وقتی تنها زندان راه درمان نیست
خبرگزاری مهر، حسین شاهچراغ: همانطور که سرفه نشانه بیماری در بدن است مجرمان و جرایم خشن نیز سرفه شدید جامعه بیمار هستند که مسکن دستگیری و زندان هر چند لازم ولی راه درمانش نیست و بی تردید این بیمار به ترمیم و بهبود عملکرد ساختارهای اساسی اش نیازمند است.
این روزها هر از چند گاهی فیلمی در فضای مجازی منتشر می‌شود که صحنه‌ای از بروز یک جرم خشن مثل زورگیری، کیف زنی و…. را به نمایش می‌گذارد. تصاویری که معمولاً مورد توجه مخاطبین قرار می‌گیرد و طبیعتاً نگرانی و احساس ناامنی را در آنان تقویت می‌کند.
اقدامات پیشگیرانه
نخست آنکه از مخاطبین رسانه‌های اجتماعی باید خواست که مطابق با قواعد سواد رسانه، پس از مشاهده‌ی چنین داده‌هایی ابتدا از صحت موضوع اطمینان حاصل نموده و سپس آن را بپذیرند و دوم آنکه تلاش کنند به جای بازنشر عمومی آن و ترویج رعب و وحشت در جامعه، نگرانی و دغدغه مهم شأن را در قالب مطالبه‌ای مؤثر به نهادها و مسئولان امر منتقل نمایند.
اکنون و پس از توصیه‌ای کوتاه به مردم عزیز به ویژه فعالان رسانه‌ای، روی دیگر این نوشتار کوتاه به سازمان‌ها و نهادهایی است که مستقیم و غیر مستقیم در پیشگیری از رخداد با پیشگیری از جرایم خشن سهیم هستند.
طبیعت امر آن است که به محض وقوع چنین جرایمی، ذهن انسان سوی پلیس و دست او سمت تلفن برای تماس با ۱۱۰ برود و بی تردید مرکز فوریت‌های پلیسی فراجا در سراسر کشور نیز، مقابله و پیشگیری از جرایم خشن را در صدر مأموریت‌های خود می‌داند و نسبت به آن حساس است ولی در موقعیت تأمل و تفکر محدود ساختن محدوده‌ی جرایم خشن به دستگاه‌های انتظامی و قضائی خطایی بزرگ است که شاید مسکنی موقتی به پیکره مسئله تزریق کنند، ولی ریشه‌های آن را از تیرس اقدام پیشگیرانه و مقابله‌ای دور می‌سازد.
به بیان دیگر مجرمان و جرایم خشن سرفه شدید جامعه‌ای بیمار است که مسکن دستگیری و زندان هر چند لازم ولی راه درمانش نیست و بی تردید این بیمار به ترمیم و بهبود عملکرد ساختارهای اساسی اش نیازمند است.
شرایط و فرایند ها
زمانی که ساختارهای اقتصادی و اجتماعی در مجموعه ساختارهای یک جامعه، مؤثر عمل نکند (به بیان صریح یعنی فقر، بیکاری، درآمد ناکافی و …در بخش اقتصاد جامعه نمایان باشد و از آن سو، فرهنگ معیارهای زندگی را در اوج مدار مصرف و رفاه تنظیم نمایند)، تبعات گسترده‌ای رخ می‌دهد که یکی از آنها ایجاد شکاف بین اهداف و فرصت‌های انسان است.
در این شرایط افراد بین خود و اهداف شأن، بین وضعیت موجود و وضعیت مطلوبشان و بین ابزار در اختیار و رویاهایشان فاصله‌ای گزاف و شکافی پر ناشدنی می‌بینند، در چنین جامعه‌ای سه مسیر انحرافی پیش روی افراد قرار می‌گیرد.
گروهی افسردگی، منزوی، جدا افتادگی از جامعه و ملزومات آن از جمله اعتیاد به مواد مخدر، فضای مجازی و … را بر می‌گزینند. گروهی به مناسک و مراسم تشریفاتی روی می‌آورند و ذهن و روان خود را به شرایط موجود راضی می‌سازند. و گروهی نیز طغیان می‌کنند و به دنبال راه‌های جدید، نیل به اهداف شأن می‌گردند که از جمله ارتکاب جرم به ویژه جرایمی که آورده مالی قابل توجهی برای شأن داشته باشد.
بی تردید گروه‌های دیگری نیز وجود خواهند داشت که در این نگاه نیامده و اینان راه‌های قانونی و به هنجار زندگی در شرایط سخت را بر می‌گزینند و در مسیر اهداف شأن تلاش می‌کنند. پر واضح است جرایم خشن و به طور کلی جرایم و آسیب‌های اجتماعی، موضوعاتی چند وجهی و پیچیده است که با تمرکز بر روش‌های قهری و فضایی نمی‌توان به آنان پایان داد و بی تردید در کنار تدابیر انتظامی و قانونی باید با شتاب و اهمیت بیشتر به برنامه‌های ساختاری در حوزه اقتصاد، فرهنگ و اجتماع پرداخت تا اثر تصاعدی آن را در مقولاتی مانند جرایم خشن مشاهد کرد.
جامعه شناس و پژوهشگر اجتماعی