چرا ترکیه صلاحیت اظهارنظر درباره سیاست منطقه ای ایران ندارد؟

خبرگزاری تسنیم

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، طی چند ماه گذشته که از سقوط دولت بشار اسد و روی کار آمدن مخالفان مسلح می‌گذرد، هاکان فیدان، وزیر خارجه ترکیه که کشورش خود را یکی از پیروز شدگان اصلی جنگ سوریه می‌داند، چند بار در مقام توصیه و موعظه نسبت به تهران برآمده و از سیاست خارجی تهران در قبال منطقه انتقاد کرده و حتی پا را فراتر از حد گذاشته و ابراز امیدواری کرده که ایران از تحولات درس گرفته باشد و سیاستش را تغییر دهد.

آنکارا در حالی به سیاست منطقه‌ای ایران خرده گرفته و آن را اشتباه دانسته که نگاهی به کارنامه حداقل یک دهه‌ای ترکیه در حوزه سیاست خارجی نشان می‌دهد که این کشور در سطوح تاکتیکی و راهبردی سیاست خارجی پر از اشتباهی را دنبال کرده است.

درباره سیاست یک دهه‌ای ترکیه در منطقه ذکر چند نمونه می‌تواند روشنگرانه باشد:

ترکیه و مصر بعد از برکناری محمد مرسی

 در سال 2013 که سرانجام اختلافات داخلی در مصر به اوج خود رسید، عبدالفتاح سیسی با کودتایی، محمد مرسی رئیس جمهور اخوانی مصر را به زیر کشید و او را زندانی کرد. رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه که از سرکوب شدن جریان اخوان در مصر و کنار رفتن یکی از مهمترین مهره های اخوانی در منطقه ناراحت بود، سیسی را دیکتاتوری خواند که هر چه زودتر باید مرسی را آزاد کند. 

توهین های اردوغان به سیسی آنقدر بالا گرفت که مصر سفیر ترکیه را اخراج و روابطش را با ترکیه قطع کرد. ترکیه یک دهه بعد با صرف هزینه بالا مجبور به عادی سازی روابط با مصر شد بدون اینکه هیچ یک از خواسته های اردوغان (آزادی محمد مرسی و رهبران اخوانی مصر) محقق شود.

ماجرای سرنگونی بمب‌افکن روسی و عذرخواهی اردوغان

در سال 2015 ترکیه یک بمب افکن روسیه که در مرزهای سوریه و ترکیه مشغول عملیات علیه تروریستهای مسلح سوری بود را مورد هدف قرار داد و سرنگون کرد. ترکیه مدعی شد که چندین بار به این جنگنده اخطار داده و بعد از آن توسط جنگنده های اف 16 سرنگونش کرده است. موضوعی که خلبان روس پس از نجات پیدا کردن آن را انکار کرد. بازگشایی جعبه سیاه نیز نشان داد که جنگنده روس از مرزهای ترکیه عبور نکرده است. این اقدام باعث شد تا روسیه، ترکیه را تحریم کند.

اردوغان در ابتدا به واسطه اینکه عضو ناتو است این اقدامات را جدی نگرفت اما با گذشت یکسال و زیان هنگفتی که از تحریم های عمدتاً کشاورزی روسیه دید، بصورت رسمی از پوتین عذرخواهی کرد و تضمین داد که دیگر چنین اتفاقی رخ ندهد. 

این سیاست اردوغان باعث شد که ترکیه برای یک سال چندین میلیارد دلار از نظر صادرات محصولات کشاورزی و نیز نیامدن توریستهای روس ضرر ببیند که این امر نیز مورد انتقاد شدید اپوزیسیون داخل و جامعه هتلداران قرار گرفت.

پرونده کشیش آمریکایی متهم به دخالت در کودتای 2016 و عقب نشینی اردوغان

در سال 2016 و پس از کودتای نافرجام در ترکیه،«آندرو برانسون» که یک کشیش ‌آمریکایی بود به اتهام دست داشتن در کودتا بازداشت شد. آمریکا از ترکیه خواست که فوراً او را آزاد کند اما اردوغان با ادعای اینکه برانسون در کودتا نقش داشته از این کار سر باز زد. اردوغان سال بعد پیشنهاد داد که برانسون با فتح الله گولن مبادله شود اما واشنگتن خواستار آزادی فوری و بدون قید و شرط برانسون شد. 

اردوغان نیز در پاسخ گفت تا زمانیکه من زنده هستم او را آزاد نخواهیم کرد. با تحریم 2 تن از مقامات ترکیه که در دستگیری برانسون نقش داشتند، دادگاه ترکیه حکم به آزادی او داد و برانسون در سال 2018 آزاد شد، بدون اینکه ترکیه امتیازی از آمریکا بگیرد و این تغییر موضع اردوغان در داخل ترکیه منتقدان زیادی به همراه داشت.

