ای بخارا شاد باش و دیر زی
برنامه ای جمع و جور بدون سخنرانی های مطول و حوصله سربر با اجرای مختصر و مفید سیف اله صمدیان که خود او هم دو دهه است در میان شلوغی و عجله عمومی در اسفند ماه در مرکز این شهر خاکستری و ترافیک حوصله سر بر روزهای آخرسال چشم علاقمندان را به تصویر و نقش و سینما مهمان می کند.
استقبال از مراسم بیش از ظرفیت سالن بود و جماعت مشتاق و حدود یک سوم ظرفیت سالن ایستاده ماجرا را نظاره کردند و نمایش فیلم مستند همزمان در دو سالن به نمایش گذاشته شد.
مستند پرتره علی دهباشی مستند خوش ساختی بود که به خوبی از آفت تبدیل شدن به مستند کله های سخنگو رهیده بود و مصاحبه با شخصیتهایی که قرار بود تماشاگر را با پرتره موضوع مستند آشنا کند به خوبی در بافت مستند تنیده شده بود و تنوع رفت و برگشتها از مصاحبه به بستر اصلی فیلم باعث می شد زمانی طولانی فیلم ملال آور نشود. بستر اصلی راش هایی بود از کار روزمره دهباشی در دفتر کار و در گیرو دار تدارک مجله بخارا، دیدار دوستان و مشارکت و همچنین کمک به رویدادهای فرهنگی و یا پژوهشهای فرهنگی. جذابیت فیلم به عنوان مثال آنجا که کار تدارک مجله بخارا را به نمایش می گذاشت برای نسل نگارنده، نوستالژی و خاطره بازی با نرم افزار حروفچینی زرنگار و بریدن و چسباندن تیترها و شماره صفحه ها در صفحه آرایی دستی بود و برای نسل امروز تماشای یک فرآیند ندیده و نامانوس اما جالب و جذاب از تهیه کتاب و نشریه میسر می کرد. این بخش از فیلم اما یک جنبه از کار دهباشی و شاید علت موفقیت و تداوم کاری که چند دهه شروع کرده است را نیز به نمایش می گذاشت. حقیقتی که در جایی از فیلم خود دهباشی هم برآن تاکید دارد و آن مدیریت و تا حد زیادی انجام کار توسط خود دهباشی، خود او می گوید من به شورا اعتقادی ندارم همه کار را خودم باید انجام دهم( نقل به مضمون در جایی از فیلم)، حقیقتی تلخ که بارها به عنوان خصیصه ای از فرهنگ و خصلت مردم این سرزمین از آن یاد شده است. کار تیمی در اینجا تداوم ندارد و به سرانجام نمی رسد و یا ما به کار تیمی عادت نداریم.
اما این مراسم بار دیگر غربت فرهنگ و هنر را در این سرزمین به رخ می کشد. این که چگونه نهادهای رسمی متولی فرهنگ با در اختیار داشتن بودجه های هنگفت از منابع عمومی هیچگاه نه در کنار و یار افرادی چون دهباشی بوده اند، آنان که بی مزد و منت بخشی زیادی از وظایف متولیان فرهنگ را در حفظ فرهنگ و ثبت و انتقالش، انجام می دهند و نه حتی گامی در جهت تقدیر و شناساندن آنها در عرصه عمومی برداشته اند.
اتفاق مهم و قابل تامل دیگر این شب که برایم در مقایسه با دو سه دهه گذشته که مشتری به قول امروزی ها ایونت های فرهنگی هنری بودم، تازگی داشت این بود اینکه اکثر شرکت کنندگان چهره های مطرح فرهنگ و هنر را نمی شناختند، چه بسا این شامل خود علی دهباشی هم می شد، اما مشتاقانه حضور داشتند و حتی ایستاده مراسم را دنبال کردند، ترکیب غالب شرکت کنندگان فارغ از سن و نسل که بین بیست تا هفتاد سال نوسان داشت و اینچنین بود که وقتی سیف اله صمدیان برای اولین بار شروع به سخنرانی کرد پس از دقایقی خانم میانسالی از میان جمعیت او را خطاب قرار داد که لطفا خود را برای ما معرفی کنید و از میان جمعیت صدایی نشنیدم که اسم سخنران را به زبان بیاورد و برعکس جوانی پشت سر من گفت قطب الدین صادقی و از همه جالب تر واکنش مرد جوان دیگری بود که پس از اینکه صمدیان خود را معرفی کرد در گوشی اش اسم او را گوگل می کرد و یا عجیب تر وقتی که صمدیان درباره پوستر جشن تصویر سال که روی پرده نمایش بود توضیح می داد و به چهره های روی پوستر به عنوان چهار نماد اصلی جشن یعنی سینما، کاریکاتور، عکس و طراحی اشاره کرد، باز هم کسی بانگ برآورد که چهره ها را معرفی کنید و غالب شرکت کنندگان مراسم عباس کیارستمی، کامبیز درمبخش، بهمن جلالی و مرتضی ممیز که تصاویرشان در پوستر نقش بسته بود را نمی شناختند.
اوضاعی گروتسک وار، توام با نگرانی، امید و تعجب، جماعتی که فرهنگ و هنر سرزمین شان را دوست دارند اما انگار همچون گمشدگانی در بیابان تاریک و یا در خیابانی شلوغ و پر از نئون های رنگارنگ مقصود را نمی یابند. نه در رسانه های رسمی چیزی عایدشان می شود و نه در جلوه گری های فجازی چیزی از آن می بینند.
در چنین اوضاعی است که کار و کوشش های علی دهباشی بیشتر از گذشته در شناسایی، ثبت و یادآوری جلوه ها و مفاخر فرهنگ و هنر ایران اهمیتی دو چندان می یابد، در جایی از همان فیلم مستند نمایش داده شده در مراسم ماجرای دیدار مرحوم جمالزاده و دهباشی با نمایش چند عکس و صدای مرحوم جمالزاده پخش می شود که ضمن تقدیر از دهباشی و کار بزرگی که در انتشار مجله بخارا انجام می دهد خطاب به او می گوید: “سعی کن خیلی بمانی” و به قول رودکی “ای بخارا شاد باش و دیر زی”
۵۷۵۷