سند ملی موسیقی برای اجرا تبدیل به قانون شود/ نگارش سند در برنامه هفتم توسعه
به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین، سند ملی موسیقی در جلسه ۸۹۵ دهم بهمن ۱۴۰۲ شورای عالی انقلاب فرهنگی و براساس مصوبه جلسه ۴۵۴، ۲۸ آذر همان سال شورای معین شورای عالی انقلاب فرهنگی (بنا به پیشنهاد شورای هنر و ستاد فرهنگی و اجتماعی دبیرخانه) تصویب شد.
به گزارش ایرنا، شهید آیت الله سیدابراهیم رئیسی رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی ۱۷ اسفند ۱۴۰۲ «سند ملی موسیقی جمهوری اسلامی ایران» را برای اجرا به نهادهای مربوطه ابلاغ کرد. بر اساس این ابلاغیه، مسئولیت اجرایی‌سازی سند ملی موسیقی، بر عهده «ستاد اجرایی موسیقی کشور» است و ریاست این کمیته که ذیل شورای هنر شورای عالی انقلاب فرهنگی است، بر عهده معاون امور هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی نهاده شده است.
در بخشی از این سند آمده است: «موسیقی به عنوان هنری ارزشمند و الهی؛ آمیزه‌ای از دانش، اندیشه و ذوق فطری و خدادادی است که به لطف حنجره انسان، ساز و طبیعت؛ خلق و بر اساس ذوق و قریحه ذاتی و نظم و انتظامی خردمندانه، تبلور و تجسم می‌یابد. این هنر، همانند دیگر هنرهای بشری دارای ابعاد و مراتب مختلفی است و هر فردی به شیوه‌ای خاص با آن ارتباط می‌گیرد که البته می‌تواند موجب تعالی یا انحطاط جمعی نیز گردد. در راستای تبیین اهمیت و ارزش و جایگاه موسیقی؛ رسائل و مکتوبات بسیاری پیرامون بنیان‌های حکمی آن در دوره تمدن اسلامی، به رشته تحریر درآمده است که از آن بین می‌توان به آثار فاخر شخصیت‌های بزرگی نظیر فارابی، اخوان الصفا، بوعلی‌سینا، مولوی، صفی‌الدین اُرموی، قطب‌الدین شیرازی، عبدالقادر مراغه‌ای و فیض کاشانی اشاره کرد. همچنین فتاوی متعددی در مورد این هنر مهم بشری صادر شده است که فتاوی امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری(مدظله العالی) از جمله آنهاست.»
سند ملی موسیقی خرداد ۱۴۰۳ با حضور محمدمهدی اسماعیلی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی دولت سیزدهم و جمعی از هنرمندان در این وزارتخانه رونمایی شد. با این وجود نقدهایی از سوی برخی از کارشناسان و هنرمندان درباره این سند مطرح شد و تیرماه امسال جلسه‌ای با حضور حجت‌الاسلام و المسلمین عبدالحسین خسروپناه دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با موضوع واکاوی وضعیت موجود موسیقی کشور و نگاهی بر نقش سیاستگذاری در تحولات آن، با تمرکز بر سند ملی موسیقی و با هدف هم‌اندیشی و بررسی نظرات و دیدگاه‌ها، صاحب‌نظران این حوزه در محل دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی برگزار و مقرر شد با جمع‌بندی نظرات آنان اصلاحاتی در سند ملی موسیقی ایجاد، اعمال و به نهادهای مسئول ابلاغ شود که تاکنون اقدام رسمی در این حوزه صورت نگرفته است.
دهم دی ماه، یکصد و دهمین جلسه شورای هنر به ریاست سیدعباس صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و با حضور حجت‌الاسلام و المسلمین عبدالحسین خسروپناه دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، اعضای شورای هنر و اعضای هیات مدیره خانه موسیقی برگزار شد و در این جلسه وضعیت موسیقی و سند ملی موسیقی مورد بررسی قرار گرفت.
براساس مصوبه این جلسه، شورای هنر با همکاری خانه موسیقی باید نظام مسایل و اولویت‌های حوزه موسیقی کشور را ارائه دهد، ستاد اجرایی موسیقی کشور نیز به استناد سند موسیقی به طور جدی فعالیت خود را آغاز کند و همه دستگاه‌های عضو موظف به همکاری هستند. علاوه بر آن ستاد موسیقی کشور اصلاحات مورد نیاز سند موسیقی را به شورای هنر ارائه کند و گزارش اجرای سند موسیقی نیز در فواصل زمانی ارائه شود.
