«من آنجا نیستم»؛ پیوند ادبیات مدرن جهان با شیوه‌های نمایش درایران
خبرگزاری مهر – گروه استان‌ها – کورش دیباج: خانواده موضوعی جهان‌شمول است و در همه جوامع از نهادهای بسیار قدیمی و مستحکم محسوب می‌شود به‌نوعی می‌توان گفت جهان مدرن با وضعیت بحرانی خانواده مواجه شده است و در اغلب آثار سینمایی و تئاتر رگه‌ای از وضعیت خانواده وجود دارد چراکه یکی از مهم‌ترین جایگاه‌های ثبات و هویت پیدا کردن انسان‌ها در خانواده است.
از طرفی به دلیل اینکه ارزش‌هایی که خانواده برای سنت و مسائل تاریخی قائل است اهمیت زیادی دارد و طبیعی است که روایت و بازنمایی این رکن مهم در آثار هنری هم مهم تلقی شود و شاید بتوان گفت تجلی این امر را باید دریکی از مهم‌ترین هنرها یعنی حوزه هنرهای نمایشی دانست اما متأسفانه در سال‌های اخیر به دلیل اینکه اکثر تئاترهای کشور به‌ویژه شهرستان‌ها به سمت سفارشی شدن از سوی نهادها و شرکت در جشنواره سوق پیداکرده است، باعث شده تئاترهایی که در حوزه خانواده تولیدشده، کلیشه‌ای و تصویر غیرقابل برای مخاطبان خود فراهم کند به همین جهت نیاز است در سایر شهرهای دیگر به‌غیراز پایتخت، به تئاتر حوزه خانواده شود، از این رو با لیلا پرویزی، مدرس، کارگردان، پژوهشگر، بازیگر تئاتر که همیشه در تئاترهایش نگاه نوع و بدیعی به حوزه خانواده داشته است به بهانه اجرای نمایش «من آنجا نیستم» در اصفهان که کارگردانی بر عهده داشته، گفت‌وگویی پیرامون این نمایش و مسئله‌ای که در این نمایش به حوزه خانواده می‌پردازد، انجام دهد که مشروح آن در ذیل از نظر می‌گذرانید.
نمایش «من آنجا نیستم» به بیان چه موضوعی می‌پردازد؟
این نمایش، داستان حسرت، شکست‌ها، ناامیدی‌ها و انتخاب هر فردی است که هر فرد در مسیر زندگی خود تجربه می‌کند و در کنار آن به موضوع مسئولیت انتخاب افراد می‌پردازد که امکان دارد هر فرد در زندگی خود مسئولیت انتخاب‌های خود را پذیرفته و شاید هم نپذیرد درواقع نمایش «من آنجا نیستم» قصه جهان‌های موازی و بی‌شماری ورژن‌ها ما است که در این جهان‌ها زندگی می‌کنند. در این نمایش زندگی چند نفر در جهان موازی را در قالب پنج اپیزود بیان می‌کند که هرکدام از این چند نفر در جهان‌های موازی دیگر زندگی متفاوت را تجربه می‌کند.
دلیل اینکه از میان سوژه‌های مختلف اجتماعی و فرهنگی برای کارگردانی تئاتر، نمایش «من آنجا نیستم» که سوژه آن مرتبط با نظام خانواده است را انتخاب کردید، چه بوده است؟
یکی از سوژه‌های موردعلاقه من که سال‌های سال است درباره آن فعالیت می‌کنم و تمام فعالیت‌های من در ۱۵ سال اخیر به آن پرداخته‌شده، موضوع خانواده است. اکثر افراد جامعه یک سری نارساهایی در روابط خوددارند که باعث ایجاد یک سری مشکلات و معضلات در بستر خانواده آنان می‌شود. نمایش من آنجا نیستم هم به موضوع مسائل زوج‌ها و مشکلاتی که در طول مسیر زندگی برای آن‌ها پیش می‌آید، می‌پردازد و همین امر باعث شد که این نمایش را کارگردانی و در اصفهان اجرا کنم.
تجربه زیستی لیلا پرویزی در انتخاب این متن برای کارگردانی نقش داشت؟
به‌طور حتم تأثیر داشته است زیرا سال‌هاست دغدغه من مباحث پیرامون نظام خانواده است زیرا من متأهل و دارای چند فرزند هستم و جدای از این موضوع، اخبار و گزارش‌هایی که پیرامون گسست نظام خانواده در کشور همچون آمار بالای طلاق هرروز منتشر می‌شود باعث شده در کارگردانی و بازیگریم در تئاتر به موضوعات مرتبط با خانواده بپردازم.
