ایمن سازی “توران”؛ کلید پایداری یوزپلنگ ایرانی
مدیرکل محیط زیست استان سمنان با تأکید بر ایمن‌سازی زیستگاه یوز، سه راهبرد نجات یوز ایرانی از انقراض را تشریح کرد.
به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، پارک ملی توران در استان سمنان آخرین زیستگاه زادآور یوزپلنگ ایرانی در کشور و آخرین کورسوی امید برای حفظ این گربه‌سان ارزشمند در کشور است. لذا حفاظت در این منطقه اهمیت دوچندانی پیدا می‌کند.
اگرچه با گذشت هر روز، نجات یوز از پرتگاه انقراض دشوارتر می‌شود اما مواردی ازجمله مشاهده یوز در منطقه توسط محیط‌بانان یادآوری می‌کند که شاید هنوز دیر نشده باشد. در مرداد 1403، تصاویر یک یوزپلنگ ماده به نام «هرب» همراه با دو توله حدود یک‌سال‌ونیمه در پارک ملی توران توسط دوربین‌های تله‌ای ثبت شد. این سومین زایمان موفق «هرب» در این منطقه است که او را در کنار یوزپلنگ ماده دیگری به نام «تلخاب» به‌عنوان رکوردداران زادآوری در توران قرار می‌دهد.
همچنین، در همان ماه، حضور یک یوزپلنگ ماده دیگر همراه با چهار توله چندماهه در مجموعه حفاظتی توران به ثبت رسید. این نخستین مشاهده توله‌های متولدشده در سال جاری در این منطقه بود که نشان‌دهنده بهبود شرایط زیستی و افزایش موفقیت‌آمیز جمعیت یوزپلنگ‌ها در توران است.
بر اساس اعلام سازمان حفاظت محیط زیست، در نتیجه پایش‌های انجام‌شده، هفت یوزپلنگ ماده، دو یوزپلنگ نر و هشت توله یوز در منطقه توران شناسایی شده‌اند که نشان می‌دهد حداقل 17 قلاده یوز در این زیستگاه زندگی می‌کنند.
این مشاهدات نشان‌دهنده اثربخشی اقدامات حفاظتی در منطقه توران است. از جمله این اقدامات می‌توان به حصارکشی جاده‌ها، نصب تابلوهای هشدار در محدوده تردد یوزپلنگ‌ها، کاهش سرعت مجاز خودروها در این مناطق و برنامه‌های تکثیر طعمه‌های طبیعی مانند آهو، قوچ و میش اشاره کرد که با همکاری بخش خصوصی و نظارت سازمان محیط زیست در حال اجرا هستند.
علاوه بر این، برای نخستین بار، ردپای یوزپلنگ در جنوب شرق توران مشاهده شده است که با بررسی‌های بیشتر مشخص شد حداقل دو قلاده یوز در این منطقه حضور دارند. این امر نشان‌دهنده گسترش قلمرو یوزپلنگ‌ها و موفقیت برنامه‌های حفاظتی در مناطق جدید است.
با وجود این دستاوردها، همچنان چالش‌هایی نظیر تصادفات جاده‌ای و کمبود طعمه‌های طبیعی برای یوزپلنگ‌ها وجود دارد که نیازمند تداوم و تقویت برنامه‌های حفاظتی و آگاهی‌بخشی عمومی است. تلاش‌های مستمر سازمان‌های محیط‌زیستی و همکاری جوامع محلی می‌تواند به حفظ و افزایش جمعیت یوزپلنگ آسیایی در ایران کمک شایانی کند.
در رابطه با این موضوع، دکتر سعید یوسف‌پور؛ مدیرکل محیط زیست استان سمنان به خبرنگار تسنیم می‌گوید: سه راهبرد برای نجات یوزپلنگ مدنظر است. یکی از این راهبردها ایمن‌سازی کریدورهای محل عبور یوز است که عمدتاً در محور میامی به عباس‌آباد، در حدود 46 کیلومتر است. اقداماتی در این زمینه انجام شده است؛ از جمله بخش‌هایی فنس‌کشی شده، کار روشنایی صورت گرفته و محدودیت سرعت 90 کیلومتر اعمال شده است. با این حال، این اقدامات باید تکمیل شوند.
