مستند می‌تواند ارزآوری بسیار خوبی داشته باشد/ توجه به مستند باعث بالاتر رفتن سطح کیفی آثار سینمایی می‌شود
محمد زکی‌زاده: امیرحسین علم الهدی کارشناس و مدیر فرهنگی درباره بهترین راه برای عرضه مستند گفت: همچنان باتوجه به دسترسی راحت‌تر، خاستگاه اصلی مستند، تلویزیون است. با آمدن سکوهای نمایشی و پلتفرم های اصلی مانند نتفلیکس، اچ بی اُ و… در دنیا می بینیم که نه تنها برای عرضه که برای تولید مستند نیز برنامه های دقیق و مفصلی دارند. تا جایی که برای تولید مستند بودجه اختصاصی درنظر گرفته و با قدرت های زیرساختی خود با جدیت این مسیر را پیش رفته و مخاطبان خود را هم دارند.
وی ادامه داد: ولی در ایران کلا بحث پلتفرم های آنلاین یک بحث جدید به حساب می آید و چیزی حدود ۱۰ سال از عمر آن ها می گذرد و شاید این انتظار زود باشد که ۱۰ تا ۲۰ درصد توجه و امکان نمایش و تولید خود را به مستند، فیلم کوتاه و خلق آثار هنری اختصاص بدهند و می بینیم که دغدغه اصلی آن ها سریال ها و رئالیتی شوهایی است که با تبلیغات بر محور سلبریتی ها می چرخد و در کنار این موارد به اکران آنلاین فیلم های مربوط به جریان اصلی سینما می پردازند. هرچند برخی از پلتفرم ها توجهی به این بخش از سینما یعنی مستند و فیلم کوتاه دارند ولی نه به این صورت که یک باکس ویژه و برنامه مشخص برای آن داشته باشند. مثلا فیلم‌نت با ایجاد بخشی با عنوان سینمای دیگر به این تولیدات هنری و مستقل توجهی داشته هرچند که تا نقطه ایده آل فاصله دارد. امیدوارم در دهه دوم فعالیت این پلتفرم ها حداقل ۵ تا ۱۰ درصد از منابع زیرساختی خود را در اختیار سینمای هنری مانند مستند و فیلم کوتاه قرار بدهند.
این مدیر فرهنگی در بخش دیگری از صحبت های خود مطرح کرد: نمایش جدی تر مستندها بر پرده سینما هم تقریبا از حوالی سال ۱۳۹۳ با هنروتجربه اتفاق افتاد که هرچند محدود ولی امکان نمایش در سینما را فراهم کرد. نباید از این نکته غافل شد که سینمای مستند ما بنیه و پتانسیل بسیار بالایی دارد و آثار بسیار خوبی هم در این زمینه تولید می شود که اگر همزمان به صورت هدفمند و اصولی به دست مخاطبان خود برسد؛ یعنی در پرده سینما به نمایش در بیایند و پلتفرم ها حداقل ۱۰ درصد از فضای خود را در اختیار آن ها قرار دهند، می تواند یک تنفس حداقلی برای سینمای مستند و تجربی باشد. درکنار این فضاهایی که عرض کردم، تلویزیون و شبکه مستند هم وجود دارد که این هم محل جذابی برای ارائه یک مستند به حساب می آید.
علم الهدی ادامه داد: سینمای مستند در داخل کشور ازمنظر اقتصادی اگر به فکر برگشت سرمایه و به دنبال استمرار حیات باشد قطعا دچار چالش جدی خواهد بود. هرچند مراکز و نهادهایی مانند مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و پویانمایی، مرکز مستند، حوزه هنری، اوج و… هم به تولید سینمای مستند کمک می کنند ولی اگر مستند و فیلم کوتاه نتوانند بازارهای بین المللی داشته باشند، همچنان چالش های جدی با خود به همراه خواهند داشت. معتقدم سینمای مستند می تواند ارزآوری بسیار خوبی داشته باشد ولی به دلیل فقدان زیرساخت ها ارتباطی با مجامع بین المللی، تحریم و… سخت می تواند به سرانجام برسد. البته دولت هم باید بسته های تشویق صادراتی داشته باشد و مثلا به هر میزانی که یک اثر فروش بین المللی داشت، دولت هم کمک کند. باید به کالای فرهنگی نیز به عنوان صنعت نگاه شود.
امیرحسین علم الهدی با بیان دغدغه اصلی پلتفرم های داخل کشور مطرح کرد: اصولا دغدغه و مساله اصلی پلتفرم ها سریال و تاک‌شو است و اصولا به طور شفاف هم مطرح نمی شود که چه میزان مخاطب برای بخش های مختلف مانند مستند و… دارند و همین که جای عرضه دارند، مهم است. هاشور هم به عنوان یک فضای تخصصی برای نمایش آثار مستند مهم و حائز اهمیت است ولی واقعیت امر این است که نمی توان به چنین مقوله ای هم نگاه اقتصادی داشت. مادامی که یک پلتفرم وارد حوزه تولید نشود، نمی تواند جریان سازی کند و تا زمانی که به سمت تولید اختصاصی نروند، منع اقتصادی وجود دارد چون چالش اصلی دقیقا جایی شکل می گیرد که تولید مستند جذابیت اقتصادی به همراه نداشته باشد.
وی افزود: در حال حاضر متاسفانه فهم برخی از سفارش دهندگان حوزه تبلیغات روی تعداد فالور و چیزهای این چنینی است ولی مثلا مستندی مانند «ایساتیس» که دغدغه های مهمی در دل خود دارد باید محل دعوای پلتفرم ها برای نمایش آن باشد که چنین نیست. آثاری چون «ایساتیس»، «در جستجوی فریده» و… عمدتا در حوزه جلب تبلیغات دچار مشکل می شوند و اگر مثلا یک اسپانسر تبلیغاتی در کنار آن ها قرار می گرفت، پلتفرم ها هم راحت تر به سراغ آن می رفتند.
امیرحسین علم الهدی در پایان گفت: پلتفرم صنعت گرانی به حساب می آید. شما در نظر بگیرید که مثلا کل سینمای ایران حدود ۱۷۰۰ میلیارد می فروشد و این عدد فقط گردش یک پلتفرم است و برخی از این سکوها عددهای بسیار بالاتری دارند. امیدوارم توجه بیشتری به مستند شود که باعث بالاتر رفتن سطح کیفی آثار سینمایی و سریالی هم می شود. این یک تجربه موفق جهانی است و نتیجه کم توجهی ها ما را به سمت اعتراض به سطح کمدی های اخیر برده است.
۵۷۵۷