اول آذر روز اصفهان؛ ظرفیتی که جهانی نشد
خبرگزاری مهر – گروه استان‌ها – کورش دیباج: اصفهان، شهر میراث‌های جهانی و پایتخت هنر و فرهنگ ایران، روزی در تقویم دارد که به نام این شهر ثبت شده است: یکم آذر، روز اصفهان. با این حال، این روز در مقایسه با ظرفیت‌های جهانی این شهر، همچنان یک رویداد محلی و کم‌تأثیر باقی مانده است. چرا یکم آذر به یک روز جهانی با رویدادهای فرهنگی و هنری تبدیل نشده؟ آیا این روز ظرفیت چنین جایگاهی را دارد؟ در گفت‌وگویی اختصاصی با مهر، جبار رحمانی، رئیس انجمن انسان‌شناسی ایران، از دلایل این عقب‌ماندگی، ظرفیت‌های از دست رفته و راه‌های تحقق این امر می‌گوید.
با توجه به جایگاه اصفهان در تاریخ و فرهنگ ایران، به نظر شما چرا یکم آذرماه روز اصفهان تاکنون به یک رویداد بین‌المللی تبدیل نشده است؟
واقعیت این است که اصفهان یکی از معدود شهرهای ایران است که ظرفیت تبدیل یک روز به رویدادی بین‌المللی را دارد. اصفهان شهری است که تاریخ، هنر و فرهنگ آن در سطح جهانی شناخته شده است. اما وقتی به موضوع یکم آذر نگاه می‌کنیم، می‌بینیم که این روز صرفاً به یک مناسبت تقویمی داخلی محدود شده و هیچ استراتژی مشخصی برای جهانی‌سازی آن وجود ندارد.
یکی از مهم‌ترین دلایل این موضوع، نبود برنامه‌ریزی کلان فرهنگی است. بسیاری از کشورها روزهای شهری یا ملی خود را به رویدادهایی بزرگ تبدیل کرده‌اند؛ مثلاً جشنواره ونیز که یکی از مهم‌ترین رویدادهای فرهنگی جهان است، از یک شهر کوچک آغاز شد. در اصفهان، نه‌تنها چنین برنامه‌ای وجود ندارد، بلکه تمرکز مدیریتی نیز بسیار پراکنده است.
آیا این عدم برنامه‌ریزی به معنای بی‌توجهی به اهمیت این روز است؟
تا حد زیادی بله. روز اصفهان باید چیزی فراتر از یک نام در تقویم باشد. اصفهان پایتخت فرهنگی و هنری ایران است و این شهر در تاریخ تمدن اسلامی و جهانی جایگاه ویژه‌ای دارد. اما متأسفانه، نگاه به این روز محدود به چند برنامه کوچک محلی شده است که عمدتاً در رسانه‌ها هم بازتاب چندانی ندارد.
مشکل دیگر این است که یکم آذر فاقد یک هویت تعریف‌شده است. برای اینکه این روز بتواند جایگاه بین‌المللی پیدا کند، باید مشخص شود که پیام این روز چیست و به چه بخشی از مخاطبان داخلی و جهانی توجه دارد.
یکی از دلایل اصلی، تمرکز بر فعالیت‌های سطحی و کوتاه‌مدت است. بسیاری از نهادهای مرتبط با فرهنگ و هنر، برنامه‌های خود را بر اساس بازه‌های زمانی کوتاه تنظیم می‌کنند. این نگاه مقطعی مانع از ایجاد یک زیرساخت پایدار برای روز اصفهان شده است.
دلیل دیگر، نبود حمایت از افراد و گروه‌های محلی است. هنرمندان، معماران و فعالان فرهنگی اصفهان ظرفیت‌های بی‌نظیری برای خلق رویدادهای هنری و فرهنگی دارند، اما نقش آن‌ها در چنین مناسبت‌هایی بسیار محدود است. اگر این افراد به‌عنوان سفیران فرهنگی روز اصفهان معرفی شوند، می‌توانند پیام این روز را به دنیا منتقل کنند.
اگر بخواهیم یکم آذر را به یک روز بین‌المللی تبدیل کنیم، چه اقداماتی لازم است؟
در وهله اول، نیاز به تعریف یک هویت برای روز اصفهان داریم. این هویت باید بر اساس تاریخ، هنر، و فرهنگ این شهر شکل بگیرد. آیا می‌خواهیم این روز نماد معماری اصفهان باشد؟ یا به موسیقی سنتی و صنایع‌دستی آن بپردازیم؟ یا حتی آن را به‌عنوان یک شهر چندفرهنگی معرفی کنیم؟
دومین اقدام، برگزاری رویدادهای بین‌المللی است. جشنواره‌های فرهنگی، مسابقات معماری، نمایشگاه‌های هنری و حتی کنفرانس‌های علمی می‌توانند در این روز برگزار شوند.
سوم، استفاده از ظرفیت‌های رسانه‌ای و دیپلماسی فرهنگی است. روز اصفهان باید در تقویم فرهنگی جهان جایگاهی پیدا کند. این کار نیازمند همکاری نهادهای شهری، ملی و حتی بین‌المللی است.
نقش مدیریت شهری و نهادهای فرهنگی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
مدیریت شهری یکی از کلیدی‌ترین عوامل در این زمینه است. اگر مدیران شهری نگاه استراتژیک به روز اصفهان نداشته باشند، این روز هرگز به پتانسیل واقعی خود دست نخواهد یافت. از طرف دیگر، نقش مردم نیز بسیار مهم است. شهروندان اصفهان باید این روز را متعلق به خود بدانند و با مشارکت فعال در رویدادها، آن را به یک جریان زنده تبدیل کنند.
در پایان، آیا معتقدید که یکم آذر می‌تواند درآینده جایگاه بین‌المللی پیدا کند؟
قطعاً. اگر عزم و اراده کافی وجود داشته باشد، یکم آذر می‌تواند به یکی از مهم‌ترین روزهای فرهنگی جهان تبدیل شود. این روز نه‌تنها ظرفیت ارتقای جایگاه اصفهان را دارد، بلکه می‌تواند تصویری مثبت از فرهنگ و هنر ایرانی در جهان ارائه دهد. با برنامه‌ریزی درست و استفاده از تمامی ظرفیت‌ها، این هدف کاملاً دست‌یافتنی است.