گزارش تسنیم از فروش اسناد تئاتر ایران در بازار+ تصاویر
هفته پیش یک پژوهشگر حوزه اسناد و نسخ خطی از فروش اسنادی از تئاتر ایران متعلق به کتابخانه و مرکز اسناد مرکز هنرهای نمایشی خبر داد، موضوعی که مسئولان تئاتر شهر می‌گویند، آن را پیگیری کرده ولی ماجرا همچنان در ابهام است.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، مهر ماه امسال، فروش کتاب‌های کتابخانه آیت‌الله طالقانی در بازار رسانه‌ای شد، ماجرا از توئیت رسول جعفریان محقق تاریخ اسلام شروع شد، جعفریان در توئیتی مدعی فروش کتاب‌هایی با مهر کتابخانه آیت‌الله طالقانی در بازار دست‌فروشان کتاب شد.
پیگیری‌های خبرنگار تسنیم در آن زمان نشان داد که پس از پیش آمدن بحث مرمت خانه آیت‌الله طالقانی و ماجراهای رخداده، طبق عرف معمول در نهادهای ذی‌ربط، کلیه اموال باید تحویل امین اموال شود، بنابراین کتاب‌های موجود در این کتابخانه نیز به انبار رفته و تحویل امین اموال داده می‌شود، اما پس از چندی حراست شهرداری تهران متوجه کاسته شدن برخی از کتاب‌ها از انبار می‌شود و به بررسی موضوع می‌پردازد، پس از بررسی‌ها امین اموال برای بررسی بیشتر پرونده تحویل مقامات انتظامی می‌شود، تا اینکه ماجرای توئیت رسول جعفریان و رسانه‌ای شدن این ماجرا پیش می‌آید. با شکایت سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران به شعبه آگاهی تهران پرونده انتظامی این موضوع باز می‌گردد و در زمان نگارش گزارش تسنیم، مراحل تحقیقات از مقصرین و فرد خطاکاری که بخشی از تخلف انجام‌شده را اعتراف نموده بود، در حال انجام بود. که البته بعدا گزارشی از نتیجه این تحقیقات رسانه‌ای نشد.
اما، هفته گذشته نیز مجید غلامی جلیسه پژوهشگر حوزه نسخ خطی در یادداشتی که در سایت شخصی خود منتشر کرد، از فروش تعدادی از اسناد و مدارک مربوطه به نمایشنامه‌های تئاتر خبر داد که مهر کتابخانه تخصصی مرکز اسناد و مدارک هنرهای نمایشی بر روی آن‌ها درج شده است.
جلیسه در این یادداشت نوشت: «هفته پیش فردی به‌من خبر داد که اسناد و مدارکی مربوط به‌نمایشنامه‌های تئاتر در حال فروش است. و تعداد کمی از این اسناد را برای من فرستاد. آرم بر روی این اسناد متعلق به «وزارت فرهنگ» و «هنرهای زیبای کشور» بود و مهری که این عبارت بر روی آن بود «وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ـ کتابخانۀ تخصصی ـ مرکز اسناد و مدارک هنرهای نمایشی»
از قرار معلوم این اسناد متعلق به کتابخانۀ مرکز اسناد هنرهای نمایشی مجموعۀ تئاتر شهر است. کتابخانه‌ای که از سال 1366 در طبقۀ فوقانی تئاتر شهر راه‌اندازی می‌شود و محل رسمی نگهداری کتاب‌های تئاتر، عکس، پوستر، نمایشنامه‌ها و یادگارهای هنرمندان قدیمی تئاتر می‌باشد. اینکه در این سالها چه‌بر سر این کتابخانه آمده و بارها و بارها تا مرز تعطیلی و بی‌سامانی رفته است خودش داستانی است.اما سؤال اینجاست چطور شده است که این اسناد ارزشمند که هویت تاریخی فرهنگ و هنر این مرز و بوم هستند سر از بازار درآورده و به‌فروش می‌رسند؟ مگر نه‌اینکه این کتابخانه مهم و ارزشمند که از زیرمجموعه‌های معاونت هنری وزارت فرهنگ و ارشاد است می‌بایست مأمن و مأوایی برای کتاب‌ها، پایان‌نامه‌ها، اسناد، نمایشنامه‌ها، عکس‌ها و … در حوزۀ تئاتر کشور باشد. آرشیوی که در حالت طبیعی هر هنرمند و اهل پژوهشی بتواند به این منابع دسترسی و در کار حرفه‌ای و پژوهش‌هایش از آن بهره ببرد؟»
پس از انتشار این یادداشت و ادعای مطرح شده از سوی جلیسه، خبرنگار تسنیم با مدیران مرکز هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تماس گرفت، اتابک نادری که خود نیز از این موضوع مطالع شده بود، گفت که موضوع در دست بررسی مدیران مجموعه تئاتر شهر است.
