از کنسرت تخت جمشید تا اجرای ۱۴۰هزار نفری سعدآباد در سالی که گذشت
خبرگزاری مهر -گروه هنر؛ موسیقی ایران در سال ۱۴۰۳ هم شرایط متفاوتی را تجربه کرد. شرایطی که ابتدا به واسطه حضور دولت سیزدهم در جریان اجرای سیاست‌های فرهنگی کشور در یک قالب و از پس شهادت آیت الله سید ابراهیم رئیسی و روی کار آمدن دولت مسعود پزشکیان تلاش کرد تا در قالبی دیگر خودنمایی کند. مسیری پرفراز و نشیب که هرکدام از هدایت‌ها و راهبری‌های آن دربرگیرنده نکات ضعف و قوتی است که می‌تواند به واسطه برگزاری سلسله نشست‌های پژوهشی و رساله‌های دانشگاهی مورد آسیب شناسی و واکاوی قرار گیرد.
بی تردید فرآیند تولید و ارائه محصولات موسیقایی در قالب برگزاری رویداد، تولید اثر، برپایی کنسرت و موارد دیگر هم از این تغییر و تحولات مصون نمانده و بسته به سیاست‌هایی که در این حوزه بسیار مهم و استراتژیک تدوین، ابلاغ و اجرا می شده با نوساناتی روبه‌رو شد. مسیری پراز حاشیه‌های ریز و درشت که برخی آلوده به بازی‌های «سیاسی»، برخی اسیر و گرفتار کلید واژه‌ای به نام «مافیا»، بعضی گرفتار راه اندازی نقشه‌های رسانه‌ای عجیب و غریب و برخی هم وارد شریان‌ها و جریان‌هایی شدند که هرکدام تا مدت‌ها و روزها سوژه اصلی پرداخت رسانه‌های رسمی و در اغلب اوقات فضای مجازی بود.
رویدادهایی عجیب و غریب که ظهور و بروز پدیده‌هایی چون «هوش مصنوعی» و نفوذ اجتناب ناپذیر ابزارها و پلتفرم‌ها در فضای مجازی، ماجرای حضور در موسیقی و البته انعکاس اخبار و رویدادهای این حوزه را علاوه بر ارائه در فضای رسمی و رایج رسانه‌ای به دیگر مسیرهای بی پرواتر و غیرقابل کنترل کننده‌ای هدایت کرد که این فرآیند نیز خود دربرگیرنده نکات مثبت و منفی زیادی است و حتی می‌تواند به عنوان یکی از مهم‌ترین اتفاقات موسیقایی در سال ۱۴۰۳ لقب بگیرد.
طبیعتاً از مناظر و دیدگاه‌های متنوع و متکثری می‌توان به معرفی و انعکاس مهم‌ترین اتفاقات و رویدادهای موسیقی ایران در سال ۱۴۰۳ پرداخت. مسیری که بی‌شک می‌تواند بسته به هر دیدگاه و تفکری دربرگیرنده بسته‌های خبری متعددی در این زمینه باشد و در همین راستا گروه هنر خبرگزاری مهر را بر آن داشت تا همانند سال‌های گذشته به واسطه فرا رسیدن سال نو نیم نگاهی گذرا به مهم‌ترین، مؤثرترین و خبرسازترین اتفاقات و رویدادهای موسیقی ایران در سال گذشته داشته باشد. گذرراهی که امید است روزی مملو از خبرهایی مؤثر و مفید برای توسعه موضوع بسیار مهم و پراهمیت «شنیدن موسیقی خوب» و غلبه کیفیت بر حواشی زرد و بی محتوایی باشد که قطعاً تمرکز رسانه‌ای روی آنها تاریخ مصرفی کوتاه دارند. مسیری که هرچه اتفاقات مطلوب‌تری در ترویج و توسعه موسیقی اندیشه‌محور بیفتد بی گمان مشتمل بر توسعه و نشر اخبار بیشتری در حوزه موسیقی جدی و در هم جواری واژه «استاندارد» با وجوه سرگرم کننده موسیقی است.
آنچه می‌خوانید مروری کوتاه و اجمالی بر پنج اتفاق و رویداد موسیقی ایران طی سال ۱۴۰۳ است که رجوع دوباره به آنها می‌تواند منبع خوبی برای مرور گذشته و استفاده از نقاط ضعف و قوت آن در آینده باشد.