وی ادامه داد: اینکه بگوییم می‌توانیم صرفاً با فنس‌کشی مانع عبور یوز شویم تصور اشتباهی است و به هر حال تردد بین زیستگاه‌های توران و محدوده‌هایی که بالاتر از جاده عباس‌آباد قرار دارند ازجمله یوزکنام که بخش خصوصی نیز در آنجا فعالیت می‌کند و پناهگاه‌های حیات وحش میاندشت، ارتباط اکوسیستمی وجود دارد. طبیعتاً یوز باید بتواند در این مناطق رفت‌وآمد کند و لذا بهترین گزینه این است که عبور یوز را ایمن کنیم و در عین حال از آسیب‌های احتمالی جلوگیری کنیم. همچنین، با توجه به بارندگی‌ها و حوادثی که ممکن است به فنس‌ها آسیب بزند، این موارد باید به طور مداوم بررسی و ترمیم شوند.
مدیرکل محیط زیست استان سمنان بیان کرد: علاوه بر ایمن‌سازی کریدورها، بحث افزایش راندمان حفاظت از زیستگاه نیز مطرح است. چالش‌های زیادی در این زمینه وجود دارد؛ از جمله پایداری منابع آب که باید در دسترس و پایدار باشند. همچنین، باید حفاظت از طعمه‌های یوز انجام شود تا یوزپلنگ بتواند تغذیه مناسبی داشته باشد. یکی از چالش‌های دیگر حضور دام در عرصه‌هاست که البته بخشی از این مناطق عرفی خریداری شده و پرداخت‌ها انجام شده، اما این اقدامات کامل نیست. حضور دام و سگ‌های گله همراه دام حتماً باید کاهش یابد تا تهدیدها علیه یوز کمتر شوند.
یوسف‌پور بیان کرد: در بخش دیگری، سازمان محیط زیست طی چند سال گذشته بحث تکثیر در اسارت و در شرایط نیمه‌طبیعی را پیگیری کرده است. از چند یوزی که در سایت تکثیر در اختیار داریم، تجربه نشان داده که امکان زادآوری وجود دارد. با این حال، در تمام دنیا میزان بقای یوزها در اسارت نسبت به طبیعت بسیار کمتر است و احتمال رسیدن آن‌ها به سن بلوغ نیز کاهش می‌یابد. باید شرایطی ایجاد کنیم که بتوان این فرآیند را بهبود بخشید.
وی افزود: یکی از چشم‌اندازها، مدیریت شرایط نیمه‌طبیعی و بحث فراتر رفتن از جمعیت‌های محدود است که البته این هدف در کوتاه مدت در دسترس نیست و افق بلندمدت ماست. هدف کوتاه‌مدت این است که شرایط حاد یوزپلنگ را مدیریت کنیم، خطر انقراض را به حداقل برسانیم و جمعیت یوزها را افزایش دهیم تا به جایی برسیم که این گونه از مرحله “به‌شدت در خطر انقراض” خارج شود.
مدیرکل محیط زیست استان سمنان تصریح کرد: در سیاست‌گذاری‌های محوری که ذکر شد، بحث تأمین منابع مالی نیز بسیار اهمیت دارد. باید هم از منابع دولتی و هم از بخش خصوصی برای این موضوع کمک گرفت.
یوسف‌پور گفت: یکی از چالش‌های مهم در زیستگاه‌های یوز و کل مناطق تحت مدیریت استان سمنان، کمبود شدید نیروی اجرایی است. شرایط نیروی اجرایی در استان سمنان، مشابه وضعیت بسیار نامطلوبی است و نیاز به توجه دارد. به نظر می‌رسد اولویت اول کار ما در استان سمنان، علاوه بر موضوع یوزپلنگ، باید افزایش تعداد نیروهای اجرایی، محیط‌بانان و کارشناسان در این مناطق باشد.
وی در پایان گفت: دستگاه‌های متولی از جمله سازمان امور استخدامی و سازمان برنامه و بودجه باید کمک کنند تا زیستگاه‌های منحصر به فرد استان سمنان که آخرین امید برای حفظ یوزپلنگ ایرانی و بسیاری از گونه‌های دیگر هستند، به طور مطلوب حفظ و ارتقاء یابند.
انتهای پیام/