد. بارگیری به طور مستقیم در کشتی و بدون استفاده از مخازن نگهداری بندر نوووروسیسک انجام شد. ارزش کل این محموله بیش از 10 میلیون دلار بود. این موضوع نشان‌دهنده خطرات بالا برای صادرکنندگان قزاقستانی است که با موانع غیرقابل‌پیش‌بینی و بی‌اساس از سوی نهادهای نظارتی روسیه مواجه هستند.»
در این درخواست همچنین تأکید شده که «روس سلخوز نادزور» به طور مستقیم موازین پیمان اتحادیه اقتصادی اوراسیا، به ویژه اصول اساسی آزادی جابجایی کالا و ترانزیت بین کشورهای عضو را نقض می‌کند. به نظر نمایندگان پارلمان قزاقستان، برای حل این مشکل باید مسیرهای لجستیکی جایگزین برای صادرات محصولات قزاقستانی ایجاد شود و یارانه‌هایی برای حمل‌ونقل کالا از طریق این مسیرها اختصاص یابد.
نقش گرجستان در موازنه قوای منطقه‌ای: اهمیت کریدور میانی برای قزاقستان و روسیه
تحولات اخیر در گرجستان و تلاش برای بی‌ثبات‌سازی این کشور از طریق «انقلاب‌های رنگی» می‌تواند تأثیرات ژئوپلیتیکی قابل‌توجهی در منطقه داشته باشد و موازنه قوای منطقه‌ای را به هم بزند.
در صورتی که قزاقستان در ترانزیت کالا از طریق روسیه با مشکل مواجه شود، کریدور میانی با امکان ترانزیت از طریق دریای خزر، جمهوری آذربایجان و گرجستان به یک راه‌حل جایگزین و بسیار مهم برای این کشور تبدیل می‌شود. همچنین، بنادر باتومی و پوتی گرجستان و در آینده بندر عمیق آناکلیا که با همکاری چین در حال ساخت است، می‌توانند جایگزین بندر نوووروسیسک روسیه شوند.
اهمیت ترانزیت از طریق گرجستان برای قزاقستان در سال‌های اخیر به سرعت افزایش یافته است. به عنوان مثال، تولیدکنندگان قزاقستانی در سال 2024 صادرات نفت کوره از طریق روسیه را حدود 25 درصد کاهش داده و آن را از طریق کریدور بین‌المللی ترانس خزر و بندر قزاقستانی کریک در دریای خزر و جمهوری آذربایجان به بندر باتومی گرجستان که توسط شرکت “KazTransOil” وابسته به “KazMunayGas” اداره می‌شود، صادر کرده‌اند.
با داشتن گزینه جایگزین کریدور میانی و بنادر گرجستان، قزاقستان می‌تواند به طور مؤثرتر از منافع اقتصادی خود دفاع کند و امکان «فشار آوردن» به این کشور از طریق ترانزیت کاهش می‌یابد.
در مقابل، اگر با استفاده از «انقلاب‌های رنگی» و اعتراضات خیابانی بتوان اوضاع گرجستان را بی‌ثبات کرد و کریدور میانی را مسدود کرد، فشار بر قزاقستان از طریق ترانزیت افزایش خواهد یافت. این موضوع که «روس سلخوز نادزور» تقریباً هم‌زمان با آغاز حملات «انقلاب رنگی» اپوزیسیون طرفدار غرب گرجستان به دولت این کشور، فشار خود بر ترانزیت قزاقستان را افزایش داده است، احتمالاً یک تصادف ساده نیست.
تلاش برای سازماندهی «انقلاب رنگی» در تفلیس با شعارهای ضد روسی صورت گرفت، در حالی که کاملاً مشخص بود که بی‌ثباتی در گرجستان و به ویژه گشودن «جبهه دوم» علیه روسیه در صورت پیروزی اپوزیسیون طرفدار غرب، باعث مسدود شدن کریدور میانی خواهد شد. این موضوع به طور خودکار به روسیه امکان بیشتری برای تحمیل خواسته‌هایش به قزاقستان و کشورهای آسیای مرکزی به عنوان تنها مسیر ترانزیت «بدون جایگزین» می‌دهد؛ به عبارت دیگر، دشمنان روسیه در اپوزیسیون گرجستان به رهبری زورابیشویلی درواقع به روسیه کمک می‌کنند تا امکانات و نفوذ اقتصادی خود بر قزاقستان و آسیای مرکزی را افزایش دهد.
در شرایط توسعه ترانزیت از طریق کریدور میانی به عنوان جایگزینی برای ترانزیت از طریق روسیه، امکان فشار ژئوپلیتیکی بر قزاقستان به منظور محدود کردن حاکمیت این کشور کاهش می‌یابد.
انتهای پیام/