ده نکته قابل‌مطالعه از انقلاب دوم در گام دوم انقلاب
گروه سیاسی خبرگزاری مهر؛ نعیم حسینی کارشناس مسائل سیاسی در یادداشتی به بررسی ده نکته قابل‌مطالعه از انقلاب دوم در گام دوم انقلاب پرداخت. متن یادداشت به شرح ذیل است:
بخش اول
مقدمه‌ی یکم.
ما به یک حرکت عمومی برای #پیشرفت کشور نیاز داریم. این حرکت عمومی باید منضبط و معقول باشد و سرعت پیدا کند و حرکتش محسوس باشد. محور این حرکت، جوان متعهد یا به تعبیری دیگر جوان مؤمن انقلابی است.
جوان متعهد به تعبیر رهبر انقلاب باید یک شناخت از صحنه داشته باشد، جهت‌گیری مشخص داشته باشد و یک نقطه‌ی روشن و امیدبخش را نشانه بگیرد. این حرکت البته راهکارهای عملی نیاز دارد و باید عده‌ای به هدایت، تمرکز، پیگیری، فعّالیّت پی‌درپی و لحظه‌به‌لحظه همت بگمارند تا بتوانند این کاروان عظیم جامعه و مهم‌تر از همه جوان‌های جامعه را به پیش ببرد. ایشان این کار را کارویژه‌ی جریان‌های حلقه‌های میانی می‌دانند. (ر. ک: بیانات معظم‌له در یکم خرداد ماه سال نود و هشت.)
مقدمه‌ی دوم.
این روزها یادآور خاطرات آبان ۱۳۵۸ است؛ ماجرای اقدام دانشجویان که در ابتدا به قصد تحصّنی در اعتراض به آمریکا در قالب تصرف نمادین سفارت این کشور در تهران و بست‌نشینی موقت طراحی شده بود و اندکی بعد هدف متفاوتی را که مقابله با اقدام مداخله‌جویانه و براندازانه‌ی ایالات متحده در ایران تازه انقلاب کرده بود، دنبال کرد. تسخیر ایستگاه منطقه‌ای ایالات متحده در خیابان روزولت تهران که اندکی نگذشت که به «تسخیر لانه‌ی جاسوسی» آمریکا مشهور شد و پس از بیان امام، به انقلاب دوم لقب گرفت. حرکتی که از یک بستر دانشجویی طراحی، برنامه‌ریزی و اقدام شد و پس از آن با پشتیبانی امام و نظام همراه شد و عامل رویدادهای مهمی در معادلات منطقه و جهان گشت. مروری بر جزئیات این ماجرا که فیصله یافتن آن ۴۴۴ روز به طول انجامید و توافق الجزایر، حمله‌ی آمریکا به ایران و شکست آن در طبس و روی‌کار نیامدن مجدد کارتر در آمریکا برخی از پیامدهای آن بود، حاوی نکاتی جذاب و مفید برای دوران گام دوم انقلاب است. چگونگی تحقق این حادثه حاوی جزئیاتی از تعامل مردم با مردم، مردم با حکومت و نخبگان با هر دوی این‌هاست. مطالعه‌ی این مسائل برای ساخت اجتماعی متناسب با گام دوم و شکل‌دهی به جریان‌های حلقه‌های میانی درس‌آموز است.
اشاراتی کوتاه
ویژگی‌های مشترک زیادی میان آن‌چه دانشجویان انجام دادند و آن‌چه از یک حلقه‌ی میانی انتظار می‌رود وجود دارد که در ادامه‌ی این یادداشت به برخی از آن‌ها به اختصار اشاره می‌شود. بدیهی است مقصود نگارنده تأیید یا رد هر فراز به طور کلی نیست، بلکه درصدد توجه‌دهی به این مسائل است.
۱. اقدام دانشجویان پس از انجام یک تلاش فکری بود:
دانشجویان دفتر تحکیم وحدت که شورای مرکزی انجمن‌های اسلامی به شمار می‌رفتند، جهت معرفی نماینده‌ی خود برای ارتباط با امام، تصمیم گرفتند از پنج صاحب‌نظر ویژگی‌های «خطّ امام» را بشنوند و نزدیک‌ترین گزینه به دیدگاه‌های خودشان را انتخاب کنند؛ ابوالحسن بنی‌صدر، حسن حبیبی، سید علی خامنه‌ای، محمد مجتهد شبستری و سید محمد موسوی خوئینی‌ها. نظرات سید علی خامنه‌ای و سید محمد موسوی خوئینی‌ها برای ایشان پسندیده‌تر بود.
۲- هماهنگی میان دانشجویان و استفاده از ظرفیت‌های مختلف ویژه بود:
دانشجویان در طراحی خود، با استفاده از شبکه‌ی تشکیلاتی، هر چند که طرح را در خارج از بستر رسمی دفتر تحکیم وحدت دنبال کردند، ولی به میزان قابل توجهی، به ظرفیت‌های متنوع موجود توجه و آن‌ها را با توجه به توانایی‌هایشان، سازماندهی کردند. حضور چهارصد تا چهارصد و پنجاه دانشجو که حدود صد نفرشان از دختران دانشجو بودند، نصاب قابل‌قبول و شایسته‌ی مطالعه‌ای است.
۳- این اقدام به صورت غیررسمی ولی معتبر در ارتباط با نهاد رهبری و امامت بود:
به دلیل حضور حجت‌الاسلام‌والمسلمین سید علی خامنه‌ای در سفر حج، دانشجویان به جهت حفظ انتساب خود به انقلاب و روحانیت و ارتباط با دفتر امام، سید محمد موسوی خوئینی‌ها را در جریان طرح و برنامه‌ی خود قرار دادند.