اهمیت تصویب سند موسیقی
رضا مهدوی موسیقیدان و منتقد هنری درباره تصویب سند ملی موسیقی به خبرنگار ایرنا اظهارداشت: در ابتدا باید این موضوع مورد بررسی باشد که اهمیت سند موسیقی در چه هست؟ آیین‌نامه‌ای برای چگونگی ممیزی و کارشناسی آثار در دفتر موسیقی نیست، بالطبع اعضای شوراها یا مدیران براساس نگاه دولت‌ها، تغییر می‌کنند و سلیقه محوری جای قانون را می‌گیرد، پس وجود سند الزامی است تا ثبات اولیه به وجود آید.
وی گفت: تدوین این سند از سال ۱۳۸۵ به صورت جدی مطرح شد، خاستگاه و نقطه آغازینش در فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران بود؛ از حسن بلخاری معاونت وقت این فرهنگستان خواسته شده بود تا سندی در حوزه موسیقی تدوین شود، بنده و جمعی از هنرمندان، کارشناسان و متخصصان این حوزه در جلسات مربوطه حضور پیدا کردیم اما این روند ادامه پیدا نکرد.
مهدوی افزود: سپس سال ۱۳۹۳ در مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری سند اصول و سیاست‌های موسیقی کشور مورد بررسی قرار گرفت و باز هم وقفه‌ای در این حوزه ایجاد شد، هر چند که در این سال‌ها توسط نهادهایی تدوین سندی برای موسیقی به طور اختصاصی مورد بررسی قرار گرفت.
این کارشناس موسیقی بیان کرد: در نهایت در دولت سیزدهم، با توجه به مهم شمردن موسیقی در کشور، تدوین سندی برای آن در جلسات شورای هنر به ریاست محمدمهدی اسماعیلی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی که پیش از این تعطیل شده بود، در دو سال مستمر مورد بررسی قرار گرفت و در شورای عالی انقلاب فرهنگی تصویب و توسط رئیس جمهوری که با فقه آشنا بود، روحانی و قاضی‌القضات بود، تصویب شد، تصویب سند موسیقی در تاریخ ماند، مانند همان فتوای تاریخی که حضرت امام راحل در سال ۱۳۶۶ برای موضوع‌های موسیقی، ماهی اوزون برون و شطرنج داشت.
تبدیل سند موسیقی به ۱۰ فرمان
مهدوی اظهار کرد: سند ملی موسیقی، یک سند طولانی ۶ و نیم صفحه‌ای است که باید به یک صفحه و همچون ۱۰ فرمان به بایدها و نبایدهای لازم‌الاجرا برای نهادهای مربوطه در حوزه موسیقی، استانداری‌ها و فرمانداری‌ها تبدیل شود. به عنوان مثال صدا و سیما ملزم شود سازهای موسیقی را با مختصات مشخص همان گونه که در شبکه بین‌المللی برون مرزی جام جم تاکنون نشان داده است، نشان دهد.
وی گفت: از سال ۱۳۷۵ تاکنون سازهای موسیقی در شبکه جام جم نمایش داده می‌شود؛ صدا و سیما در این باره نمی‌تواند سیاست یک بام و دو هوا داشته باشد یا مثلا سازهای موسیقی را در اعیاد نشان دهد و سایر روزها نشان ندهد یا اگر بخواهد نشان دهد با محدودیت‌هایی و قرار دادن گلدان‌هایی در مقابل آنها نشان دهد و تبدیل به طنز شود، باید یک اصلاح رویه‌ای در این حوزه توسط سند ملی موسیقی انجام شود.
این مدرس موسیقی افزود: نکته بعد در این حوزه این است که آموزش و پرورش باید مکلف شود آشنایی با موسیقی را به عنوان مواد درسی در مدارس تعریف و بودجه‌ای برای آن تعیین کند نه اینکه یک ساعت کلاس هنر هم تبدیل به دروس علوم و ریاضی شود. شاکله بنده آموزش و پرورشی است و ۲۰ سال در دفتر تالیف و برنامه‌ریزی درسی فعالیت دارم، در دانشگاه تربیت معلم تدریس می‌کنم، نیاز دانش‌آموزان را می‌دانم، وقتی معلم ریاضی با نوای موسیقی تدریس می‌کند، دانش‌آموزان مباحث را سریع‌تر می‌آموزند.
