توافق حماس و اسرائیل زیر فشار ترامپ چه معنایی دارد؟
رسول سلیمی: درحالی نخست وزیر قطر روز چهارشنبه اعلام کرد که توافق آتش بس در غزه منعقد شده که نمایندگان دو دولت ترامپ و بایدن به طور همزمان در دوحه حضور داشتند. یک مقام ارشد دولت بایدن پس از امضای این توافق به سی ان ان گفت که همکاری بین این دو دولت «تقریبا بی سابقه» بوده است. برت مک گورک، مذاکره کننده کهنه کار جو بایدن، هفته ها به امید توافق نهایی در پایتخت قطر حضور داشت در حالی که استیو ویتکوف، فرستاده دونالد ترامپ در امور خاورمیانه، در روزهای اخیر برای فشار نهایی به او پیوست.
به طور مشخص در مقاطعی مک گورک و ویتکوف جلسات مذاکره را بین خود تقسیم کردند تا توافق را حاصل کنند. این جلسات شامل گفتگوهای مهم بین ویتکوف(نماینده ترامپ) و بنیامین نتانیاهو در هفته گذشته می شد که مک گورک(نماینده بایدن) تلفنی به آن پیوست.
در همین راستا سی ان ان به نقل از یک مقام ارشد دولت بایدن اذعان کرد که یکی از نکات مهمی که در چند ماه گذشته آشکار شده بود، امتناع حماس از ارائه آمار کل اسرای مرده یا زنده ای بود که هنوز در غزه حضور داشتند. مقامات آمریکایی می گویند یکی از شروط آنها برای حماس این بود که هیچ توافقی بدون فهرست کامل اُسرا، محقق نمی شود.
با این حال و در نهایت در این توافق هم بایدن و هم ترامپ ادعای پیروزی می کنند. چه آنکه این توافق آخرین خبر مثبت برای رئیس جمهوری است که با کمترین میزان محبوبیت آماده ترک کاخ سفید است. از سوی دیگر این توافق نمایانگر حسن نیت رئیس جمهور منتخب است که قول داده بود اگر اسرای اسرائیلی قبل از مراسم تحلیف او آزاد نشوند، «جهنم در غزه آغاز خواهد شد!»
نشانه های توافق چه زمانی آشکار شد؟
مقامات دولت بایدن می گویند که حرکت به سوی انجام توافقی جامع بین حماس و اسرائیل قبل از انتخابات امریکا و پس از برقراری یک مرحله آتش بس بین اسرائیل و حزب الله در لبنان، آغاز شد. این در حالی بود که دولت بایدن نتوانسته بود توافق نهایی با حماس را در ماه می رونمایی کند. با این حال، پس از انعقاد توافق، حتی مقامات بایدن اذعان کردند که ضرب الاجل ترامپ برای انجام توافق قبل از مراسم تحلیف، عاملی انگیزشی برای موفقیت طرفین مذاکره پس از ماه ها شکست بود.
این در شرایطی بود که در آخرین مرحله مبارزات انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۴، کمتر تحلیلگری در کاخ سفید معتقد بود که می توان قبل از نتایج انتخابات، به توافق رسید. چه آنکه مشاوران ترامپ نیز به این نتیجه رسیده بودند که هر توافقی که پس از پیروزی او حاصل شود، ترامپ را قادر خواهد ساخت تا اعتبار خود را به دست آورد.
چه آنکه سایمون فرانکل پرت، استاد ارشد علوم سیاسی در دانشگاه ملبورن، معتقد است که علیرغم سابقه ترامپ در حمایت از اسرائیل، ترامپ یک شخصیت بی ثبات است و پیش بینی اینکه او چه کاری انجام خواهد داد بسیار دشوار است. ترامپ دوست دارد خودنمایی کند و ادعا کند که یک رهبر در صحنه جهانی است.
بعد از آتش بس چه خواهد شد؟
در حالی که بیشتر نوار غزه ویران شده و زیرساخت های اساسی مورد نیاز برای زندگی از جمله آب، فاضلاب و برق از بین رفته، هنوز امید برای زیستن در غزه وجود دارد. چه آنکه امروز، پس از ۱۵ ماه جنگ اسرائیل و حماس، امیدها برای فروکش کردن منازعات بین دو طرف از امروز برجسته شده است. در شش هفته اول توافق، اسرائیل از بیشتر مناطق محاصره شده خارج می شود و صدها زندانی فلسطینی را آزاد می کند و حماس در ازای آزادی آنها، ۳۳ اسرائیلی اسیر زنده یا مرده را آزاد خواهد کرد. اگر همه چیز طبق برنامه پیش برود، مذاکرات بعدی آزادی اسرای اسرائیلی باقیمانده و چگونگی بازسازی غزه، در مراحل دوم و سوم توافق انجام خواهد شد.
این در حالی است که راست افراطی اسرائیل که پارلمان این کشور را در اختیار دارند قبلا تهدید کرده بودند که در صورت دستیابی به توافق بدون شکست کامل حماس از غزه، دولت نتانیاهو را ساقط خواهند کرد. اما در بحبوحه بازگشت ترامپ، صهیونیست های رادیکال، امید دارند تا الحاق کرانه باختری به اسرائیل را ممکن کنند. به همین دلیل، آنها احتمالا علیرغم مخالفت با توافق، به نتانیاهو فرصت خواهند داد تا از رهگذر بهره برداری از حضور ترامپ، کرانه باختری را به اسرائیل ضمیمه کنند.
با این حال، این توافق یک پیروزی برای تیم های سیاست خارجی جو بایدن و دونالد ترامپ بود که با شرکای منطقه ای قطر و مصر حول آن همکاری کردند. توافق آتش بس بین اسرائیل و حماس ثابت کرد اگر ترامپ اراده ای برای صلح داشته باشد حتی اسرائیل نیز نمی تواند مانعی مقابل او قرار دهد.
۲۱۳۳۱۵