رسانه‌های بیگانه چگونه موضوعات را بحران‌های مستمر جلوه می‌دهند؟
۱۵:۵۷ – ۲۹ اسفند ۱۴۰۳
باشگاه خبرنگاران جوان – درقسمت آخر و ۳۷۷ از مجموعه برنامه امواج شبهه در گفت‌و‌گو با علیرضا داودی (کارشناس و تحلیل گر ارشد حوزه رسانه) و وجیهه نگین مقدم (کارشناس مسائل رسانه) به بررسی موضوع «رسانه‌های بیگانه چگونه موضوعات را بحران‌های مستمر جلوه می‌دهند؟» پرداخت.
محمدرضا اشراقی کارشناس مجری: چرا رسانه بیگانه باید به دنبال زنده نگه داشتن، هر موضوعی برود؟ و بازه زمانی موضوعات را با چه مولفاتی می‌تواند گسترش دهد تا بتواند هر زمان از آن بهره بگیرد؟
داودی کارشناس و تحلیل گر ارشد حوزه رسانه در پاسخ به این سوال گفت: شرایطی که رسانه‌های بیگانه در ساخت و پرداخت سوژه‌ها از آن تبعیت می‌کنند، دو محدودیت را برای آنها ایجاد می‌کند. محدودیت اول؛ تاریخ انقضاء یک سوژه است. محدودیت دوم؛ فراوانی گزاره‌هایی است که معمولا به آن سوژه روح می‌دهد و یا در صدر توجهات قرار می‌گیرد.
وی افزود: مخاطبی که امروز با انبوه بسیار متکثری از موضوعات روبه رو است. قاعدتا از یک رسانه بیگانه سنتی مانند بی بی سی فارسی، اینترنشنال و یا من و تو نمی‌تواند توقع داشته باشد تا یک سوژه را با همان کیفیت به مدت دو ماه به آن بپردازد. بنابراین؛ رسانه‌های بیگانه به تعبیر خود باید زمان را کم کنند و استنادات را افزایش دهند تا بتوانند از تله زمان و استنادات محدود خارج شوند که به آن تبدیل سوژه گفته می‌شود. یکی از مهمترین رفتار‌های رسانه بیگانه برای همراهی مخاطب تغییر مرتب تنالیته موضوع است. این تغییر معمولا دو کار ویژه برای رسانه بیگانه ایجاد می‌کند. یک؛ به مرور از اصل ماجرا فاصله می‌گیرند و الحاقاتی که به موضوع صورت گرفته را برجسته می‌کنند. فرعیاتی که اساسا هیچ ربطی به اصالت سوژه ندارد. دو؛ می‌توانند فرعیاتی را بدون اینکه وجود خارجی داشته باشند، بسازند و با استناد به اصل موضوع برای مخاطب مجددا یادآوری منفی کنند. به طور مثال قصه چهارشنبه سوری تبدیل به یک آوردگاه نظری- میدانی شده است و سعی دارند تا گزاره‌های فرعی را به سوژه اصلی وصل کنند.
رسانه‌های بیگانه در برهوت معنا!
این کارشناس اضافه کرد: رسانه‌های بیگانه به مرحله‌ای رسیده‌اند که ما از آن تحت عنوان “برهوت معنا” یاد می‌کنیم. در این برهوت هر موضوع باربط و بی ربطی به هم ربط داده می‌شود و مجبورند معناسازی کنند و برای معنا‌ها نیز مصداق سازی کنند و برای مصداق‌ها نیز مجبورند، ادبیات تولید کنند.
داودی با بیان اینکه رسانه‌های بیگانه با هزینه مخاطب، سوژه سازی می‌کنند، گفت: کار رسانه بیگانه این است که برای جامعه، توسط جامعه و علیه جامعه بدون اینکه خود درگیر پرداخت هزینه‌ای باشد، سوژه سازی می‌کند. برخی از رسانه‌های بیگانه سرویس‌های اطلاعاتی هستند و یکی از کارکرد‌های سرویس ها، معمولا در کشور هدف این است که بدون اینکه خود متضرر شوند، هزینه سازی کنند.
رسانه بیگانه و تقطیع سوژه‌ها در ایران
این کارشناس به فرم رفتار رسانه بیگانه در تقطیع سوژه‌ها اشاره کرد و گفت: در ایران تقطیع سوژه‌ها دو علت دارد. یک؛ “کاهش شدید سواد ما در مطالعه”. سواد بصری و تصوری ما افزایش، اما متاسفانه سواد تحلیلی به شدت دچار آسیب شده است. دو؛ اطلاعات مرتبط با فرآیندی است که در آن جمهوری اسلامی شکل گرفته است. بنابراین؛ در اینجا تقطیع اطلاعات صورت می‌گیرد. اولین مسئله در تقطیع، طراحی کردن سوژه‌های موازی به شکلی است که همزمان با چهارشنبه سوری اتمسفری از شرایط تردید، تهدید و تشکیک ایجاد شود.
