گفتمان مشکوک الجولانی/خطرات و چالش های دوره انتقالی سوریه

خبرگزاری تسنیم

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، سوریه بعد از تحولات سریعی که طی یک ماه گذشته شاهد آن بود و سقوط دولت این کشور، اکنون در یک مرحله انتقالی به سر می‌برد که هدف آن ایجاد پایه‌های اساسی برای یک نظام سیاسی جدید است.

آنگونه که حاکمان جدید سوریه ادعا می‌کنند، این کشور مهم عربی به دنبال ایجاد یک نظام سیاسی «دموکراتیک و آزاد» است، اما آیا این هدف حاصل خواهد شد؟ به ویژه با توجه به چالش‌های زود هنگامی که سوریه بلافاصله بعد از سقوط دولت با آن مواجه شد و در راس آن، طمع ورزی‌ها و تجاوزات بی حد و مرز رژیم صهیونیستی به سوریه.

برای پاسخ به این سوال ابتدا باید ویژگی دولت و جامعه سوریه و همچنین ماهیت چالش‌های داخلی و خارجی که این کشور اکنون با آن مواجه است را بررسی کنیم.

سوریه در چنگال تهدیدات و طمع‌ورزی‌های خارجی

سوریه، یک کشور راهبردی در جهان عرب و از اعضای موسس اتحادیه عرب به شمار می‌رود و دارای مرزهای جغرافیایی طولانی با کشورهای مهم عربی و غیر عربی است و کشورهای همسایه سوریه و در راس آن ترکیه، همواره پروژه‌هایی برای سیطره بر سوریه داشته‌اند. سوریه از نظر جغرافیایی، در قلب منطقه‌ای واقع شده که شامل اردن، لبنان و فلسطین اشغالی می‌شود و جزء لاینفک منطقه‌ای حاصلخیز و پر از منابع طبیعی است که عراق را هم شامل می‌شود.

بنابراین، به خاطر موقعیت جغرافیایی منحصر به فرد سوریه و نیز فرهنگ‌های چندگانه‌ای که در این کشور وجود دارد و همواره تاریخ سوریه را تحت تاثیر قرار می‌دهد، طبیعی بود که سوریه به عرصه جاه طلبی‌های قدرت‌های بزرگ جهانی و در رأس آن آمریکا تبدیل شود؛ همانند اتفاقی که در سال 2011 رخ داد و سوریه عملاً در معرض یک جنگ جهانی قرار گرفت که در آن قدرت‌های جهانی به رهبری آمریکا، از ابزار تروریسم برای رسیدن به اهداف مخرب خود در سوریه استفاده می‌کردند و برخی کشورها در منطقه نیز در این توطئه، کنار محور آمریکایی ایستادند.

سوریه به عنوان کشوری که دشمن آمریکا و رژیم صهیونیستی به شمار می‌رفت، از دهه‌های گذشته همواره در معرض توطئه‌های محور آمریکا قرار داشت، اما با این وجود به کمک متحدان خود توانست مقابل این توطئه‌ها بایستد. در سال 2011 ، محور مقاومت در کنار دیگر متحدان دولت قبلی سوریه به ویژه روسیه، سوری‌ها را از توطئه خطرناک تروریسم نجات دادند، تا اینکه دولت بشار اسد در کمتر از یک ماه گذشته سقوط کرد.

وضعیت متشنج سوریه بعد از سقوط دولت

امروز بعد از سقوط دولت اسد، همه می‌توانند متوجه شوند که سوریه تبدیل به یک کشور بسیار ضعیف شده و حاکمان جدید آن تاکنون قدرتی از خود برای محافظت از کشور در برابر تجاوزات گسترده رژیم صهیونیستی و طمع‌ورزی‌های دیگر بازیگران خارجی نشان نداده‌اند. ترکیه و اسرائیل مناطق وسیعی از سوریه را اشغال کرده‌اند و آمریکا هم همچنان پایگاه‌های نظامی خود را در سوریه حفظ کرده است.

با وجود اینکه دولت انتقالی سوریه درباره روابط خوب با همه کشورهای عربی و همسایه حرف می‌زند، اما درباره سیاست و روابط خارجی این کشور در دوره جدید هنوز ابهامات زیادی وجود دارد.