مهدوی گفت: نظام آموزش و پرورش اساسا قدیمی است، در علم و تربیت، نگاه پرورشی نداشته است، به نظرم واژه پرورش را باید سال‌ها حذف می‌کردند، نامش را وزارت آموزش و تربیت اجباری می‌گذاشتند! نام صحیح آن وزارت پرورش و آموزش است، ابتدا باید دانش‌آموزان را پرورش داد و سپس استعدادسنجی کرد و بعد تربیت.
وی بیان کرد: اکنون بعد از سالیان در کنکور سراسری، درس عربی را از دروس عمومی حذف کردند، در این سال‌ها استعدادهای موسیقی و هنری بسیاری به دلیل اینکه درس عربیشان ضعیف بود، در کنکور ضریب لازم را کسب نمی‌کردند و قبول نمی‌شدند اما دانش‌آموزان ریاضی و فیزیک به دلیل بالا بودن ضریب عمومی، رشته موسیقی قبول می‌شوند و همان مراحل هنرستان موسیقی را استادان در دانشگاه برای این پذیرفته‌شدگان تکرار می‌کنند. اصلاح رویه در حوزه تدریس موسیقی در مدارس باید در سند آورده شود تا وزیر ملزم به ابلاغ و نظارت باشد.
ضمانت اجرایی سند موسیقی
مهدوی درباره ضمانت اجرایی سند ملی موسیقی بیان کرد: در صورتی که شورای عالی انقلاب فرهنگی سند ملی موسیقی را به مجلس شورای اسلامی ارجاع دهد، در کمیسیون فرهنگی مجلس بررسی و سپس در صحن مجلس ارایه و تبدیل به قانون شود سندیتش مسجل خواهد شد.
اگر سند ملی موسیقی اصلاح هم شود، ضمانت اجرایی قوی ندارد، مگر اینکه مسعود پزشکیان رئیس جمهور بخواهد در این دولت، سند موسیقی را به مجلس شورای اسلامی ارائه دهد و این سند همچون سایر لوایح تصویب و به قانون تبدیل شوداین منتقد هنری با طرح این سوال که چرا مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی عموما ضمانت اجرایی ندارد؟، اظهارداشت: متاسفانه مصوبات این شورا تبدیل به قانون نمی‌شود و اگر بشود، بستر مناسب برای اجرا ندارد و نمی‌توان نظارتی بر آن داشت که اجرا شده یا نشده است.
وی افزود: پس از تصویب و ابلاغ سند ملی موسیقی توسط شهیدآیت الله رئیسی در اسفند ۱۴۰۲، اعلام شد که این سند به مدت پنج سال امکان اعتباربخشی و اصلاح دارد و مقرر شد پس از دو ماه، کارگروه تشکیل شود که پس از ماه‌ها، گویا کارگروهی تشکیل نشده است.
مهدوی بیان کرد: تیرماه امسال به ریاست حجت‌الاسلام و المسلمین عبدالحسین خسروپناه دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، جلسه‌ای برای اطلاع از نظرات کارشناسان و منتقدان درباره سند ملی موسیقی تشکیل شد که اکثر منتقدان و معترضان سند، در این جلسه حضور پیدا نکردند.
این کارشناس و پژوهشگر موسیقی گفت: نکته مهمی که در این جلسه مطرح شد، این بود که اگر سند ملی موسیقی اصلاح هم شود، ضمانت اجرایی قوی ندارد، مگر اینکه مسعود پزشکیان رئیس جمهور بخواهد در این دولت، سند موسیقی را به مجلس شورای اسلامی ارائه دهد و این سند همچون سایر لوایح تصویب و به قانون تبدیل شود.
