چرا کنترل صادرات سلاح آمریکا و چین در جنگ فناوری است؟

خبرگزاری باشگاه خبرنگاران

۱۰:۱۹ – ۲۳ دی ۱۴۰۳

باشگاه خبرنگاران جوان؛ حسین مهدی‌تبار – در تاریخ ۳ دسامبر ۲۰۲۴، چین سخت‌ترین مجموعه از محدودیت‌های خود را در زمینه مواد معدنی حیاتی اعمال کرد. این اقدام پس از آن صورت گرفت که ایالات متحده نه تنها کنترل‌های صادراتی را برای ۲۴ نوع تجهیزات ساخت تراشه و سه دسته نرم‌افزار ضروری برای توسعه نیمه‌رسانا‌ها اعمال کرد، بلکه ۱۴۰ شرکت چینی را به فهرست کنترل صادرات اضافه نمود.

اولین واکنش شدید چین به اقدامات آمریکا

اگرچه این تدابیر و اقدامات تلافی‌جویانه مدتی است که ادامه داشته‌اند، اما این اولین بار است که پکن چنین واکنش شدیدی نشان می‌دهد. به‌ویژه این اقدام با هدف قرار دادن ایالات متحده و ارسال پیامی به دولت جدید دونالد ترامپ است که چین دارای یک منبع مهم از اهرم فشار – یعنی مواد معدنی حیاتی – می‌باشد. در مقایسه با محدودیت‌های اعمال‌شده در سال ۲۰۲۳ برای مواد معدنی حیاتی همچون گالیوم و ژرمانیوم، محدودیت‌های ماه گذشته هدفمندتر بوده است. هدف چین این است که صادرات مواد دو‌منظوره حیاتی برای دفاع و توسعه تکنولوژیکی را متوقف کند.

هر دو کشور در حال شدت بخشیدن به تنش‌ها هستند. از سال ۲۰۲۲، ایالات متحده محدودیت‌های بیشتری بر دسترسی چین به فناوری‌های حیاتی و نوظهور، مانند تراشه‌های پیشرفته، اعمال کرده است. در پاسخ، چین نیز تراشه‌های تولیدی شرکت‌های آمریکایی مانند میکرون را از بخش‌های حساس خود منع کرده است.

در ۱۵ نوامبر، چین فهرستی از کالا‌های دو‌منظوره برای کنترل صادرات را منتشر کرد که هدف آن ایجاد یک فهرست یکپارچه بود. این فهرست با اعلام هفته گذشته مبنی بر ممنوعیت صادرات چنین محصولاتی به ۲۸ پیمانکار دفاعی ایالات متحده همراه بود که ۱۰ تای آنها به دلیل فروش تسلیحات به تایوان، در فهرست «نهاد‌های غیرقابل اعتماد» قرار گرفتند. این رویداد‌ها باید در چارچوب افزایش محدودیت‌های تجاری بین ایالات متحده و چین در نظر گرفته شوند.

چین می‌تواند ضربات جدی به آمریکا وارد کند

چین می‌تواند با استفاده از کنترل‌های صادراتی، ضربه‌ای جدی به ایالات متحده وارد کند. به‌عنوان مثال، شرکت بزرگ کالا‌های مصرفی هنکل تحت تأثیر تأخیر در تحویل مواد معدنی حیاتی قرار گرفت که این امر باعث شد این شرکت آلمانی اعلام فورس ماژور کند.

یک بررسی بی‌طرفانه از محدودیت‌های تجاری فزاینده نشان می‌دهد که استفاده از امنیت ملی به‌عنوان ابزاری برای دیپلماسی اقتصادی به طور گسترده‌تری در حال گسترش است. چین و ایالات متحده هر دو از امنیت ملی برای توجیه اعمال کنترل‌های صادراتی و سایر محدودیت‌های تجاری استفاده کرده‌اند. هدف استراتژیک هر دو طرف این است که از توسعه توانمندی‌های برتر طرف مقابل جلوگیری کنند.

هدف ایالات متحده جلوگیری از پیشرفت چین است 

کنترل‌های صادراتی به ابزاری برای ارسال پیام در سیاست خارجی تبدیل شده‌اند. برای ایالات متحده، هدف اصلی محدود کردن توانمندی‌های چین در حوزه‌هایی مانند هوش مصنوعی و تراشه‌های پیشرفته است. چین نیز مواد معدنی حیاتی را هدف قرار داده است، چرا که این مواد اجزای ضروری برای تولید ابزار‌های تکنولوژیکی پیشرفته به شمار می‌روند.