دولت جدید سوریه، برای اینکه بتواند در وهله نخست با چالش‌های پیش روی این کشور در مرحله کنونی مقابله کند، ابتدا باید کاری برای حل مسئله هویت و حاکمیت سوریه انجام دهد تا بتواند این کشور را به استقلال برساند؛ زیرا استقلال منبع مشروعیت برای هر نظام سیاسی است که ادعا می‌کند به نمایندگی از مردم حرف می‌زند.

احیای خطرات فرقه‌ای در سوریه با روی کار آمدن سلفی‌ها

در مورد جامعه سوریه باید بگوییم که این جامعه، متشکل از گروه‌های مردمی از مذاهب، فرقه‌ها و قومیت‌های متعدد است که شامل مسلمانان، مسیحیان، اعراب، کردها، سنی‌ها، شیعیان، دروزی‌ها، علوی‌ها و … می‌شود و همین تعدد مذاهب و فرقه‌ها، همواره زمینه را برای درگیری‌های داخلی و سوء استفاده‌های خارجی فراهم کرده است. از این رو، دولت جدید سوریه نیاز به یافتن فرمولی مشترک دارد که بتواند این گروه‌های مردمی مختلف را قادر به همزیستی با یکدیگر کند.

اما می‌بینیم، نیروهایی که اکنون بر سوریه مسلط شده‌اند، بیشتر به بخش خاصی از فرقه‌های مذهبی در سوریه تعلق دارند که از افکار سلفی پیروی می‌کنند و همین مسئله، نگرانی‌های بسیاری را در میان سایر فرقه‌ها و مذاهب، از جمله بخش‌هایی از اهل تسنن که با این افکار افراطی مخالف هستند، ایجاد می‌کند. همچنین اطلاعاتی وجود دارد که نشان می‌دهد گروه‌های حاکم بر سوریه که افکار افراطی و سلفی دارند، می‌خواهند با تعدادی از کشورهای منطقه‌ای و بین‌المللی که به آنها در سرنگونی دولت بشار اسد کمک کردند، ارتباطات مبتنی بر منافع داشته باشند؛ کشورهایی مانند ترکیه، قطر، آمریکا و حتی رژیم اشغالگر صهیونیستی که طی یک ماه گذشته از هیچ تجاوزی علیه سوریه دریغ نکرده است.

نگاهی به گفتمان سیاسی نرم و مشکوک الجولانی

در اینجا قابل توجه است که گفتمان سیاسی و ایدئولوژیک اتخاذ شده توسط «احمد الشرع» (ابومحمد الجولانی) که به عنوان «رئیس جمهور» کنونی دولت سوریه عمل می‌کند، برخلاف رویکردی که قبلاً داشت و سابقه‌ای که در گروه‌های تروریستی- تکفیری مانند القاعده، داعش و جبهه النصره دارد، یک گفتمان مسالمت آمیز است و با لحن آرام و معتدلی که پیش گرفته سعی دارد چهره خود را بهبود ببخشد و لقب تروریست را از روی خودش بردارد.

الجولانی در مصاحبه‌ای که چند روز قبل با شبکه العربیه انجام داد، مدعی شد که با همه نیروها و جنبش‌های سیاسی و ایدئولوژیک و همچنین همه ادیان و مذاهب از جمله علوی‌ها یکسان برخورد خواهد کرد و از همه نیروها و جنبش‌های سیاسی و فکری جامعه سوریه، برای شرکت در کنفرانس گفتگوی ملی دعوت خواهد شد.

کنفرانس گفتگوی ملی که در حال آماده‌سازی است، تنها نهادی خواهد بود که مجاز به اتخاذ کلیه تصمیمات مورد نیاز برای مدیریت مرحله بعدی سوریه است، از جمله در زمینه انتخاب اعضای کمیته‌ای که وظیفه تدوین قانون اساسی جدید و یا اصلاح قانون اساسی قبلی را دارند.

در سطح سیاست خارجی هم الجولانی گفته که می‌خواهد با همه کشورهای جهان به ویژه کشورهای منطقه و همسایه روابط خوبی داشته باشد و منافع سوریه، تنها محرک اصلی در جهت‌گیری‌های دولت جدید خواهد بود.