۴- این حرکت در ارتباطی غیررسمی ولی معتبر با نهادهای حاکمیتی نظیر سپاه بود:
برای رفع نگرانی‌های امنیتی طرح و نیز دور زدن ممانعت نیروهای رسمی نظیر شهربانی یا کمیته، این طرح با مسئول وقت اطلاعات سپاه، یعنی آقای محسن رضایی در میان گذاشته شد.
۵- طراحان این اقدام خود را در معرض راهبری حضرت امام قرار داده بودند: یکی از مسائل مورد توجه دانشجویان، استعلام نظر امام درباره‌ی اقدام آن‌ها بود.
در جلسه‌ی اولیه‌ی طرح که پیشنهاد آن توسط ابراهیم اصغرزاده مطرح شد و با موافقت حبیب‌الله بی‌طرف و محسن میردامادی روبه‌رو شد، از جمله دلایل مخالفت محمود احمدی‌نژاد و سید محمدعلی سیدی‌نژاد با آن، این بود که معلوم نیست که امام با این کار فراقانونی موافق باشند.
در هنگام هماهنگی دانشجویان با حجت‌الاسلام موسوی‌خوئینی‌ها نیز در میان‌گذاشتن این امر با امام مطرح شد که به پیشنهاد ایشان این امر به پس از حضور در سفارت موکول شد؛ یا امام موافقت می‌کنند که می‌مانند و یا مخالفت می‌کنند که با توبیخ دانشجویان خارج می‌شوند. امری که با حضور ایشان در ظهر روز تسخیر و تماس با دفتر امام انجام گرفت و امام در میانه‌ی نماز ظهر و عصر خود و در پاسخ به استعلام فرمودند که جای خوبی را گرفته‌اید و محکم نگه دارید.
۶- پشتیبانی غیررسمی از اقدام دانشجویان توسط حاکمیت انجام می‌شد: در هماهنگی دانشجویان با اطلاعات سپاه، وظیفه نگهبانی و حراست از سفارت در خیابان‌های اطراف و نیز پشتیبانی از دانشجویان نیز به عهده‌ی سپاه قرار گرفت. غذای روزانه‌ی دانشجویان (به خلاف گروگان‌ها که غذایشان توسط آشپز سفارت با پرداخت پول از اموال آمریکایی‌ها طبخ می‌شد) از آشپزخانه‌ی سپاه تأمین می‌شد. همچنین در بازه‌ی طولانی این ماجرا، دو مرتبه دوره‌ی آموزش نظامی از سوی سپاه برای دانشجویان برگزار شد.
۷- دانشجویان متناسب با نیازشان به تشکیلات‌سازی پرداختند: در طراحی اولیه‌ی دانشجویان برای تحصن، نقش‌هایی برای دانشجویان هر دانشگاه تعریف شده بود. پس از توسعه‌ی مأموریت و وسعت پیدا کردن آن، این تشکیلات توسعه یافت و حتی از دانشجویان دانشگاه‌های دیگر استان‌ها، فراخوان نیرو وجود داشت.
۸- کنش‌گران اصلی اقدام با نگاهی چندبُعدی به مسائل می‌نگریستند: دانشجویان چه در مرحله‌ی اول طرح و چه پس از تغییر ماهیت آن، تنها به یک حرکت اعتراضی معمولی بسنده نکردند. ابعاد سیاسی، امنیتی و رسانه‌ای اقدام خود را سنجیده و برای آن طراحی کرده بودند. افزون بر آن نسبت خود با نظام رسمی کشور و امام امت را مشخص کرده بودند.
۹- این حرکت در کلیت و جزئیات خود اقدامی جهادی و با نتایجی روشن بود: ویژگی مهم این اقدام مهم دانشجویی، که خود می‌تواند دست‌مایه‌ی مطالعات روشی و تولیدات رسانه‌ای جذابی شود، تلاش فوق‌العاده و حیرت‌انگیز آن‌ها برای بازیابی اسناد رشته‌شده و ترجمه‌ی آن‌ها است. امری که منجر به تولید چندین مجلد کتاب شد و در حوادث بعدی انقلاب تأثیرگذار بود.
این اقدام و سایر مجاهدت‌های انجام گرفته، هدایت الهی را در پی داشت و سنّت الهی «ولینصرنّ الله من ینصره»، به طور ویژه‌ای در شکست عملیات پنجه‌ی عقاب در صحرای طبس خود را نشان داد. آری! شن‌ها مأمور خدا بودند.
۱۰- این اقدام توسط بخش رسمی کشور، به رسمیت شناخته شده بود: از ویژگی‌های مهم این اقدام، هر چند که زمان آن کوتاه بود، تبدیل‌نشدن آن به یک جزئی از نظام اداری کشور و هضم در آن بود. نظام، این تشکیلات موسوم به دانشجویان خط امام را تا حدودی به رسمیت شناخت. امام با آن‌ها در پیام‌های رسمی خود مخاطبه می‌کرد و حتی کار به نقطه‌ای رسید که در بررسی استوارنامه‌های نمایندگان نخستین دوره‌ی مجلس شورای اسلامی، استعلامی از این تشکیلات نیز صورت می‌گرفت و از قضا در ردّ استوارنامه‌ها و کشف جاسوس‌ها تأثیرگذار بود.
***
پی‌نوشت: کلیه‌ی مستندات تاریخی این یادداشت برگرفته از کتاب ارزشمند «ایستگاه خیابان روزولت» است که رهبر معظم انقلاب در تقریظ تازه منتشرشده‌ی خود، آن را گزارشی متقن و پرفایده خواندند.