حالا یک هفته و نیم پس از طرح موضوع فروش نمایشنامه‌ها، حسین جودکی مدیر مجموعه تئاتر شهر در گفت‌وگو با تسنیم می‌گوید: بررسی‌های ما نشان می‌دهد که تمامی اسناد موجود در مخزن اسناد مجموعه متعلق به بعد از سال 87 همچنان موجود است.
وی همچنین در اظهارنظری که در سایت ایران تئاتر از او منتشر شده است، گفته است: اخیرا در شبکه‌های اجتماعی دغدغه‌ای قابل اعتنا بر پایه «به حراج گذاشتن» بخشی از این اسناد مطرح شده است؛ ضروری است برای رفع نگرانی هنرمندان و هنردوستان عزیز و اهالی محترم رسانه به اطلاعاتی تاریخی در این خصوص اشاره کنم، راه‌اندازی مرکز اسناد و کتابخانه مجموعه تئاتر شهر به سال 1366 باز می‌گردد و اسناد موجود در اداره تئاتر و اداره کل هنرهای نمایشی از آن تاریخ به بعد و در چند مرحله به کتابخانه مجموعه تئاتر شهر منتقل شده است.
وی ادامه می‌دهد: برای نمونه بخشی از این اسناد پس از بازسازی مجموعه تئاتر شهر در سال 1385 به مرکز اسناد و کتابخانه منتقل شده و در دهه 90 نیز کتاب‌ها و اسناد باقی مانده اداره تئاتر برای نگهداری به مجموعه تئاترشهر منتقل شد. بر همین اساس از سال 1387 اسناد مهم تئاتر کشور در مخزن تئاتر شهر و دور از دسترس عمومی قرار می‌گیرد. در تمام این سالها کوشش کارکنان دلسوز و دغدغه‌مند مجموعه بر ساماندهی، جمع آوری و به‌روزرسانی اسناد مورد اشاره و همچنین فراهم ساختن نسخه‌های دیجیتالی آن متمرکز بوده است.
جودکی در عین حال به اسکن اسناد در کتابخانه تئاتر شهر اشاره کرده و می‌گوید: این اسناد در همه این سالها، در راستای همکاری با دانشجویان، پژوهشگران و چهره‌های دانشگاهی تئاتر کشور، تنها در همان محل کتابخانه تئاتر شهر اسکن یا عکاسی شده است. به نظر می‌رسد آنچه که این روزها در شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی منتشر شده، برگرفته از همان عکس‌ها و اسکن‌های صورت گرفته باشد. گو اینکه حتی برخی از این تحقیقات و پژوهش‌ها در قالب کتاب و مقلات پژوهشی به چاپ هم رسیده‌اند. البته خروج تعداد محدودی از این اسناد به هنگام جابه‌جایی‌های صورت گرفته برای بازسازی‌های انجام شده در دهه‌های گذشته دور از ذهن نیست.
این اظهارات جودکی در حالی است که جلیسه مدیر موسسه بیاض در گفت‌وگو با تسنیم می‌گوید: اگر مراجع ذی‌صلاحی بخواهند موضوع را پیگیری کنند، او آن‌ها را به فردی که اسناد را در اختیار دارد، راهنمایی خواهد کرد.وی همچنین تصاویری از این اسناد را نیز برای انتشار در اختیار خبرگزاری تسنیم قرار داد که به پیوست آمده است.
