ایران و روسیه نظم جهانی را به چالش می‌کشند
۱۵:۵۳ – ۰۳ بهمن ۱۴۰۳
باشگاه خبرنگاران جوان؛ حسین مهدی‌تبار – نظم جهانی، از زمان پیدایش مفهوم دولت مدرن، موضوع اصلی تمام منازعات بین‌المللی بوده است. جنگ‌ها، اتحادها و ائتلاف‌ها همه در چارچوب رقابت برای جایگاه بهتر در این نظم شکل گرفته‌اند. هر دولتی در تلاش است تا در این ساختار سلسله‌مراتبی، موقعیت خود را بهبود بخشد یا از جایگاه فعلی خود دفاع کند. ایالات متحده، به‌عنوان رهبر نظم غربی پس از جنگ جهانی دوم، این نظم را به گونه‌ای طراحی کرد که تضمین‌کننده هژمونی آن باشد. اما این نظم، برای بسیاری از کشورها، از جمله روسیه، چین و ایران، ناعادلانه و محدودکننده است.
تحریم‌هایی که آمریکا علیه این کشورها اعمال می‌کند، بازتابی از سیاست‌های هژمونیک آن برای حفظ سلطه بر نظم بین‌المللی است. اما در مقابل، این کشورها به‌دلیل نارضایتی از وضعیت موجود، به تجدیدنظرطلبی روی آورده‌اند. هدف اصلی آنها تغییر نظم بین‌المللی به‌گونه‌ای است که منافع و دیدگاه‌های آنها را به رسمیت بشناسد.
اتحاد میان کشورهای تجدیدنظرطلب، یکی از قدرتمندترین ابزارها برای مقابله با سلطه‌طلبی غرب است. ائتلاف‌هایی مانند بریکس نشان‌دهنده تلاش‌های چندجانبه برای ایجاد نظم جایگزین هستند. بریکس با گردهم‌آوردن اقتصادهای نوظهور، ظرفیت‌های این کشورها را برای ایجاد یک نظم مالی و اقتصادی مستقل تقویت می‌کند. اما در کنار این تلاش‌های چندجانبه، اتحادهای دوجانبه نیز نقشی کلیدی دارند. روابط استراتژیک میان روسیه و چین، ایران و چین، و اکنون ایران و روسیه، نمایانگر این است که کشورهای تجدیدنظرطلب به‌دنبال تقویت پیوندهای خود هستند تا بتوانند به‌طور هماهنگ‌تری با هژمونی غرب مقابله کنند.
در این میان، موقعیت جغرافیایی و منابع هر کشور نقش تعیین‌کننده‌ای در این اتحادها ایفا می‌کند. روسیه، به‌عنوان قدرتی با منابع عظیم انرژی و توانایی نظامی، چین، به‌عنوان دومین اقتصاد بزرگ جهان و ایران، به‌عنوان کشوری با موقعیت استراتژیک و منابع گسترده نفت و گاز، می‌توانند مکمل یکدیگر باشند. اتحاد این سه کشور نه‌تنها می‌تواند نظم غربی را به چالش بکشد، بلکه زمینه‌ساز یک نظم چندقطبی خواهد بود که در آن قدرت‌های مختلف نقش‌های متوازنتری ایفا می‌کنند.
برای روسیه، چین و ایران، تقویت این اتحادها نه‌تنها به معنای افزایش توانایی در برابر فشارهای غرب است، بلکه می‌تواند به بهبود موقعیت داخلی آنها نیز منجر شود. این اتحادها فرصتی برای افزایش همکاری‌های اقتصادی، تقویت زیرساخت‌های مشترک و کاهش وابستگی به نظام مالی غرب خواهند بود.
در نهایت، رقابت برای نظم جهانی به‌سمتی پیش می‌رود که در آن اتحادهای تجدیدنظرطلب نقش پررنگ‌تری خواهند داشت. اگرچه غرب هنوز ابزارهای قدرتمندی برای حفظ سلطه خود در اختیار دارد، اما تحولات اخیر نشان می‌دهد که نظم کنونی بیش از هر زمان دیگری شکننده است و تنها با مدیریت هوشمندانه می‌توان از فروپاشی آن جلوگیری کرد.