برخی از تئاترها به‌اندازه‌ای فضای روشنفکری بر آنان حاکم است که برای مخاطب قابل‌درک نیست، در کارگردانی «من آنجا نیستم» چه روشی را اتخاذ کردید که نمایش به این آسیب مبتلا نشود.
من به لحاظ تکنیک، سال‌هاست درباره شیوه‌های اجرایی نمایش ایرانی و امکاناتی که در آن وجود دارد، پژوهش می‌کنم که در نمایش من آنجا نیستم به لحاظ شیوه اجرایی، ادبیات مدرن جهان را با شیوه‌های اجرایی که امکانش در نمایش ایرانی وجود دارد، پیوند زده‌ام و مطمئن هستم این نمایش ارتباط خوبی با مخاطب خود برقرار می‌کند.
این تئاتر مختص خانواده است و یا هر گروه سنی می‌تواند آن را مشاهده کند؟
من آنجا نیستم فقط تئاتر خانواده نیست بلکه داستان هر فردی است که با حسرت و شکستی مواجه شده است، داستان هر فردی است که انتخابی کرده که هم‌اکنون از انتخابش پیشمان است به همین جهت هر فردی در هر رده سنی با داستان این نمایش می‌تواند ارتباط برقرار کند.
نمایش «من آنجا نیستم» چندمین بار است در اصفهان به اجرا درمی‌آید؟
این نمایش جز متن‌هایی است که شاهد استقبال فراوانی از سوی مخاطبان بوده است و در بیشتر شهرهای ایران اجراشده است و من خودم این تئاتر را با بازیگران دیگر و شیوه اجرایی و دکور متفاوت سال‌های قبل در اصفهان به اجرا درآوردم و به خاطر بازخورد خوبی که در دوره قبل گرفتم هم‌اکنون باتجربه بیشتر و نگاه متفاوت‌تر و یک تیم متفاوت به سراغ اجرای مجدد این کار در اصفهان رفته‌ام.
در برخی از تئاترهای خانواده که کارگردانی آن را بانوان بر عهده‌دارند، وجه شخصیتی زنان به‌نوعی پررنگ‌تر وجه شخصیت‌تری آقایان قرار می‌گیرد، در نمایش من آنجا نیستم هم این‌گونه است؟
من در این نمایش سعی نکردم وجه شخصیتی زنان پررنگ‌تر باشد اما اگر هم در ناخودآگاه این اتفاق افتاده باشد به این علت است که من یک زن هستم و ما عادت داریم تئاترها را از منظر کارگردان مرد مشاهده کنیم و روایت‌هایی که درصحنه‌های تئاتر شهر شاهد آن هستیم روایت‌های مردانه است. طبیعی است نوع نگاه من و زیست من زنانه است و نمی‌توانید انتقاد به این امر کنیم که چرا وجه شخصیت زنانه در نمایشتان پررنگ‌تر است و اگر بخواهیم انتقاد کنیم به نظر من انتقاد بی‌معنی است مثل‌اینکه انتقاد کنیم چرا شعرهای فروغ فرخزاد همچون شعرهای اخوان ثالث، شاملو و سایر شاعران مرد نیست؟ فروغ زن است و طبیعی است که نوع شعر آن زنانه باشد.
«من آنجا نیستم» یک نمایش مدرن است، آیا جامعه سنتی با مشاهده آن می‌توانند ارتباط برقرار کنند؟
«من آنجا نیستم» در نگارش شاید شکل مدرن داشته باشد اما این نمایش به‌اندازه‌ای روان و ملموس است که می‌توانم عنوان کنم که علاوه بر گروه‌های سنی مختلف، تمامی اقشار جامعه می‌توانند به‌خوبی با آن ارتباط برقرار کنند و این صحبت من بر اساس تجربه اجرای قبلی این نمایش در سال‌های گذشته است که با استقبال فراوانی از عموم آحاد جامعه برخوردار بود.
و در پایان توضیحات تکمیلی خود را درباره «من آنجا نیستم» بیان فرمائید؟
«من آنجا نیستم» نوشته مهدی میرباقری است که در آن بهنام شمسایی سید پویا امامی، میلاد معینی، مرضیه مهرجوی و پردیس پرویزی به ایفای نقش می‌پردازند. این نمایش از تولیدات دفتر تخصصی هنرهای نمایشی شهرداری اصفهان است که از روز گذشته بیست و دوم مهرماه آغاز و تا هشتم آبان ماه در سالن ماه حوزه هنری اصفهان واقع در گذر سعدی هر شب ساعت ۱۹:۳۰ اجرا دارد.