چالش‌ها و خطرات سوریه در دوره انتقالی

اما با وجود گفتمان نرم و معتدل و البته مشکوکی که الجولانی پیش گرفته، چالش‌ها و خطرات زیادی پیش روی کشور و مردم سوریه در مرحله جدید وجود دارد که مهمترین آنها به شکل زیر است:

– الجولانی در صحبت‌های اخیر خود گفت که سازماندهی انتخابات ممکن است، 4 سال طول بکشد و تدوین قانون اساسی جدید و یا اصلاح قانون اساسی قبلی هم احتمال دارد سه سال زمان ببرد. تعیین این بازه زمانی برای دوره انتقالی دولت سوریه و همچنین تدوین قانون اساسی آن، بسیار زیاد و اغراق آمیز است.

درست است که الجولانی، تغییر قانون اساسی در یک بازه زمانی طولانی را با وضعیت اسفبار نظام سیاسی سوریه در مرحله کنونی و وجود شکاف‌های عمده در قانون اساسی توجیه می‌کند، اما مشخصا قانون اساسی هر کشوری، حتی اگر یک حکومت مستبد هم داشته باشد و قانون اساسی هم اجرا نشود، همواره بر مبنای موازنه‌های سیاسی و اجتماعی یک کشور و منافع و حاکمیت آن تدوین می شود. بنابراین تصمیم الجولانی برای نوشتن یک قانون اساسی جدید، یک اقدام قانونی نیست، بلکه اقدامی سیاسی بوده و مشخص نیست که او قصد دارد چه قوانینی را در سوریه وضع کند.

از سوی دیگر، الجولانی گفت که انتظار ندارد تا قبل از 4 سال انتخاباتی در سوریه برگزار شود. او این تصمیم را با ملاحظاتی توجیه کرد که مهمترین آنها این است که اکنون نیمی از مردم سوریه به عنوان پناهنده در خارج از کشور زندگی می‌کنند و هیچکس نمی‌تواند تعداد رای دهندگان را به درستی شناسایی کند. اما باز هم 4 سال برای سرشماری تعداد پناهندگان سوری خارج از کشور بسیار طولانی بوده و اصلاً منطقی نیست.

اقدامات محمد الجولانی در مرحله کنونی نشان می‌دهد که او عملاً خودش را رئیس جمهور سوریه می‌داند و در شرایطی که یک دولت رسمی تشکیل نداده، می‌تواند بدون هیچگونه سند شرعی، هرگونه که خواست بر سوریه حکومت کند. اقدامات الجولانی و صحبت از یک دوره انتقالی 4 ساله، هیچ معنایی جز این ندارد که او می‌خواهد چندین سال بدون هیچ مبنای شرعی، سوریه را اداره کند.

– الجولانی، هنوز ماهیت معیارهایی را که برای انتخاب افراد یا نهادهای معرفی شده جهت شرکت در کنفرانس گفتگوی ملی به آن استناد می‌شود، آشکار نکرده است. این بدان معناست که نهادی که مجاز به تصمیم گیری در رابطه با مدیریت مرحله انتقالی است، ممکن است تغییر کند‌ و یک هیئت مخفی، تصمیمات اصلی را اتخاذ کند.

– الجولانی در سخنان اخیر خود و مصاحبه با رسانه‌های مختلف، حتی یک کلمه در انتقاد یا محکوم کردن تجاوزات اسرائیل علیه سوریه، نابودی قدرت نظامی این کشور و اشغال مناطق وسیعی از آن، حرفی نزده است. الجولانی همچنین هیچ حرفی درباره درخواست از ترکیه، آمریکا و اسرائیل برای تعیین جدول زمانی جهت خروج از خاک سوریه به زبان نیاورد.

بر این اساس و بنا به دلایل پنهان و آشکار دیگر، از جمله بدعهدی‌های الجولانی و حملات عناصر مسلح به اقلیت‌ها در سوریه و یا توهین به نمادهای مسیحیت در این کشور، ناظران امور معتقدند، لحن نرم و معتدلی که بر گفتمان سیاسی الجولانی در مرحله کنونی حاکم شده، صرفاً پوششی برای خریدن زمان که هیئت تحریرالشام برای تحکیم قدرت خود در سوریه به آن نیاز دارد تا در مرحله بعدی پروژه واقعی خود را اجرا کند.

در هر صورت باید منتظر روزها و هفته‌های آینده باشیم؛ به ویژه زمانی که کنفرانس گفتگوی ملی سوریه آغاز می‌شود و در آن زمان، به تدریج حقیقت آشکار خواهد شد.

انتهای پیام/