وی اظهارداشت: سند ملی موسیقی باید در برنامه هفتم توسعه نوشته شود، پیوست فرهنگی آن این است که نهادها و سازمان‌های مختلف از هنرمندان و نخبگان هنری به عنوان مشاور حضور داشته باشند. شورای عالی انقلاب فرهنگی، حضور هنرمندان به عنوان مشاور هنری و پیوست مهندسی فرهنگی را تصویب کرده است اما اجرایی نمی‌شود. کمتر از یک درصد از بودجه کلان مملکت که برای پژوهش است که خیلی هم واقعی نیست، در این بخش‌ها به ویژه در عالم هنر و موسیقی می‌تواند هزینه شود.
مهدوی افزود: هفت سند برای توسعه کشور نوشته شده که بسیار جدی است اما در آن یک بار اسم هنری مطرح نشده است شاید در دو سه مورد فقط نام سینما مطرح شده، هر چند که هنرهای شاخصی همچون صنایع دستی، موسیقی، هنرهای نمایشی، آیینی، تجسمی، خوشنویسی که شاخصه فرهنگی ایران است و ایران را در دنیا با این هنرها می‌شناسند و همچنین شعر که شاعران برجسته‌ای همچون حسین منزوی و محمدعلی بهمنی شاهکار غزل و ترانه داریم، در سندهای توسعه هیچ گاه نام این هنرها بیان نشده و با همین روند زمان هدر می‌رود.
سند موسیقی، یک سند مردانه است
سند ملی موسیقی باید علیت موسیقی را به معنای واقعی مشخص کند؛ این سند اعلام می‌کند که جمهوری اسلامی، پس از دهه‌ها، حقانیت موسیقی را به رسمیت شناخته استاین منتقد هنری گفت: سند موسیقی، سندی با نگاه مردانه و فقهی است. دولت قبل همت کرد و سند را تدوین کرد، باید در این دولت با اصلاحاتی به صورت جدی پیگیری شود که دولت قبل هم چنین اعتقادی داشت. سند موسیقی دیکته‌ای است که نخستین بار نوشته شده و از خرد جمعی آنچنان استفاده نشده است!؟ خوشبختانه دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با نگاه عالمانه و روشنگرانه، جلسه‌ای تشکیل داد و از کارشناسان و متخصصان این حوزه درخواست کرد تا نظراتشان را اعلام و بیان کنند تا موارد اصلاحی اعمال شود.
وی تاکید کرد: سند ملی موسیقی باید علیت موسیقی را به معنای واقعی مشخص کند؛ این سند اعلام می‌کند که جمهوری اسلامی، پس از دهه‌ها، حقانیت موسیقی را به رسمیت شناخته است و جایگاه موسیقیدانان و دیگر اهالی موسیقی را مشخص کند. چرا فارغ‌التحصیلان دیپلم و کارشناسی موسیقی نمی‌توانند حداقل در مدارس سرود تدریس کنند؟
مهدوی گفت: موضوع سرود، جایگاهی در جامعه پیدا کرده است و دفتر سرود در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ایجاد شده که امیدوارم درست عمل کند و سرود به ما هو سرود را احیا و اجرا کند و نه انواع دیگر عامه پسند را، نباید سرود به صورت ظاهری و پرفورمنس اجرا شود، کودکان و نوجوانان لباس شیک بپوشند و به صورت پلی بک یا لب خوانی اجرا کنند.
این کارشناس و موسیقی پژوه افزود: عموما چنین آثاری موسیقی پاپ با چند هویتی؛ ترک، عرب و تاجیک است و خیلی ایرانی نیست، منتهی کلامش فقط منزه است، نباید کودکان و نوجوانان را فریب داد! در آینده ادعا خواهند کرد که در صدا و سیما اجرا کردند، از آنان تجلیل شده و لوح دریافت کردند و می‌خواهند خواننده شوند، مبالغ کلانی هم پرداخت می‌کنند، اکنون برای ساخت یک قطعه و معروف شدن فردی حدود یک میلیارد تومان هزینه می‌شود!
استخدام فارغ‌التحصیلان موسیقی در آموزش و پرورش
مهدوی بیان کرد: اگر فارغ‌التحصیلان رشته موسیقی، به عنوان معلم تربیتی و سرود در آموزش و پرورش استخدام شوند، یکی دو ساله اتفاق مهمی در ساحت سرود اتفاق خواهد افتاد و افسوس نمی‌خوریم که سرود نداریم. وقتی برای یک موضوع می‌خواهیم سرود سفارش بدهیم، آهنگ پاپ اجرا می‌کنند و نام آن را سرود می‌گذارند!؟ در گذشته آثاری می‌ساختند که ماهیتش سرودی بود، مثل «ای مجاهد شهید مطهر» و «آمریکا، آمریکا، ننگ به نیرنگ تو» اینها به صورت سرودی ساخته شدند.