رسانه بیگانه از چهارشنبه سوری برای تجمعات استفاده می‌کنند
داودی با تاکید بر اینکه مجموعه رسانه‌های بیگانه نسبت به تاریخ تمدن تحول در بُعد زمان در ایران زمین‌گیر شده‌اند، گفت: نظام آموزشی ما نتوانسته مفاهیم در ایران را تبدیل به ساختار خود کند. از طرفی رسانه‌های ما نیز به دلیل نگاه سلبی، اهتمامی به رویداد چهارشنبه سوری نداشته است. از آن طرف رسانه‌های بیگانه حالت برخورد سلبی غیرفرهنگ سازی شده را تبدیل به یک گزاره می‌کنند. این گزاره در هر خاکی کاشته شود، محصول خواهد داد. رسانه بیگانه به انگاره‌ای تحت عنوان “تجمعات” می‌رسند. آنها از چهارشنبه سوری برای تجمعات استفاده می‌کنند. بنابراین؛ باید به این موضوع دقت کنیم که در ابتدا دست رسانه‌های بیگانه خالی است بلکه در متن شکل گیری مفاهیمی مانند چهارشنبه سوری و با استفاده از قوای تحریفی نهایتا جایگزینی را انجام می‌دهند.
شرط بقاء نباتی رسانه‌های بیگانه استوار براصل برهم زدن تعادل و توازن
وی عنوان کرد: شرط بقاء نباتی رسانه‌های بیگانه بر اصل برهم زدن تعادل و توازن استوار است. برای وارد شدن در این مسیر، خلق سوژه در داخل برای آنها مهم است که گا‌ها سطح سفاهت سوژه ساز است. بی بی سی، اکنون در برهوت سوژه است ولی وقتی امیدوار می‌شود که تعدادی از افراد در داخل سوژه‌سازی، سوژه پردازی و سوژه گزینی می‌کنند و بدین شکل بی بی سی در این حوزه غمی نخواهد داشت.
رسانه‌های بیگانه درگیر مسئله نمادسازی
اشراقی کارشناس مجری: چرا رسانه بیگانه سعی دارد تا یک رویداد فرهنگی مانند چهارشنبه سوری را به سمتی تغییر دهد که کنشگری در آن حاصل شود؟
نگین مقدم کارشناس مسائل رسانه در اینباره گفت: رسانه‌ای مانند بی بی سی، با آن سابقه بسیار و حتی اینترنشنال با سابقه کمتر درگیر مسئله نماد سازی شده‌اند. وقتی در واقعیت میدان مدام اتفاقاتی می‌افتد که مطلوب نظر آنها نیست، مجبور می‌شوند تا روایت‌های متعدد تولید کنند.
ضعف بی بی سی فارسی در برندسازی شخصی یا نمادسازی در بازتولید
وی به مسئله مارکتینگ رسانه‌ای اشاره کرد و گفت: در برندسازی شخصی که هر رسانه‌ای باید داشته باشد، مسئله مهم این است که رسانه بیگانه سعی می‌کند تا در بازتولید روایت مربوط به مسائل فرهنگی و ملی مانند چهارشنبه سوری که برای همه ایرانی‌ها مهم و یک جریان جاری و سنت قدیمی است، اعمال خشونت کنند. حال اینکه در واقعیت درست است که ماهیت رویداد چهارشنبه سوری دستخوش تحریف و تغییر شده است، اما آنچکه در واقعیت می‌بینیم به تعارض میان مردم و حاکمیت ارتباط پیدا نمی‌کند. بلکه این نمادی است که رسانه‌های بیگانه تلاش بر ایجاد آن دارند. اما در نگاه مردم که چه بسا ممکن است مخاطب بی بی سی هم باشند، این دیدگاه القاء نشده است و این نشان از ضعف بی بی سی فارسی در برندسازی شخصی یا نمادسازی در بازتولید این گونه محتواست.
به بازیابی تعاریف نیاز داریم
نگین مقدم به بازنگری در عملکرد رسانه ها، محتوا‌ها و معانی تولید شده در داخل اشاره کرد و گفت: ما به بازیابی تعاریف نیاز داریم، باید بپذیریم که در مواجهه‌ی رسانه‌ای در بسیاری مواقع با دقت عمل برخورد نکردیم و هیچ کاربست رسانه‌ای بر قشر خاکستری نداشتیم. یک رسانه نیاز به همراهی مخاطب دارد. بنابراین؛ باید منعطف باشد و کلام خود را به شکلی بازگو کند که تمام اقشار جامعه، حرف رسانه را گوش دهد.
وی در پایان گفت: رسانه‌های بیگانه و ایادی آنها در حالت بقاء، زندگی می‌کنند و برای زنده ماندن در حال و دست و پا زدن هستند. رسانه داخلی باید وضعیت رسانه‌های بیگانه را برای مردم آشکار کنند و این امر مستلزم کار شناختی و عمیق روانی است.
گفتنی‌ست؛ برنامه «امواج‌شبهه» گفتگویی تخصصی پیرامون ماهیت‌شناسی و رفتارشناسی رسانه‌های فارسی‌زبان بیگانه است که با هدف روشنگری و افشای تکنیک‌های رسانه‌ای است، روز‌های یکشنبه و سه‌شنبه ساعت ۱۶ به مدت ۶۰ دقیقه از آنتن این شبکه به نشانی موج اف‌ام ردیف ۱۰۳،۵ مگاهرتز پخش می‌شود.
منبع: رادیو گفتگوامواج