جلیسه در خصوص این موضوع به تسنیم می‌گوید: متاسفانه زمانی که درباره کتابخانه تربیت تبریز نیز مطلبی نوشتم و به شرح آنچه که رخداده بود، پرداختم، آن‌ها فرافکنی کردند، گفتند در دوره ما نبوده، حتی مهرهای درج شده روی کتاب‌ها را نیز منکر شدند، دست آخر نیز مدعی شدند که این کتاب‌ها مهم نبوده و جزو کتاب‌های وجین شده است.
وی می‌افزاید: هر آرشیوی قواعدی دارد و باید از قواعد پیروی کند، ما در آرشیو‌ها چیزی بنام دور ریز نداریم، اگر هم باید باید طبق صورتجلسه‌ای با بررسی کارشناسان و با امضای این کارشناسان به سازمان اسناد منتقل شود، تا در آنجا نگهداری شود.یا با حکم مسئولان بالادستی امحا شود. همه اسناد باید به سازمان اسناد رفته و با بررسی دوباره حکم به امحا یا آرشیو داده شود.
جلیسه درباره اسنادی که در معرض فروش گذاشته شده‌اند، می‌گوید: یکی از دوستان، اسنادی را برای من ارسال کرد که توسط فردی به فروش گذاشته شده است، تحت عنوان اسناد تئاتر ایران مربوط به برخی نمایشنامه‌ها. کتابخانه تئاتر شهر از سال 66 تاسیس شده و اسناد تئاتر و نمایشنامه‌های ایران با مشقت و دشواری گردآوری شده است، باید در حفظ و نگهداری آن‌ها بیشتر تلاش کنیم.مشابه این گونه اتفاقات در کتابخانه‌های دیگر نیز مشاهده می‌شود، اکنون سرنوشت کتابخانه مرکزی وزارت ارشاد نیز مشخص نیست، اسناد و کتابخانه‌های این کتابخانه اکنون کجاست؟
وی با اشاره به اهمیت اسناد قدیمی مجموعه تئاتر شهر و گفته جودکی مبنی بر اینکه اسناد سال 87 به بعد در مخزن موجود است، می‌گوید: اسناد قدیمی موجود در این مخزن از اهمیت بیشتری نسبت به اسناد تازه برخوردار هستند، برای نمونه نمایشنامه‌ای که در دهه 40 اجرا شده و روند اداری را طی کرده است، اسنادی دارد که تنها همین یک نمونه از آن‌ها موجود است،که فقط در این کتابخانه نگهداری می‌شده است.
جلیسه با اشاره به موضوع فروش کتاب‌های چاپی قدیمی متعلق به‌کتابخانه تربیت تبریز (قدیمی‌ترین کتابخانه عمومی ایران) که سال گذشته اتفاق افتاد گفت: سال گذشته صدمین سال تاسیس کتابخانه تربیت تبریز بود، در کشورهای دیگر برای چنین رخدادی برنامه برگزار می‌کنند، بزرگداشت می‌گیرند، مقاله و سخنرانی منتشر می‌کنند، اما ما چه می‌کنیم؟ ما داشته‌هایمان را به بهانه‌های مختلف فراموش می‌کنیم، این‌ها سابقه تاریخی ماست.
وی ادامه می‌دهد: در همین مجموعه تئاتر شهر، بزرگانی در دهه 60 این همت را داشتند که این اسناد را گردآوری کنند، چرا که این سبقه تاریخی و فرهنگی تئاتر این کشور است که باید حفظ می‌شد، اکر وزارت ارشاد توانایی و امکانات نگهداری این اسناد را ندارد، باید به سازمان اسناد که وظیفه‌اش است، بسپارد.
کتابخانه و مرکز اسناد هنرهای نمایشی در سال 1366 به همت منصور خلج افتتاح شد، خلج پیشنهاد راه‌اندازی یک کتابخانه تخصصی تئاتر و مرکز اسناد را به مدیر مرکز هنرهای نمایشی آن زمان داد و امور مربوط به گردآوری اسناد را عهده‌دار شد.
وی در گفت‌وگویی که در دهه 90 با رسانه‌ها داشته به چگونگی انتخاب تئاتر شهر برای ایجاد این کتابخانه اشاره کرده و می‌گوید: پس از بررسی گزینه‌های تالار رودکی و تالار آبگینه، مجموعه تئاتر شهر انتخاب شد، به این نتیجه رسیدیم که بهترین جا، طبقه بالای تئاترشهر است که یک سالن بزرگ و در واقع محل تمرین «آربی آوانسیان» بود. به این ترتیب آماده‌سازی‌های اولیه انجام و آنجا به کتابخانه تبدیل شد که کتاب‌هایی را هم به مرور برای کتابخانه جمع‌آوری کردیم.