اس 400 در قبال اف 35 و اخراج ترکیه

در سال 2017 اعلام شد که ترکیه سامانه موشکی اس 400 را از روسیه خریداری کرده است. این موضوع باعث شد که آمریکا ترکیه را تحریم کرده، فروش جنگنده اف 35 به آن را لغو کرده و آنکارا را از تولید مشترک این جنگنده اخراج کند. این اقدام آمریکا زیانی معادل 12 میلیارد دلار در سال به ترکیه وارد کرد. از آن زمان تاکنون ترکیه بدنبال خرید این جنگنده بوده و با نا امیدی از رسیدن به اف 35، درخواست خرید اف 16 یا گرفتن چند میلیارد دلار خود را دارد.

آمریکا تاکنون به این خواسته ها توجهی نکرده است. انتقادات از آنکارا در داخل این کشور به این سیاست ترکیه که باعث شده از سوی آمریکا تحریم شود در حالیکه هیچ استفاده ای از اس 400 نداشته و حتی مشخص نیست که عملیاتی شده یا در انبار قرار دارد، بسیار بالا گرفت.

سیل آوارگان

سال 2017 ترکیه که از سرمایه گذاری عظیم چند ساله خود در سوریه نا امید شده بود، با تغییر سیاست به سمت کشورهای روسیه و ایران متمایل شد تا در وضعیت سوریه نقش آفرین باشد. سیاست ترکیه در یک دهه گذشته در حمایت از تروریستها و تشدید جنگ داخلی در سوریه باعث نابودی این کشور و سیل آوارگان پناهجو به کشورهای مختلف بخصوص ترکیه شد.

حمایت از تروریستهای جبهه النصره که شاخه سوری القاعده است، از جمله دیگر اشتباهات مهم ترکیه بود که باعث شد علاوه بر محکومیت جهانی علیه ترکیه، بخشی از آنها در این کشور ساکن شوند تا هر از چندی شاهد عملیاتهای تروریستی و انفجارهای آنها علیه مردم ترکیه باشیم.

این وضعیت طی یک دهه به اقتصاد ترکیه نیز فشار زیادی آورد. علاوه بر آن، جامعه ترکیه با پناهجویان سوری به مشکلات متعددی خورد به طوریکه هر چند ماه شاهد یک درگیری در منطقه ای در ترکیه بین ترکها و سوری ها بودیم. آثار این سیاست هم اکنون در جامعه ترکیه نمایان است.

جمال خاشقجی

در سال 2018 جمال خاشقجی اپوزیسیون پادشاهی عربستان که از این کشور فرار کرده بود، هنگام مراجعه به کنسولگری عربستان در استانبول ترکیه ناپدید شد. ترکیه که بعد از کودتای نافرجام روابط تیره ای با عربستان داشت تلاش کرد تا از این فرصت نهایت بهره را ببرد. به همین دلیل رسانه ها و مقامات این کشور طی یکسال به صورت قطره چکانی با ارائه اطلاعات نسبت به سرنوشت خاشقجی، محمد بن سلمان را تحت فشار قرار دادند. با این وجود بن سلمان با در پیش گرفتن سیاست منطقه ای و همراستایی با کشورهای غربی مانع اثرگذاری بلند مدت این اقدام عربستان شد. نتیجه این امر، قطع روابط عربستان و ترکیه تا سال 2023 بود. این سیاست اردوغان اگرچه از نظر رسانه ای توانست فشاری را بر بن سلمان وارد کند اما قطع روابط باعث زیان چندین میلیارد دلاری به ترکیه شد.

تجدید روابط با امارات

ترکیه در سال 2021 نیز روابط خود را با امارات قطع کرد. مولود چاووش اوغلو وزیر خارجه ترکیه با اعلام اینکه امارات با کمک مالی 3.5 میلیارد دلاری به کودتاگران در سال 2016 نقش زیادی علیه ترکیه ایفا کرده است. با این وجود چند سال بعد ترکیه ناچار شد روابط خود با امارات را عادی کند تا از ضرر چند میلیارد دلاری به کشور جلوگیری کند.

موارد ذکر شده در بالا تنها بخشی از اشتباهات راهبردی و تاکتیکی اردوغان و ترکیه در سیاست خارجی منطقه ای بود که به آن اشاره شد. در همه این موارد، ترکیه نه تنها امتیازی بدست نیاورد بلکه با چشیدن طعم شکست مجبور شد ضمن عذرخواهی از طرف مقابل، وضعیت را به حالت گذشته بازگرداند.

موضوعی که دولتمردان ترکیه باید به دقت به آن نگاه کنند تا برای دیگران در حوزه سیاست خارجی نسخه پیچی نکنند.

گزارش از علی حیدری

انتهای پیام/