روایت اول؛ حضور پررنگ کنسرت نمایش «سی صد» در خبرها و حاشیه‌ها
یکی از پروژه‌های موسیقایی- نمایشی که از سال ۱۴۰۱ در جریان اخبار رسانه‌ها و فرآیند تولید و عرضه آثار موسیقایی عرض اندام کرد، پروژه «سی صد» با راهبری برادران پورناظری و همراهی تعدادی از مهم‌ترین هنرمندان عرصه موسیقی و نمایش بود که تبدیل به یکی از پرهزینه‌ترین، پرخبرترین و پرحاشیه‌ترین رویدادهای این چند ساله حوزه موسیقی شد و ماجرا را به این سمت و سو هدایت کرد که گروه اجرایی این پروژه تصمیم بگیرند آن را با قالب و تیمی متفاوت‌تر در سال ۱۴۰۳ پیش روی مخاطبان قرار دهند.
کنسرت نمایش «سی صد» که این بار با داستانی به نام «گات» نوشته محمد رحمانیان شکل گرفت، درباره مبارزه و مقاومت مردم شیراز در مقابل لشکر مغول است. مردمی که در این مبارزه در مقابل ویران کردن تخت جمشید و تصرف جام جم توسط لشکر مغول و ممنوع شدن زبان فارسی در ایران می‌ایستند. قرار بود در ابتدا این هنرمند شناخته شده عرصه تئاتر کارگردانی اثر را به عهده بگیرد اما در میانه راه مشکلاتی پیش آمد و محمد رحمانیان از پروژه جدا شد.
چندی بعد هم مشخص شد رضا گوران از دیگر هنرمندان شناخته شده عرصه تئاتر و سینما به عنوان مشاور کارگردان این پروژه با گروه همکاری می‌کند. این نحوه همکاری نیز با حواشی همراه بود، اما هرچه بود ماجرا را به سمت و سویی برد که برادران پورناظری به خوانندگی اشکان کمانگری با جمعی از بازیگران مطرح سینما و تئاتر از جمله علی نصیریان، نوید محمدزاده، بهرام افشاری، بهرام رادان، گوهر خیراندیش، دلنیا آرام، علی براتی، هدیه آزیدهاک و اهورا ابوالحسنی این اثر را روی صحنه ببرند.
به هر ترتیب فصل دوم کنسرت نمایش «سی صد» برادران پورناظری که این روزها قرار است در کشورهای دیگر هم روی صحنه برود، مهر سال ۱۴۰۳ با میزبانی بیش از ۱۴۰ هزار مخاطب در کاخ سعدآباد تهران به پایان رسید تا پرونده یکی از پرخبرترین پروژه‌های موسیقایی سال گذشته این چنین در تاریخ ثبت شود.
روایت دوم؛ شکسته شدن طلسم برگزاری کنسرت در تخت جمشید و تولد خبرها
اواخر خرداد سال ۱۴۰۳ بود که محسن خباز از تهیه کنندگان عرصه موسیقی که با برگزاری کنسرت‌های علیرضا قربانی فصل تازه‌ای از فعالیت‌های موسیقایی خود را تجربه می‌کند، از برپایی کنسرت‌های این خواننده در تخت جمشید خبر داد و گفت: درخواست مجوز برای کنسرت علیرضا قربانی در تخت‌جمشید بیش از یک سال گذشته داده شده بود و در نهایت با صدور مجوز، اجرای آن برای تیر ماه برنامه‌ریزی شده است. این کنسرت به شکل بلیت‌فروشی با حضور مخاطبان گسترده در پهنه تاریخی پارسه تخت جمشید برگزار می‌شود و جزئیات تکمیلی آن به زودی اعلام خواهد شد.
علیرضا قربانی پس از اجرای تهران در نوروز ۱۴۰۳، در برلین، گوتنبرگ، میلان و دوبی روی صحنه رفت و در بازگشت به ایران، اجرا در تخت جمشید جدیدترین کنسرت وی در داخل کشور بود؛ مسیری که سبب شد سیل خبرهای مثبت و منفی فراوانی از پس خبر برگزاری کنسرت این خواننده در تخت جمشید منتشر شود و تا مدت‌ها توجه رسانه‌ها را به سمت خود جلب کند.
در واقع می‌توان این طور نوشت که قربانی تنها کسی بود که توانست مجوز برگزاری کنسرت را در تخت جمشید بگیرد. شرایطی که پیش از این محمدرضا شجریان، شهرام ناظری، یانی و کیتارو برای برگزاری کنسرت در تخت جمشید اعلام آمادگی کرده بودند اما این رویکرد همواره با مخالفت روبه‌رو شده بود.