وی ادامه می‌دهد: در آن مدت فقط نمایشنامه‌های اجرا شده برای نگهداری و آرشیو در این محل جمع‌آوری می‌شدند، اما کم کم جشنواره‌های مختلف راه‌اندازی شدند و متن‌هایی که به دبیرخانه‌ها می‌رسید، هم به کتابخانه داده می‌شد چون نمی‌دانستند باید آن‌ها را چه کنند. به این ترتیب حجم این نمایشنامه‌ها خیلی زیاد شد.
اما حاشیه‌ها برای مرکز اسناد تئاتر ایران، درست همزمان با اولین دوره بازسازی تئاتر شهر در سال 86 رقم می‌خورد، به دلیل تعمیرات و کمبود فضا برخی متون آسیب دیدی، پوسترها و تصاویری دور ریخته شدند و حتی این ادعا مطرح شد که عروسک‌های اهدایی یک نمایش قدیمی با بازی محمدعلی کشاورز هم دور ریخته شد.
موضوعی که رضا تولمی مدیر این کتابخانه، در سال 95 در گفت‌وگویی با رسانه‌ها به آن اشاره کرده و از وضعیت نامناسب نگهداری اسناد تئاتر ایران در این مجموعه گلایه می‌کند، تولمی می‌گوید: «در دوره‌ی اول بازسازی تئاترشهر برای مرکز اسناد و کتابخانه اتفاق ناخوشایندی رخ داد، چون به دلیل عدم مدیریت و برنامه‌ریزی، بخشی از اسناد را در فضایی نامطلوب نگه داشتند و در حین تعمیرات بخشی از اسناد و دست نوشته‌های برخی نویسندگان و کارگردان‌ها دچار نقص و مشکل شد و از آنجا که همه چیز غیر اصولی انبار می‌شد، متاسفانه آمار دقیقی از اطلاعات و منابعی که اینجا موجود بوده در دست نیست. که بدانیم چند پرونده تئاتری اینجا وجود داشته و چه تعداد از بین رفته است.»
وی ادامه می‌دهد: اینجا در تمام سال‌های کاری خود اسم کتابخانه و مرکز اسناد داشته ولی به نظر می‌رسد در دوره‌های مختلف بیشتر یک انبار بوده است.
پس از آن، مسئولان، و مدیران دوره‌های مختلف مجموعه تئاتر شهر بر ضرورت بازسازی و بهسازی کتابخانه و مرکز اسناد تاکید کردند، مجموعه تئاتر شهر دوبار دیگر در سال‌های 93 و 98 مورد بازسازی قرار گرفت و از سال 1401 نیز موضوع
ایجاد طرح حریم برای مجموعه تئاتر شهر در دستور کار قرار گرفته است. در همان زمان بحث انتقال کتابخانه مطرح شد که اجرایی نشد.
حالا نیز جودکی خبر از بهسازی و ساماندهی کتابخانه و مرکز اسناد داده است، موضوعی اهالی فرهنگ امیدوارند این بار سرنوشتی خوش را برای مخزن اسناد این مجموعه رقم بزند.از سوی دیگر این انتظار وجود دارد، حالا که مدیران تئاتر شهر، پس از رسانه‌ای شدن فروش تعدادی از اسناد تئاتر ایران، این موضوع را با بررسی مخزن اسناد پیگیری کرده، به راحتی از کنار موضوع عبور نکرده و موضوع فروش اسنادی که تصویر آن‌ها توسط جلیسه در اختیار خبرگزاری تسنیم قرار داده شده، نشان می‌دهد که نسخه‌های اصلی اسناد و نه مربوط به اسکنی است که در مجموعه برای استفاده دانشجویان گرفته شده است، در معرض فروش گذاشته شده است، را با دقت بیشتری پیگیری کنند. و زمینه‌ای برای بازگشت اسناد موجود به مجموعه فراهم کنند.
انتهای پیام/