پادکست | پیامدهای سیاسی جنگ 15 ماهه غزه برای اسرائیل
در چهلمین اپیزود از پادکست «در عمق» تحولات سیاسی در سرزمین‌های اشغالی پس از ۷ اکتبر و جنگ ۱۵ ماهه متعاقب آن را بررسی می کنیم.
گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم ـ چهلمین شماره از پادکست «در عمق» که به بررسی مهم‌ترین روندها، تحولات و همچنین شخصیت‌ها در غرب آسیا می‌پردازد، روز یکشنبه 26 اسفند ماه 1403 ضبط شده و منتشر شد. در این اپیزود «منصور براتی» به بررسی پیامدهای چهارگانه سیاسی جنگ غزه در سیاست داخلی اسرائیل می‌پردازد.
به طور کلی به نظر می‌رسد عملیات طوفان الاقصی و جنگ 15 ماهه غزه 4 پیامد کلان در سپهر سیاسی اسرائیل داشته است؛ «قطبی شدگی بیشتر سیاست‌ورزی»، «کاهش محبوبیت نتانیاهو و حزب لیکود و شکل‌گیری شبح جناح راست جدید»، «چالش تشکیل کمیته حقیقت یاب مقصران 7 اکتبر 2023» و نهایتاً «بروز اختلافات زیادی میان کابینه نتانیاهو و مقامات نظامی و امنیتی اسرائیل».
جنگ 15 ماهه غزه تأثیر چشمگیری بر میزان همگرایی و واگرایی بین سیاستمداران و احزاب رقیب در سپهر سیاسی اسرائیل داشته است. ابتدا نگاهی به وضعیت سپهر سیاسی اسرائیل پیش از 7 اکتبر می‌اندازیم. از سال 2019 تا 2022، سپهر سیاسی اسرائیل دچار شکاف جدی میان احزاب مختلف شده بود، به نحوی که اختلافات عمیق میان آنها مانع از همکاری مؤثر میان گروه‌ها شده بود. این وضعیت عمده‌ترین دلیل بحران تشکیل کابینه در این بازه زمانی و برگزاری پنج انتخابات پیاپی محسوب می‌شود.
این درحالی است که در گذشته، اسرائیل سابقه‌ای از همکاری میان احزاب مختلف را داشته است؛ برای مثال، در دهه‌های 1970 و 1980، احزاب چپ‌گرا مانند حزب کارگر در ائتلاف با احزاب راست‌گرا مشارکت می‌کردند و بالعکس، حزب لیکود نیز گاهی با احزاب چپ‌گرا اتحاد ایجاد می‌کرد. این همکاری‌ها موجب مدیریت بهتر اختلافات و ایجاد زمینه تعامل بین رقبا می‌شد. اما از سال 2019 به بعد، شکافی جدی در سپهر سیاسی اسرائیل نمایان شد که احزاب را به دو گروه اصلی تقسیم کرد: گروه هواداران نتانیاهو و احزاب وابسته به او، و گروه مخالفان نتانیاهو.
این شکاف به حدی شدید بود که بسیاری از اختلافات سیاسی صرفاً با حضور یا عدم حضور نتانیاهو در سپهر سیاسی مرتبط بود. در واقع، اگر نتانیاهو از عرصه سیاسی خارج شود، بخش قابل توجهی از این اختلافات کاهش خواهد یافت و احزاب میانه و چپ می‌توانند به همکاری با حزب لیکود بپردازند.
در آغاز جنگ غزه در 7 اکتبر، نشانه‌ای مهم از همگرایی در میان احزاب به چشم خورد. یائیر لاپید، رهبر اپوزیسیون که اختلافات جدی و دیرینه‌ای با نتانیاهو داشت و حاضر به همکاری با او نبود، پیشنهاد تشکیل کابینه وحدت ملی را مطرح کرد. نتانیاهو نیز این پیشنهاد را پذیرفت، اما لاپید شرطی تعیین کرد که عملاً قابل اجرا نبود. او خواستار اخراج دو حزب راست‌گرای افراطی از کابینه شد، شرطی که عملی نشد و در نهایت لاپید وارد کابینه نشد.
با این حال، در 12 اکتبر 2023، کابینه جنگی اسرائیل تشکیل شد که در میان اعضای آن، نام «بنی گانتس»، رهبر ائتلاف موسوم به بلوک دولت نیز دیده می‌شد. حزب امید جدید به رهبری «گیدئون ساعر» نیز، که بعدها از این ائتلاف جدا شد، در آن زمان عضو این کابینه شد. اما این کابینه جنگی موقت بود و ائتلاف بلوک دولت شرط کرده بود که وارد کابینه سیاسی عادی نشود. تشکیل کابینه جنگی در آن مقطع نشان‌دهنده افزایش همگرایی در میان احزاب سیاسی اسرائیل بود. این وضعیت موقت باعث کاهش اختلافات سیاسی شد و تمرکز کابینه عمدتاً بر مدیریت جنگ و مسائل مرتبط با غزه و درگیری‌های احتمالی با حزب‌الله در لبنان قرار گرفت.
با این وجود، کابینه جنگی که نمادی موقت از همگرایی بود، در تاریخ 12 ژوئن 2024 فروپاشید. گانتس و حزب او به دلیل اختلافات از کابینه خارج شدند و پیش از آن نیز حزب امید جدید به دلیل اختلافات خود با گانتس از کابینه خارج شده بود. در نتیجه، عمر کابینه جنگی به حدود 7 ماه محدود شد.
تحولات پس از فروپاشی کابینه جنگی عمدتاً به سمت واگرایی در سپهر سیاسی اسرائیل حرکت کرد. برای مثال، گانتس که یک بار در دوره کرونا وارد ائتلاف نتانیاهو شده بود و کابینه وحدت ملی تشکیل داده بود، این بار نیز با خروج از کابینه جنگی دچار سرخوردگی سیاسی شد. با این حال، گیدئون ساعر از حزب امید جدید با چهار کرسی خود وارد کابینه نتانیاهو شد و نقش وزیر خارجه را بر عهده گرفت. حضور او به عنوان عضو اپوزیسیون در کابینه، تا حدودی نشانه‌ای از همگرایی است، اما گذشته ساعر که سابقه طولانی عضویت در حزب لیکود دارد، احتمال این را افزایش داده که حزب امید جدید در آینده با حزب لیکود ادغام شود.
در همین حال، در تاریخ 15 ژانویه 2025، حزب قدرت یهودی به رهبری ایتمار بن گویر تحت تأثیر تصویب توافق آتش‌بس در کابینه از ائتلاف خارج شد و شمار کرسی‌های ائتلاف از 68 به 62 کاهش یافت. علاوه بر این، بتسلائل اسموتریچ، وزیر دارایی و رهبر دیگر حزب راست افراطی عضو کابینه تهدید کرده است که در صورت عدم بازگشت به جنگ، از کابینه خارج خواهد شد. چنین شرایطی ممکن است به فروپاشی کابینه ائتلافی نتانیاهو منجر شود.
بنابراین، در جمع‌بندی می‌توان گفت آغاز جنگ به افزایش همگرایی در سپهر سیاسی اسرائیل منجر شد، اما پایان جنگ و ادامه تحولات سیاسی به سمت واگرایی بیشتر حرکت کرده است. این واگرایی ممکن است منجر به فروپاشی کابینه ائتلافی نتانیاهو شود و بحران سیاسی اسرائیل را در دوره‌ای جدید وارد مرحله‌ای پیچیده‌تر سازد.
انتهای پیام/