برگزاری این کنسرت در محوطه تاریخی و جهانی تخت جمشید اگرچه با استقبال روبه‌رو شد و بلیت‌های ۳۰۰ تا ۷۵۰ هزار تومانی آن به سرعت فروش رفت اما نگرانی‌هایی را از زاویه نگاه برخی کارشناسان میراث فرهنگی در حوزه آسیب به مکان‌های تاریخی در پی داشت.
هر چند در این رابطه محمد ثابت اقلیدی مدیرکل وقت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی فارس گفت: تمامی جوانب کار برای اجرای چنین کنسرتی در یک مجموعه تاریخی با دقت و نظارت کارشناسان حوزه میراث فرهنگی گردشگری استان سنجیده شده است.
به هر حال برگزاری این کنسرت آن هم در مجموعه‌ای که در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار دارد مخالفان و البته موافقانی داشت و تا مدت‌ها در موسیقی و میراث فرهنگی خبرسازی کرد.
روایت سوم؛ معرفی ایران به فرهنگ جهانی با یک پروژه موسیقایی ویژه
از معدود اتفاقات مهم و موسیقایی سال ۱۴۰۳ که به واسطه تلاش مجموعه‌ای از هنرمندان فعال عرصه موسیقی به مدیریت هنری حسین علیزاده به عنوان یکی از معتبرترین هنرمندان این حوزه پیش روی مخاطبان قرار گرفت و تا مدتی هم جزو خبرسازترین اتفاقات موسیقایی معرفی شد، رونمایی از پروژه «دستگاه های موسیقی ایران» بود.
چارچوبی که طی این سال‌ها به واسطه تلاش هنرمندان دیگری چون محسن نفر در قالبی دیگر پیش روی مخاطبان گرفته بود و اتفاقاً هم تبدیل به یکی از مراجع مهم حوزه ردیف شد اما از آن زمان تاکنون کمتر رویداد و پروژه‌ای را می‌توان یافت که در آن یک هنرمند ممتاز، دارای جایگاه و پیشگام در عرصه موسیقی بتواند مجموعه‌ای را پیش روی مخاطبان و علاقه مندان موسیقی قرار دهد که می‌توان آن را جزو مهم‌ترین رویدادها موسیقی سال گذشته ارزیابی کرد.
مجموعه «دستگاه‌های موسیقی ایران» به نوعی نتیجه تلاش حسین علیزاده در زمینه موسیقی ردیف دستگاهی و آموزش آن مشتمل بر ۱۳ دستگاه و آواز موسیقی ایرانی بود که در قالب ۱۷ سی دی و ۱۳ کتاب نت ارائه شده است. این در حالی است که اشعار این مجموعه نیز توسط سیروس جمالی برای سهولت در یادگیری و به خاطر سپردن گوشه‌ها، به طور خاص به گونه‌ای سروده شده‌اند که نام هر گوشه در شعرِ آن جای گرفته است.
حسین علیزاده در یکی از توضیحاتش پیرامون این مجموعه گفته بود: درباره تصمیمات اشتباهی که پیرامون ردیف صورت گرفته من مصاحبه‌های متعددی داشتم و بارها از نقصان‌های موجود در مراکز آموزشی حرف زدم. به همین جهت با خودم فکر کردم که این ماجرای ریشه‌ها را به شکلی دیگر نگاه کنم. به هر حال ردیف مسیری است که مردم آنچنان با آن آشنایی ندارند و من آمدم تا به واسطه طراحی‌هایی که در این زمینه انجام می‌دهم، ردیف را به مردم معرفی کنم. اینها صرفاً آثار مردمی هم نیستند بلکه یک بسته آموزشی خوب است. پس وقتی به موسیقی فکر می‌کنیم خیلی سخت است که هم تعریف دانشگاهی و هم تعریف مردمی داشته باشد. مسیری که واقعاً به تنهایی نمی‌توانستم آن را انجام دهم و یک تیم ۱۰۰ نفره همراه من بود.
روایت چهارم؛ جشنواره موسیقی فجر و داستان‌های همیشه خبرسازش
چهلمین جشنواره بین‌المللی موسیقی فجر به دبیری رضا مهدوی، ریاست احمد صدری و مدیریت اجرایی محمدعلی مرآتی، به همت معاونت هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و با همکاری دفتر موسیقی ارشاد، انجمن موسیقی ایران و بنیاد فرهنگی هنری رودکی، از ۲۳ تا ۲۹ بهمن ۱۴۰۳ در تهران و استان‌های کشور برگزار شد.
