گام های عملی برای زندگی توحیدی در “طرح کلی اندیشه اسلامی”
مباحث کتاب «طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن» نه‌تنها شامل موضوعات نظری است، بلکه به‌طور خاص به چگونگی شکل‌گیری رفتارهای اجتماعی نیز اشاره دارد.
گروه فرهنگی خبرگزاری تسنیم- مریم مرتضوی؛ مباحث کتاب «طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن» نه تنها شامل موضوعات نظری بوده، بلکه به‌طور خاص به چگونگی شکل‌گیری رفتارهای اجتماعی نیز اشاره دارد. در اکثر کتاب‌های کلامی، معمولاً از موضوعاتی چون توحید و صفات الهی شروع می‌شود، سپس مبحث عدل و معاد مطرح می‌شود و در نهایت به بحث نبوت و امامت می‌رسند. اما این کتاب رویکرد متفاوتی دارد. اولاً، مبحث معاد را در بر ندارد و به جای آن، مدخل کتاب را با «ایمان» آغاز می‌کند.
دلیل اینکه عدل و معاد در اولویت این کتاب قرار ندارد، این است که کتاب در پی ارائه طرحی منظم از کارکرد دنیوی اسلام است. به عبارت دیگر، هدف این است که ارزش‌های اسلامی در جامعه به‌طور عملی گسترش یابند، نه اینکه بحث‌های فلسفی و متافیزیکی درباره معاد و عدل الهی صورت گیرد.
ایمان؛ نقطه آغاز اندیشه اسلامی
در این کتاب «ایمان» به‌عنوان نقطه شروع معرفی شده است، زیرا اساساً هدف این است که شبکه‌ای از رفتارهای اسلامی در جامعه شکل بگیرد. آقا در کتاب می‌فرمایند که ایمان کامل از سه رکن تشکیل می‌شود:
این اصول سه‌گانه، بنای ایمان کامل در قرآن است که در هر جایی که ایمان ذکر شده، همواره با عمل صالح همراه است. افرادی که فقط از چیزی آگاه بودند، ولی در عمل از آن پیروی نکردند، مانند ابوجهل در زمان پیامبر، مورد سرزنش قرآن قرار می‌گیرند.
بشارت‌های قرآن برای مؤمنان
پس از شکل‌گیری ایمان، کتاب به بشارت‌های قرآن برای مؤمنان می‌پردازد. این بشارت‌ها به‌طور خاص برای مومنان مطرح شده و به‌عنوان «مسیر خوشبختی» معرفی می‌شوند. این مسیر خوشبختی شامل 12 مؤلفه است که قرآن برای مؤمنان تضمین کرده است. در حقیقت، این بشارت‌ها به‌عنوان ضمانت‌هایی برای خوشبختی مومنان در این دنیا و آخرت ارائه شده است.
این 12 مؤلفه شامل موارد زیر هستند:
این اصول نه‌تنها برای خوشبختی فردی، بلکه برای سلامت اجتماعی و اخلاقی جامعه نیز مؤثر هستند و به مؤمنان کمک می‌کنند تا در هر دو دنیا به سعادت و موفقیت برسند.
خوشبختی از دید قرآن تنها از طریق ایمان و عمل صالح حاصل می‌شود. در دنیای امروز که دغدغه‌های زیادی حول سبک زندگی و لذت می‌چرخد، این 12 مؤلفه مسیر خوشبختی را هم برای مومنان و هم برای افراد مادی‌گرا هموار می‌کند، زیرا مومنان هستند که بالاترین سطح لذت و خوشبختی را در زندگی درک می‌کنند.
سه رکن ایمانی
رهبر انقلاب در ادامه، وارد مبحث ایمان و سه رکن ایمانی می‌شوند و بشارت‌های قرآن برای مؤمنان واقعی را توضیح می‌دهند. در این راستا، موضوع «توحید» به‌عنوان یکی از ارکان ایمان مطرح می‌شود.