با بازگشت ترامپ به کاخ سفید، انتظار می‌رود که محدودیت‌های تجاری و کنترل‌های صادراتی به‌طور فزاینده‌ای استفاده شوند. با این حال، برخلاف دفعه قبلی که ترامپ در مقام رئیس‌جمهور بود، این بار بازی به‌طور متفاوتی خواهد بود. با هدف قرار دادن ایالات متحده به‌طور خاص، چین نشان داده است که مرحله بعدی جنگ فناوری از هر دو طرف آغاز خواهد شد.

چین در حال حاضر بر زنجیره تأمین مواد معدنی حیاتی تسلط دارد، به‌طوری‌که تقریباً ۶۰ درصد از تولید و حدود ۸۵ درصد از تصفیه این مواد را در اختیار دارد. نادیده گرفتن این واقعیت می‌تواند به منافع ایالات متحده آسیب جدی وارد کند.

با ورود ترامپ به کاخ سفید، احتمالاً استراتژی چین در زمینه مواد معدنی حیاتی روی سه محور تمرکز خواهد کرد: افزایش تعرفه‌ها بر واردات مواد معدنی، سرمایه‌گذاری‌های پایدار در پروژه‌های معدن‌کاری داخلی و ساده‌سازی مقررات. سرنوشت ابتکارات مواد معدنی حیاتی جو بایدن در چارچوب قانون کاهش تورم همچنان نامشخص است. برخی از این اقدامات ممکن است هم‌زمان با سیاست‌های جدید باقی بمانند.

در دوران ریاست‌جمهوری اول ترامپ، وی دستوری اجرایی صادر کرد که بر کاهش وابستگی به واردات «از دشمنان خارجی برای مواد معدنی حیاتی که به طور فزاینده‌ای برای حفظ قدرت اقتصادی و نظامی ایالات متحده در قرن بیست‌ویکم ضروری هستند» تمرکز داشت. بنابراین، انتظار می‌رود ترامپ به‌سمت تأمین بیشتر مواد معدنی به‌طور داخلی حرکت کرده و سرمایه‌گذاری‌ها در بخش معدن را افزایش دهد. دولت وی احتمالاً به تمرکز بایدن بر کاهش ریسک‌ها در زنجیره تأمین مواد معدنی حیاتی از چین ادامه خواهد داد.

آمریکا به دنبال خودکفایی در مواد معدنی

ترامپ پیش از آغاز انتخابات ۲۰۲۴ نیز گفته بود: «ما قرار است یک تولیدکننده اصلی مواد معدنی کمیاب شویم. ما شغل‌هایی ایجاد خواهیم کرد که ما را واقعاً خودکفا کند.» انتظار می‌رود که دولت ترامپ بیشتر به تأمین مواد معدنی از داخل کشور و افزایش سرمایه‌گذاری در بخش معدن بپردازد. همچنین، دولت ترامپ احتمالاً به سیاست‌های بایدن در زمینه کاهش ریسک در زنجیره تأمین مواد معدنی از چین ادامه خواهد داد.

واکنش چین به اقدامات دولت بایدن نشان می‌دهد که پکن آماده است تا محدودیت‌های تجاری را به‌صورت متقابل اعمال کرده و از هدف قرار دادن شرکت‌های آمریکایی، مانند انویدیا، خودداری نکند. با سخت‌تر شدن موضع چین، تأمین مواد معدنی حیاتی برای ایالات متحده دشوارتر خواهد شد.

علاوه بر این، لفاظی‌های تعرفه‌ای ترامپ احتمالاً روابط با کشور‌های دوستانه‌ای مانند کانادا را تحت تأثیر قرار خواهد داد؛ کانادا که یکی از صادرکنندگان اصلی مواد معدنی حیاتی به ایالات متحده است. کانادا در حال بررسی اقدامات تلافی‌جویانه در پاسخ به تعرفه‌های احتمالی ایالات متحده است.

علاوه بر این، تعرفه‌های پیشنهادی ترامپ و تلاش‌های او برای محدود کردن دسترسی چین به مواد معدنی حیاتی، خطرات اقتصادی بیشتری را برای شرکای نزدیک ایالات متحده، مانند کره جنوبی و ژاپن، به همراه خواهد داشت. به همین دلیل، انتظار می‌رود که در دوران ترامپ، تعاریف امنیت ملی گسترش یابد و بخش مواد معدنی حیاتی بیشتر از نظر امنیتی تحت تأثیر قرار گیرد.

با این حال، این رویکرد با توجه به پیچیدگی‌ها و واقعیات زنجیره تأمین مواد معدنی حیاتی ممکن است موفقیت‌آمیز نباشد.

منبع: scmp