برگزاری چهلمین جشنواره بین المللی موسیقی فجر هم بی گمان می‌تواند به عنوان یکی ازخبرساز ترین رویدادهای مرتبط با حوزه موسیقی در سال ۱۴۰۳ محسوب شود. مسیری که در این دوره به واسطه تغییر دولت‌ها که طبیعتاً تغییر نگرش‌های مدیریتی را هم به همراه خود داشت منجر به ظهور و بروز اتفاقاتی شد که می‌تواند این رویداد را به عنوان یکی از پرخبرترین رویدادهای مرتبط با موسیقی در سال ۱۴۰۳ تبدیل کند.
برگزاری مراسم افتتاحیه جشنواره در هنرستان موسیقی پسران برای اولین بار در تاریخ چند سال اخیر جشنواره موسیقی فجر، ماجراهای خبرساز مربوط به تقدیم روزانه اجراهای جشنواره به یکی از هنرمندان فعال عرصه موسیقی به ویژه حسین علیزاده، محسن چاوشی و سیمین غانم که با واکنش‌های مثبت و منفی متعددی همراه شد، حضور پررنگ‌تر مقامات عالی دولت به ویژه معاون امور زنان رئیس جمهور و دیداری که با بانوان هنرمند شرکت کننده در جشنواره داشت، حواشی مربوط به برگزاری کنسرت‌های پاپ جشنواره، حواشی مربوط به کم و زیاد شدن تعدادی از جوایز بخش مسابقه این رویداد به ویژه جایزه باربد، حضور پرتعداد گروه‌ها و هنرمندان هنرستان‌های هنرهای زیبای کشور از جمله مواردی بود که در این رویداد با خبرها و واکنش‌های بیشتری همراه شد.
روایت پنجم؛ موسیقی نواحی و قصه انتقال یک جشنواره از کرمان به هرمزگان
یکی دیگر از اتفاقات مهم و خبرساز موسیقی در سال ۱۴۰۳ موضوع برگزاری جشنواره موسیقی نواحی بود که طی سال‌های اخیر با فراز و نشیب‌های زیادی در نحوه برگزاری، کیفیت حضور گروه‌ها و هنرمندان شرکت کننده همراه بود.
مسیری پرچالش و خبرساز که موجب تغییر و تحولات زیادی در نحوه برگزاری و حتی مکان برگزاری این رویداد ملی شد و شرایطی را فراهم کرد که مخاطبان و علاقه مندان این حوزه پس از منتفی شدن ماجرای میزبانی استان کرمان که آن هم با حواشی زیادی همراه بود، منتظر برگزاری جشنواره‌ای باشند که قرار است دوره هفدهم آن بعد از توقف یک ساله، در اردیبهشت سال ۱۴۰۴ از پس تغییر در مکان برگزاری جشنواره به میزبانی استان هرمزگان برگزار شود.
اگرچه درباره نحوه میزبانی جشنواره موسیقی نواحی چه آن زمان که کرمان میزبان چندین دوره بود و چه زمانی که در تهران شاهد برگزاری جشنواره موسیقی نواحی با رویکرد متفاوت «منطقه‌ای» و «ملی» بودیم با حرف و حدیث‌های فراوان و حتی نقطه نظرات متفاوتی روبه‌رو می‌شدیم اما هرچه هست این رویداد به دلیل جذابیت‌های فراوانی که می‌تواند برای مخاطبان و حتی جذب منابع اقتصادی در حوزه گردشگری داشته باشد همواره جزو پرطرفدارترین رویدادها در حوزه‌های رسانه‌ای و خبری است که ای‌کاش این پرطرفداری و جذابیت در حوزه مخاطب نیز دیده می‌شد.
جشنواره موسیقی نواحی فرآیندی به شدت دارای بحث و نظر است که انتظار می‌رود حالا بعد از طی یک مسیر تقریباً پرحاشیه خبری، انتقال رویداد از کرمان به هرمزگان بتواند موجب رونق این گونه موسیقایی جذاب و سرشار از تأثیرات فرهنگی مبتنی بر اعتقادات و باورهای ایرانیان شود.
شرایطی که طی سال‌های اخیر به دلیل برخی مراودات پرنوسان میان مدیران میانی و بالادستی نهادها و مجموعه‌های استانی و تهران‌نشین وارد چالش‌های سختی شده که دود آن به چشم کلیت جشنواره و کلیده واژه موسیقی نواحی رفته است و می‌بایست برای رسیدن به ساحل آرامش به یک نقطه نظر تقریباً مشترک رسید.