تحول در نظام مالیاتی کشور از حسابرسی دستی تا داده‌محوری
۰۸:۰۰ – ۱۴ بهمن ۱۴۰۳
در دنیای امروز، تحول دیجیتال نه‌تنها بر کسب‌وکار‌ها و زندگی روزمره مردم تأثیر گذاشته، بلکه نظام‌های مالیاتی را نیز دستخوش تغییرات اساسی کرده است.
هوشمندسازی نظام مالیاتی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین اقدامات در راستای اصلاح ساختار اقتصادی کشور، نقش تعیین‌کننده‌ای در افزایش شفافیت مالی، کاهش فساد، و تحقق عدالت مالیاتی دارد. این فرآیند با استفاده از فناوری‌های نوین و داده‌محوری، فرآیند مالیات‌ستانی را ساده‌تر، دقیق‌تر و منصفانه‌تر کرده است.
حبیب قاسمی، عضو کمیسیون تلفیق مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار باشگاه خبرنگاران با بیان اینکه هوشمندسازی نظام مالیاتی را یکی از مهم‌ترین تحولات در مسیر اصلاح نظام اقتصادی کشور است گفت: هوشمندسازی مالیاتی به معنای جایگزینی روش‌های سنتی و دستی با فرآیند‌های سیستمی و داده‌محور است.
وی ادامه داد:در این سیستم، اطلاعات مالی و اقتصادی مودیان به‌طور دقیق از طریق سامانه‌های اطلاعاتی جمع‌آوری می‌شود و حسابرسی‌ها بر اساس داده‌های واقعی انجام می‌شود.
به گفته او این رویکرد باعث می‌شود خطا‌های انسانی کاهش پیدا کند، از اعمال سلیقه در رسیدگی‌ها جلوگیری شود و فرآیند مالیات‌ستانی شفاف‌تر و عادلانه‌تر گردد.
قاسمی با اشاره به اقدامات انجام‌شده در این بخش گفت: سازمان امور مالیاتی گام‌های مهمی برداشته است. بر اساس آمار‌های ارائه‌شده، امسال بیش از ۹۵ درصد مودیان مالیات بر عملکرد توانستند اظهارنامه‌های خود را بدون نیاز به مراجعه حضوری ثبت کنند. همچنین، حسابرسی دستی برای مودیان حقوقی ۵۰ درصد و برای مودیان حقیقی کلان ۶۷ درصد کاهش یافته است.
وی این آمار‌ها را نشان‌دهنده پیشرفت‌های قابل توجه در مسیر دیجیتالی شدن نظام مالیاتی دانست
نماینده مجلس تأکید کرد :ین تغییرات تأثیر بسیار مثبتی بر عدالت مالیاتی دارند. در گذشته، ممیزان مالیاتی به‌صورت دستی اظهارنامه‌ها را بررسی می‌کردند که این موضوع می‌توانست باعث بروز خطا‌های انسانی، اعمال سلیقه یا حتی سوءاستفاده‌های احتمالی شود. اما اکنون با حسابرسی سیستمی، مالیات‌ها بر اساس داده‌های واقعی و بدون دخالت عوامل انسانی محاسبه می‌شوند.
او یادآور شد:این امر علاوه بر ایجاد عدالت مالیاتی، باعث افزایش اعتماد عمومی به نظام مالیاتی کشور می‌شود.
قاسمی در پاسخ به نگرانی‌هایی که برخی درباره کاهش نقش ممیزان مالیاتی مطرح می‌کنند، توضیح داد:کاهش نقش ممیزان به معنای کاهش شفافیت یا نظارت نیست.
وی گفت: این کاهش به معنای کاهش خطا و سلیقه‌گرایی است. سیستم‌های هوشمند بر اساس قوانین و مقررات دقیق برنامه‌ریزی شده‌اند و نمی‌توانند بر اساس سلیقه شخصی عمل کنند. علاوه بر این، سازمان‌های نظارتی مانند دیوان محاسبات و نهاد‌های ذی‌ربط می‌توانند به‌صورت سیستمی و دقیق‌تر بر فرآیند‌های مالیاتی نظارت کنند. به گفته وی، این موضوع نه‌تنها شفافیت را کاهش نمی‌دهد، بلکه آن را افزایش می‌دهد.
قاسمی گفت: به طور مثال در یکی از شهرستان‌ها، مالیات فردی ابتدا ۲۰۰ میلیارد تومان محاسبه شده بود، اما پس از ارجاع پرونده به اداره کل استان، این مبلغ به ۷۰ میلیارد تومان کاهش یافت. این اختلاف فاحش نشان می‌دهد که یا در ابتدا سلیقه‌ای عمل شده بود یا در مرحله بعدی اعمال نفوذ صورت گرفته است. وی تأکید می‌کند که در سیستم هوشمند چنین اتفاقاتی نمی‌افتد، چون همه‌چیز بر اساس داده‌های واقعی و فرمول‌های مشخص محاسبه می‌شود.
عضو کمسیون تلفیق درباره تأثیر این تحول بر محیط کسب‌وکار نیز می‌گوید که این تغییرات تأثیر بسیار مثبتی دارند. به گفته وی، وقتی مودیان بدانند که مالیات‌شان بر اساس داده‌های واقعی و بدون اعمال سلیقه محاسبه می‌شود، اعتمادشان به نظام مالیاتی افزایش می‌یابد. این اعتماد باعث می‌شود افراد تمایل بیشتری به پرداخت به‌موقع مالیات داشته باشند و دغدغه‌ای از بابت برخورد‌های سلیقه‌ای نداشته باشند. علاوه بر این، فرآیند‌های ساده و غیرحضوری باعث صرفه‌جویی در زمان و هزینه‌های مودیان می‌شود.
قاسمی در پایان تأکید می‌کند که هوشمندسازی نظام مالیاتی به مدیریت بهتر منابع کشور نیز کمک می‌کند. اوی می‌گوید که دولت می‌تواند با استفاده از این سیستم‌ها اطلاعات دقیق‌تری از وضعیت مالیاتی کشور به دست آورد. این اطلاعات به سازمان برنامه و بودجه و دیگر نهاد‌های تصمیم‌گیر کمک می‌کند تا برنامه‌ریزی‌های اقتصادی بهتری داشته باشند. همچنین، افزایش درآمد‌های مالیاتی از طریق شناسایی دقیق‌تر فراریان مالیاتی می‌تواند به تأمین منابع مالی پایدار برای پروژه‌های عمرانی و خدمات عمومی کمک کند.