جشنواره خوب، برگزاری بد؛ فجر ۴۳ را تکرار نکنید!
۱۹:۳۳ – ۲۳ بهمن ۱۴۰۳
باشگاه خبرنگاران جوان؛ مصطفی قاسمیان* – چهل و سومین جشنواره فیلم فجر که شب گذشته به پایان رسید، یک بار دیگر ضعف‌های برگزاری این رویداد را به رخ کشید و حالا که برگزاری رویداد تمام شده، به راحتی می‌شود گفت با موجودیت کنونی سینمای ایران، می‌شد رویدادی بسیار بهتر برگزار کرد و نتیجه مملو از اعتراض کنونی، معلول ضعف در برگزاری‌ست، نه ضعف در فیلم‌ها.
به استناد تماشای ۴۲ فیلم در ۹ روز جشنواره چهل و سوم و حضور مستمر در ایام برگزاری این رویداد در کاخ جشنواره، برداشتم این است که اگر فیلم‌ها را فیلمنامه آماده و نوشته‌شده یک جشنواره و کارگردانی را شیوه اجرایی و برگزاری آن بدانیم، در فیلمی با عنوان «فجر ۴۳» به نویسندگی فیلمسازان حاضر و کارگردانی دبیر جشنواره، فیلمنامه از کارگردانی جلوتر قرار داشت و کارگردان نتوانست با این فیلمنامه، فیلم خوبی بسازد.
شروع این ماجرا به روز‌های پیش از جشنواره برمی‌گردد؛ جایی که دبیر، بخشی از آیین‌نامه مصوب این دوره را تغییر داد، ولی تصمیم گرفت شمار فیلم‌ها را بر اساس همان فراخوان، ۲۲+۱۱ نگه دارد.
از من بپرسید، پاسخ می‌دهم که این تصمیم نه برای حفظ قواعد فراخوان، بلکه برای هماهنگی با گفتمان مرکزی دولت جدید اتخاذ شده بود: وفاق. دبیر جشنواره می‌خواست برای ایجاد وفاق در جشنواره و سینما، حتی‌الامکان «همه» را در این رویداد بپذیرد و به همین دلیل، ۳۳ فیلم لایو-اکشن و ۴ فیلم انیمیشن در بخش مسابقه و ۱۰ فیلم هم در بخش خارج از مسابقه قرار داد و به نمایش درآورد.
نتیجه این تصمیم، حضور تعداد زیادی فیلم ضعیف یا پایین‌تر از متوسط در این رویداد بود که سطح کلی آن را در نظر اهالی رسانه و تماشاگران پایین آورد. این در حالی بود که تعداد فیلم‌های خوب این دوره، بیش از روند معمول این رویداد در سال‌های قبل بود. در درجه نخست، می‌شود از «بچه مردم»، «زیبا صدایم کن» و «خدای جنگ» ۴ فیلم درجه‌یک این رویداد نام برد که توافق جمعی بر سر کیفیت بسیار بالای آنها وجود داشت و بعد از آنها نیز می‌توان به آثار خوبی مثل «سونسوز»، «ترک عمیق»، «ناتور دشت»، «رها»، «پسر دلفینی ۲»، «چشم‌بادومی»، «موسی کلیم‌الله (ع)» و «پیشمرگ» اشاره کرد که نقد‌های نسبتا مثبتی از منتقدان و تماشاگران گرفتند و هم‌سطح با بهترین آثار بعضی از ادوار ضعیف‌تر فجر بودند.
حالا، اما اگر از اغلب اهالی رسانه که بپرسید، می‌گویند جشنواره بدی پشت سر گذاشته‌اند و این رویداد در دوره چهل و سوم، وضعیت خوبی نداشته. علت این اتفاق، همان گم شدن فیلم‌های خوب در هیاهوی انتقاد به فیلم‌های پرشمار بد و ضعیف بود؛ زیرا جز ۲-۳ فیلم که با واکنش‌های یکسره مثبت مواجه شدند، حتی فیلم‌های متوسط هم از تماشاگران لقب فیلم بد گرفتند و در نهایت با همان چوب رانده شدند.
از سوی دیگر محصولات ارگان‌ها فجر ۴۳، به شکلی غیرمنتظره، تماشاگرپسند از آب درآمدند. در حالی که همواره می‌شنویم ارگان‌ها در تولید فیلم‌های سینمایی، چندان توجهی به تماشاگر عام ندارند و بیشتر برای جلب رضایت مدیران ساخته می‌شوند، ولی از ۷ فیلم برتر آرای مردمی این دوره، ۵ فیلم متعلق به ارگان‌های متنوعی بود: سازمان صداوسیما، بنیاد سینمایی فارابی، سازمان اوج، بنیاد روایت و سازمان سوره. در واقع در فهرست محبوب‌ترین آثار از نظر مردم، فقط «بچه مردم» و «رها» متعلق به بخش خصوصی بودند.
در این دوره همچنین در میان آثار ارگانی، فیلمی مثل «دست ناپیدا» دیده نمی‌شد که در دوره چهل و دوم، با واکنش‌های یکسره منفی مواجه شد و لقب کمدی ناخواسته گرفت. پیشرفت ارگان‌های سازنده آثار سینمایی، حتی در نظرات منتقدان هم محسوس بود و بسیاری از منتقدان نظرات مثبت‌تری نسبت به ادوار قبل، درباره آثار ارگانی منتشر کردند.
جشنواره چهل و سوم فجر، بخش خارج از مسابقه‌ای با عنوان «بخش ویژه» نیز داشت که قرار بود میزبان آثار پرسروصدایی مثل «بی‌سروصدا»، «قاتل و وحشی»، «رکسانا» و «پیرپسر» باشد، ولی بعد از کش‌وقوس فراوان، تنها ۲ فیلم از این آثار به اکران رسید و خصوصا برای «قاتل و وحشی» آنچنان جنجالی به وجود آمد که کل بخش ویژه را تحت تأثیر قرار داد و آن‌قدر همه را ناامید و ناراحت کرد که چه بسا این بخش بیشتر به ضرر جشنواره شد!
از طرف دیگر هم اعضای هیئت انتخاب و هم اعضای هیئت داوران، انتخاب‌های مناسبی بودند و اگرچه سینماگران بزرگی، چون مجید مجیدی یا اصغر فرهادی در میان آنها دیده نمی‌شد، اما در مجموع سابقه و کارنامه قابل قبولی داشتند. مشکل باز هم شیوه اجرای داوری بود که به یک نتیجه شگفت‌انگیز رسید: این که برنده جایزه بهترین فیلم فقط همان یک جایزه را برد و در مجموع، ۱۵ فیلم از ۳۲ فیلم بخش مسابقه، جوایزی اعم از سیمرغ یا دیپلم افتخار گرفتند؛ تقسیم تمام‌عیار جوایز!
*منتقد سینما