نقطه مقصد کتاب در اینجا، ایجاد شبکه رفتاری بر اساس باور توحیدی است که در سطوح فردی و اجتماعی باید به‌طور عملی پیاده‌سازی شود. این بخش از کتاب به طرح مسائل مختلف در حوزه توحید می‌پردازد که شامل:
این مسائل به‌طور هم‌زمان در ابعاد فردی و اجتماعی توسط رهبر انقلاب مورد بررسی قرار می‌گیرند.
قرابت معنایی «ایدئولوژی توحیدی» و «مکتب توحیدی»
در ادامه، پرسشی مطرح می‌شود که چرا در اندیشه حضرت آقا از واژه «ایدئولوژی» استفاده شده است، به‌ویژه که این کلمه به‌طور وارداتی از زبان‌های دیگر وارد شده است؟ در زمانی که اندیشه‌های چپ در جامعه رایج بوده، واژه «ایدئولوژی» به‌عنوان یک اصطلاح مقبول و شناخته‌شده در میان مردم استفاده می‌شد. رهبر انقلاب این واژه را از فرهنگ عامه گرفته و آن را بر اساس مفاهیم دینی خود پرورش داده است. امروز، به‌جای «ایدئولوژی» می‌توان از واژه «مکتب» در اندیشه‌های ایشان استفاده کرد. در واقع، در اندیشه رهبر انقلاب ایدئولوژی توحیدی و مکتب توحیدی معانی بسیار نزدیک به هم دارند.
امام خامنه‌ای همچنین به تفاوت میان جهان‌بینی و ایدئولوژی اشاره می‌کنند و این سؤال را مطرح می‌کنند که آیا جهان‌بینی از ایدئولوژی می‌آید یا ایدئولوژی از جهان‌بینی؟ ایشان مثال می‌زنند از اندیشه بودایی‌ها که در آن موجودات مراتب مختلفی دارند و از دیدگاه آن‌ها، جهان‌بینی خاصی شکل گرفته است که در آن برخی افراد در مرتبه پایین‌تر و برخی در مرتبه بالاتر از دیگران قرار دارند. این جهان‌بینی خاص تبدیل به یک ایدئولوژی رفتاری شده است.
اما در اسلام، آیا ایدئولوژی از جهان‌بینی برمی‌آید یا بالعکس؟ رهبر انقلاب در اینجا به بحث دیالکتیکی میان این دو مسئله اشاره می‌کنند. گاهی اوقات ایدئولوژی از جهان‌بینی نشأت می‌گیرد (مثلاً در بحث برهان نظم)، و گاهی اوقات ایدئولوژی است که به جهان‌بینی جهت می‌دهد.
این نکته در مباحث توحیدی مقام معظم رهبری به‌طور دقیق مطرح می‌شود و اهمیت زیادی در فهم درست نظام فکری توحیدی دارد. در نتیجه، این بخش از کتاب به‌طور گسترده‌ای به توضیح ابعاد مختلف توحید و نقش آن در شکل‌گیری یک شبکه رفتاری می‌پردازد که می‌تواند هم در سطح فردی و هم اجتماعی به‌طور جامع و پیوسته پیاده‌سازی شود.
ارکان ایدئولوژی توحیدی رهبر انقلاب
باید توجه داشت که ایدئولوژی توحیدی رهبر انقلاب در چهار رکن اصلی و بنیادین شکل می‌گیرد که هر کدام به‌طور عمیق با فطرت انسانی و ساختار طبیعت عالم هم‌خوانی دارند. این ارکان عبارتند از:
این چهار رکن، اساس‌گذار یک نگاه توحیدی به هستی هستند که کاملاً با فطرت انسانی هم‌راستا است. وقتی گفته می‌شود توحید در الوهیت، منظور این است که تنها خداوند است که قدرتی مستقل و ذاتی دارد و همه چیز به او وابسته است. بر این اساس، چون خداوند خالق و مالک همه چیز است، هیچ‌کس نمی‌تواند در سلطنت و ملک او قانونی وضع کند. به عبارت دیگر تنها خداوند حق قانون‌گذاری دارد و هیچ قدرتی غیر از او نمی‌تواند چنین ادعایی داشته باشد.
انتهای پیام/