وی اظهار کرد: ارکستر سمفونیک تهران به رهبری همایون رحیمیان یک قطعه ارکسترال با نام «پیروزی» را به خوانندگی اسفندیار قره‌باغی به صورت زیبا و با شکوه اجرا کرد اما همه به آن «سرود پیروزی» می‌گویند. تصنیف «ایران، ای سرای امید» با آهنگسازی محمدرضا لطفی و خوانندگی محمدرضا شجریان اجرا شد اما همه به آن سرود می‌گویند و قطعه جاودانه «ای ایران، ای مرز پرگهر» با شعر حسین گل گلاب، آهنگسازی روح الله خالقی و با خوانندگی غلامحسین بنان و اسفندیار قره‌باغی با شکوه اجرا شده اما چرا مردم به آن سرود می‌گویند؟ به دلیل اینکه ماهیت ذاتی اینگونه آثار، سرودی است و امروزه حلقه مفقوده است.
باید سلسله مراتب درستی داشته باشیم و در سند ملی موسیقی مطرح کنیم که فارغ‌التحصیلان نخبه رشته موسیقی در کل کشور در مدارس مشغول به کار شوند تا به شغل‌های کاذب و غیر از رشته خود جذب نشونداین مدرس دانشگاه و نوازنده سنتور گفت: برخی از نهادها به نام سرود بودجه‌ها دریافت می‌کنند در حالیکه به لحاظ ملودی، وزن و ریتم سنخیتی با سرود ندارند، هر چند که برخی می‌گویند که نباید درگیر قالب و فرم بود، در صورتی که به نظرم این دو مهم هستند و به لحاظ شکلی محتوا هم تعیین می‌شود.
مهدوی افزود: اگر به داد «سرود» نرسیم، گرفتاری‌ها پیش می‌آید، دوستداران و بنگاه‌های در ظاهر سرودی کارهای خودمحوری می‌کنند و با بودجه‌های آن چنانی که دارند، راه مصرف اشتباه می‌شود. سال گذشته در جشنواره بین‌المللی موسیقی فجر، در پهنه بنیاد رودکی، یک گروهی از کرمان، سرود به ما هو سرود، کاملا دانشی و هنری یعنی آکاپلا را هر روز برای عموم مردم به صورت زنده اجرا کرد و مورد استقبال قرار گرفت.
وی بیان کرد: باید سلسله مراتب درستی داشته باشیم و در سند ملی موسیقی مطرح کنیم که فارغ‌التحصیلان نخبه رشته موسیقی در کل کشور در مدارس مشغول به کار شوند تا به شغل‌های کاذب و غیر از رشته خود جذب نشوند. ما رشته پداگوژی؛ آموزش معلمی نداریم و مدرسان روش‌های آموزشی را به صورت تجربی می‌آموزند، رشته موسیقی کودک هم نداریم و افراد خودکار در این حوزه فعالیت می‌کنند.
این کارشناس و پژوهشگر اظهارداشت: درباره موسیقی در مدارس سخنی به میان نمی‌آید، سرود که در مدارس مباح است. به نظرم دانشگاه سوره که سال‌ها پیش فارغ‌التحصیلان نخبه‌ای به جامعه تحویل داد و معلوم نشد چرا تعطیل شد حالا وقتش است که رشته «کارشناسی سرود» را برای نخستین بار برنامه‌نویسی و ایجاد کند.
مهدوی درباره مقابله با اجرای پلی بک خوانندگان در کنسرت‌های موسیقی بیان کرد: امیدواریم در سند ملی موسیقی، آیین‌نامه‌ای برای اجراهای صحنه‌ای، پوشش خوانندگان، نحوه اجرا، آداب صحنه و … مورد توجه قرار بگیرد و قوانینی تدوین شود که به اجرا درآید و مقبول طبع نظر نخبگان عالم هنر موسیقی هم باشد.
۲۴۴۵۷