بازخوانی تصویب قرارداد ننگین کاپیتولاسیون در ایران
۱۸:۴۶ – ۰۴ آبان ۱۴۰۳
حتی فکرش هم ترسناک است، تصور اینکه روزی در کوچه و پس کوچه‌های کشورت با ماشین راه بروی و ناگهان یک حیوان جلوی ماشینت بپرد و تو ناخودآگاه او را زیر بگیری و یک اتفاق غیر باور بیفتد و آن این باشد که تو باید جواب پس بدهی؛ البته داستان به اینجا ختم نمی‌شود نه یک فرد عادی بلکه حتی اگر بزرگترین مقام مملکت هم یک سگ آمریکایی را با ماشین زیر می‌گرفت باید بازخواست می‌شد و این همان قانونی بود که برای اولین بار امام خمینی (ره) درباره آن افشارگری کرد.
امام خمینی در آبان ۱۳۴۳ در سخنرانی خود علیه کاپیتولاسیون فرمودند: عزت ما پایکوب شد، عظمت ایران از بین رفت، عظمت ارتش ایران را پایکوب کردند. قانونی را به مجلس بردند که در آن ما را ملحق کردند به پیمان وین که تمام مستشاران نظامی آمریکا با خانواده‌هایشان، با کارمند‌های فنی‌شان با کارمندان اداری‌شان، با خدمه‌شان… از هر جنایتی که در ایران بکنند، مصون هستند. ملت ایران را از سگ‌های آمریکا پست‌تر کردند. اگر چنانچه کسی سگ آمریکایی را زیر بگیرد، بازخواست از او می‌کنند؛ لکن، اگر شاه ایران یک سگ آمریکایی را زیر بگیرد بازخواست می‌کنند و اگر چنانچه یک آشپز آمریکایی شاه ایران را زیر بگیرد، مرجع ایران را زیر بگیرد، بزرگترین مقام را زیر بگیرد، هیچ کس حق تعرض ندارد.
اما ماجرا از چه قرار بود؟
در دوران نخست‌وزیری حسنعلی منصور طی یک قانون که به مجلس فرستاده شد تمامی مستشاران آمریکایی که در ایران کار میکردند مصونیت قضایی داشتند.
محمدمهدی عبد خدایی در این باره به ما گفت: طبق این قانون تمام کارشناساس آمریکایی اگر در ایران مرتکب جرمی می‌شدند دادگاه‌های ایران حق رسیدگی به آن را نداشتند و باید مقدمات رسیدگی به آن در آمریکا فراهم می‌شد.
قاسم تبریزی، نویسنده و کارشناس تاریخ درباره احیای کاپیتولاسیون در آن سال‌ها می‌گوید: بعد از ۱۳۴۲ ما شاهد خیانت بزرگ‌تری در تاریخ ایران هستیم و آن تصویب لایحه کاپیتولاسیون بود که به معنای مصونیت تمام آمریکایی‌ها در ایران… به تعبیری اگر یک آمریکایی مرتکب قتل می‌شد، دادگاه و دادگستری ایران حق تعقیب و دستگیری او را نداشت. او باید می‌رفت در آمریکا برایش پرونده تشکیل بشود ولی اگر در ایران یک مقام عالی رتبه ایرانی نسبت به یک آمریکایی توهینی می‌کرد، دادگاه بایستی او را دستگیر کرده و محاکمه می‌کرد. این ننگین‌ترین لایحه‌ای بود که به تصویب رسید.
وقتی یک سگ آمریکایی در این کشور مصونیت داشت، ولی شخص اول کشور مصونیت نداشت
حجت‌الاسلام سید حمید روحانی، نویسنده مجموعه کتاب‌های «نهضت امام خمینی»، نیز در این باره گفته است: متاسفانه وقتی این لایحه ننگین در مجلس شورای ملی آن روز به تصویب رسید، هیچ کدام از این گروه‌ها و احزاب سیاسی عکس‌العملی نشان ندادند. حتی اعتراض نکردند، حتی نامه اعتراض‌آمیزی ننوشتند و سکوت کامل برقرار کردند، با اینکه ادعا‌های زیادی داشتند، دم از پان ایرانیست می‌زدند، دم از ناسیونالیسم می‌زدند، شعار می‌دادند، چو ایران نباشد، تن من مباد، ولی دیدیم که در این قضیه کاملا توطئه سکوت حاکم بود.
آیت الله خاتمی خطیب نماز جمعه تهران نیز ظهر امروز در این باره بیان کرد: امروز چهارم آبان سالروز صدور بیانیه و مخالفت امام خمینی (ره) نسبت به پذیرش قانون کاپیتولاسیون در سال ۱۳۴۳ است که شاه مصونیت آمریکایی‌ها را پذیرفت بود به گونه‌ای که در آن زمان یک سگ آمریکایی در این کشور مصونیت داشته باشد و شخص اول کشور مصونیت نداشته باشد. امام این را شنیدند و اعلام کردند که عزت وعظمت ایران سرکوب شد به علما و مراجع اسلام در نجف و قم و تهران و شیراز و مشهد اعلام خطر کردند. هر چند آن روز آن قیام بزرگ شکل نگرفت ولی بذر انقلاب کاشته شد و در سال ۱۳۵۷ به بار نشست و سراسر ایران مرگ بر آمریکا شد، لذا آن فریاد و خروش قهرمانان را گرامی می‌داریم.
ماجرای حق توحشی که مستشاران آمریکایی از ایران می‌گرفتند
البته این تمام ماجرا نبود چرا که در فیش حقوی ۵۰ هزار مستشار آمریکایی که در ایران زندگی میکردند علاوه بر بقیه ردیف‌های حقوقی یه بند دیگه هم وجود داشت به اسم”حق توحش”
حجت الاسلام منصور امامی مدیرکل تبلیغات اسلامی آذربایجان غربی، در این باره گفته است: در دوره پهلوی ایران به نیروی نظامی آمریکا در آسیا تبدیل شده بود و آمریکایی‌هایی هم از ایران حق توحش می‌گرفتند و هم در سواحل ایرانی لذت می‌بردند و نوامیس ایرانی را به تاراج برده بودند.
اما قانون اجازه استفاده مستشاران نظامی آمریکایی از بند دوم کنوانسیون وین یا همان کاپیتولاسیون، پس از پیروزی انقلاب اسلامی، در ۲۳ اردیبهشت ۱۳۵۸، توسط نظام جمهوری اسلامی ایران لغو شد و امروز این ایران است که نامش پر آوازه و قدرت ایمان و اراده اش در جهان حرف‌هایی بسیاری برای گفتن دارد.
خبرنگار: فاطمه تورانلو