شاعر آیینی باید مطالعه کند و خودش را در محیط هیئت قرار دهد
خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ و ادب _ جواد شیخ الاسلامی: محمدسعید میرزایی جدا از آن که جایگاه ویژه‌ای در شعر و غزل امروز دارد، تجربه‌های زیادی هم در شعر آئینی داشته است. به طور خاص دو مجموعه شعر او برای حضرت زهرا (س) با عنوان روایت اول و دوم «عهد عقیق، یعنی مکاشفات گل سرخ» از آن دست کارهایی است که حتی بسیاری از شاعران آئینی هم تجربه آن را ندارند. یعنی ما کمتری شاعر آئینی را پیدا می‌کنیم که دو مجموعه شعر مستقل برای حضرت زهرا (س) داشته باشد.
به مناسبت سالروز شهادت حضرت فاطمه زهرا (س) گفتگویی با محمدسعید میرزایی داشتیم تا به بهانه این دو کتاب درباره شعر فاطمی و تجربه‌اش در این شعر صحبت کنیم.
متن مشرح این گفتگو را می‌خوانید؛
* آقای میرزایی شما تجربه‌های زیادی در نوشتن شعر آئینی دارید، به خصوص دو دفتری که در شعر فاطمی منتشر کردید. کمی درباره مجموعه‌های «عهد عقیق، یعنی مکاشفات گل سرخ» صحبت می‌کنید؟
کتاب «عهد عتیق، یعنی مکاشفات گل سرخ» فکر کنم سال ۸۸ منتشر شد. در آن مقطع خدارا شکر من در فضایی قرار داشتم که به من کمک کرد در نوشتن این شعرها. از محضر اساتیدی چون استاد سازگار بهره می‌بردم، سعی کردم با شعر هیئت و شعر آئینی انس و تعامل بیشتری داشته باشم، شعرهای فاطمی که دوستان شاعر گفته بودند را بخوانم و رویکرد تازه‌ای در شعر فاطمی داشته باشم؛ و همه اینها حاصلش شد کتاب اول «عهد عقیق، یعنی مکاشفات گل سرخ». البته همانطور که شما هم اشاره کردید، من دو تا کتاب به نام عهد عقیق دارم؛ یکی سال ۸۸ منتشر شد و کتاب دوم که روایت دوم از «عهد عقیق؛ مکاشفات گل سرخ» بود، سال ۸۹ منتشر شد. دو تا کتاب شعر فاطمی که هرکدام‌شان هم ساختار ویژه خودشان را دارند.
* تفاوت این دو مجموعه شعر در چیست؟
روایت اول عهد عقیق یک مجموعه غزل پیوسته است؛ فکر می‌کنم حدود ۶۰ بخش دارد. اما تفاوت آن با کتاب دوم این است که من در روایت دوم عهد عقیق بیشتر به شعر هیئت و مخاطب بیشتر نزدیک شدم؛ هم در حال و هوا و زبان شعر، هم قالب‌هایی که به فضای هیأت نزدیک‌تر است مثل مسمط.
* کمتر شاعری است که این سال‌ها دو کتاب مستقل درباره حضرت زهرا (س) داشته باشد. تجربه شما از نوشتن این دو کتاب شعر فاطمی چیست؟
قرار گرفتن در فضای شعر اهل بیت (ع) واقعاً خودش یک عنایت است. در آن سال‌ها این توفیق به من دست داد و این دو کتاب منتشر شد. همانطور که گفتم با تعاملی که من با دوستان و اساتید شعر آئینی مثل استاد غلامرضا سازگار، حاج علی انسانی و… داشتم، توجه من جلب شد به حوزه شعر آئینی. از سال ۸۷ من به صورت ویژه‌ای در حوزه شعر مذهبی کار کردم و حاصلش هم چند تا کتاب شد. یکی کتاب قصائد رضوی، یکی زخم عتیق که شعرهای عاشورایی است و بعد هم کتاب‌های عهد عقیق روایت اول و دوم.
* این هفته‌ها در جلسه «سوره شعر» که جلسه‌ای مختص شعر آئینی است، حضور دارید و با شاعران جوان سر و کار دارید. اگر بخواهید تجربه خودتان را در نوشتن شعر آئینی در چند نکته خلاصه کنید، چه توصیه‌ای به شاعران جوان و تازه‌کار دارید؟
توصیه اولم این است که در حوزه روایت و احادیث و معرفت اهل بیت (ع) مطالعه داشته باشند. و نکته دوم اینکه ارتباط‌شان را با هیئت‌ها قطع نکنند، چرا که قرار گرفتن در فضای هیئت به شاعر انگیزه می‌دهد برای سرودن شعر تأثیرگذار مذهبی.
* این روزها آسیب یا نکته‌ای در شعر آئینی وجود دارد که درباره آن نگران باشید و بخواهید مطرح کنید؟
باید از سطحی‌نگری در شعر مذهبی خودداری کرد؛ از رک‌گویی، شعارزدگی و این که بیش از حد از مخاطب متأثر بشویم. سعی کنیم واقعاً شعر بگوییم و آن حالات شاعرانه را در شعر آئینی کشف و بیان کنیم. به نظرم این را باید همه کسانی که دغدغه شعر مذهبی دارند مد نظر قرار بدهند.
* بعضی شاعران وقتی برای یکی از معصومین سه چهار تا شعر می‌گویند، حرف‌هایشان تمام می‌شود و از آن به بعد هرچه بنویسند تکراری می‌شود. شما تجربه سرودن دو مجموعه شعر برای حضرت زهرا (س) را دارید و شعرها هم تکراری نمی‌شوند. رمز و رازش چیست؟
همانطور که گفتم رمز و رازش مطالعه است. من کتاب‌های این حوزه را واقعاً مطالعه می‌کردم. یک دلیل دیگر هم صبر بر جوشش است. شاعر باید صبر داشته باشد. یعنی وقتی به آن جوشش رسید و شعر آمد، آن را بنویسد. درست است که بخشی از شعر کوشش است، اما جوشش هم نیاز دارد به صبر و مطالعه و قرائت قرآن و قرار گرفتن در محیط هیئت. همچنین گوش دادن به سخنرانی‌های مرتبط با آن موضوعی که می‌خواهیم درباره آن شعر بگوییم. اینها می‌تواند تأثیر بگذارد در جوشش شعر. همینطور وقتی که شاعر می‌خواهد شعر بگوید، مثلاً درباره شعر فاطمی، باید اشعار قبل از خودش را مدنظر قرار بدهد. آنها را بخواند تا تکرار نکند. درواقع در گفتگو با تجربه‌های قبل از خودش شعر جدید بنویسد. مثلاً در شعر فاطمی کسانی مثل قادر طهماسبی فرید، علیرضا قزوه، زکریا اخلاقی و شاعرانی مثل استاد سازگار و علی انسانی و هادی جان‌فدا و دیگر دوستان را داریم. بعضی‌ها هم به صورت خاص فقط شعر مذهبی کار می‌کنند. شاعر باید کارهای قبل از خودش را هم بخواند تا هم به تکرار نیفتد، هم کشف‌ها و حالات و روایت خودش را از دل این تجربه‌ها پیدا بکند.