نقش سینما در ترویج فضایل اخلاقی و مقابله با ناهنجاری‌های اجتماعی
۱۱:۴۰ – ۲۳ بهمن ۱۴۰۳
جشنواره فیلم فجر، به‌عنوان مهم‌ترین رویداد سینمایی کشور، همواره بستری برای نمایش آثار متنوع و جریان‌ساز سینماگران ایرانی بوده است. امسال نیز، در چهل و سومین دوره این جشنواره، فیلم‌ها و موضوعات متعددی به چالش کشیده شدند که از منظر فرهنگی، اجتماعی و ارزشی قابل بررسی هستند.
احمدرضا متین‌فر، عضو هیئت علمی دانشگاه و داور بخش تجلی اراده ملی ستاد امر به معروف و نهی از منکر، در این گفت‌و‌گو نگاهی تحلیلی به فضای کلی جشنواره، کیفیت فیلم‌ها، بازتاب مسائل اجتماعی در سینما و معیار‌های داوری در بخش تجلی اراده ملی داشته است.
به طور کلی، فضای جشنواره چهل و سوم فیلم فجر را، از منظر رسانه‌ای و میزان شور و هیجانی که در دهه فجر باید در سینما جریان داشته باشد، چگونه ارزیابی می‌کنید؟ آیا جشنواره امسال توانست به ایجاد این فضا دامن بزند؟
جشنواره چهل و سوم فیلم فجر، به عنوان یکی از رویداد‌های کلیدی فرهنگ و هنر در جمهوری اسلامی ایران، همواره هدف خود را در ارتقاء سینما و ایجاد فضایی پویا دنبال کرده است. امسال، فضای رسانه‌ای جشنواره به‌طرز قابل توجهی گسترش یافته بود. رسانه‌ها، چه در سطح ملی و چه در سطح محلی، با پوشش گسترده‌تری به اخبار و رویداد‌های جشنواره پرداختند و این پوشش رسانه‌ای شامل مصاحبه‌ها، گزارش‌ها و تحلیل‌های کارشناسی می‌شد که به جذابیت جشنواره افزوده بود. علاوه بر این، استفاده از شبکه‌های اجتماعی و پلتفرم‌های آنلاین برای ارتباط با نسل جوان، به افزایش آگاهی و علاقه‌مندی در بین مخاطبان کمک کرد.
برنامه‌ریزی جشنواره امسال نسبت به سال‌های گذشته دقیق‌تر و هدفمندتر بود و تعداد آثار بخش اصلی و فیلم‌های خارج از مسابقه هم به شکل قابل توجهی بیشتر بود. برگزاری پنل‌های گفت‌و‌گو و نشست‌های خبری فرصت‌هایی را برای تعامل بین سینماگران، منتقدان و مخاطبان فراهم آورد و این رویکرد به تقویت ارتباطات اجتماعی میان هنرمندان و علاقه‌مندان به سینما کمک کرد که در نهایت، شور و هیجان را در فضای جشنواره افزایش داد.
ارزیابی کلی شما از کیفیت فیلم‌های جشنواره امسال چیست؟ آیا نسبت به سال‌های گذشته شاهد پیشرفت در محتوا و ساختار سینمایی هستیم؟
کیفیت آثار ارائه شده در جشنواره چهل و سوم یکی از عوامل مهم در ایجاد شور و هیجان بود. سینماگران به موضوعات اجتماعی، فرهنگی و سیاسی روز پرداخته و تلاش کردند تا روایت‌های متفاوتی را به تصویر بکشند. این تنوع موضوعات، نه تنها توجه مخاطبان را جلب کرده، بلکه باعث ایجاد بحث‌ها و گفت‌و‌گو‌های عمیق‌تری نیز شد. فیلم‌هایی که به مسائل اجتماعی و چالش‌های روز جامعه پرداخته بودند، باعث شدند که جشنواره چهل‌وسوم از جنبه‌های مختلفی قابلیت مورد تحلیل و بررسی قرار گرفتن را داشته باشد.
آثار مرتبط با تاریخ و دفاع مقدس امسال چه ویژگی‌هایی داشتند؟ آیا این فیلم‌ها توانستند در روایت قصه‌های ملی و ارزش‌های هویتی موفق عمل کنند؟
آثار مرتبط با تاریخ و دفاع مقدس امسال ویژگی‌های خاصی داشتند. بسیاری از این فیلم‌ها به روایت‌های جدید و نوآورانه‌ای پرداخته بودند که می‌تواند به درک بهتر مخاطب از این مقاطع تاریخی کمک کند. این فیلم‌ها به خوبی ارزش‌های هویتی و ملی را منتقل کرده و در روایت قصه‌های ملی موفقیت نسبی داشتند.
فارغ از نام بردن از فیلم خاصی، مضامین اجتماعی که در آثار جشنواره امسال دیدید را چطور تحلیل می‌کنید؟ آیا این فیلم‌ها بازتاب‌دهنده واقعیت‌های اجتماعی بودند یا صرفاً به دنبال ایجاد فضای ملتهب و سیاه‌نمایی بوده‌اند؟
مضامین اجتماعی مطرح‌شده در فیلم‌های جشنواره امسال، طیف وسیعی از مسائل جامعه را در بر گرفتند. برخی از آثار با دقت و نگاه واقع‌گرایانه به معضلات اجتماعی پرداخته بودند و توانستند بازتاب‌دهنده دغدغه‌های عمومی باشند. در مقابل، برخی از فیلم‌ها نیز تلاش کرده‌اند که با فضاسازی‌های خاص، حساسیت‌های اجتماعی را برانگیزند که این رویکرد نیازمند بررسی دقیق‌تری است.
در بخش تجلی اراده ملی، داوران ستاد امر به معروف و نهی از منکر چه شاخص‌هایی را برای انتخاب آثار برگزیده در نظر می‌گیرند؟ چه معیار‌هایی برای تشخیص فیلم‌های ارزشمند در این بخش تعیین شده است؟
حضور داوران ستاد امر به معروف و نهی از منکر در بخش تجلی اراده ملی این جشنواره قابل توجه بود که اهتمام این ستاد به مقوله هنر را نشان می‌دهد. شاخص‌هایی که برای انتخاب آثار برگزیده در نظر گرفته شده‌اند، شامل بررسی محتوای خلاقانه و نوآورانه در حوزه‌های مختلفی همچون موضوعات اخلاقی، ارزش‌های انسانی و اجتماعی و همچنین توانایی فیلم در به تصویر کشیدن فرهنگ و هویت ملی است. فیلم‌هایی که بتوانند این معیار‌ها را به خوبی رعایت کنند، از شانس بیشتری برای برگزیده شدن در بخش تجلی اراده ملی ستاد امر به معروف و نهی از منکر برخوردار هستند.
سینما چه نقشی در ترویج فضایل اخلاقی و مقابله با ناهنجاری‌های اجتماعی می‌تواند ایفا کند؟ آیا فیلم‌های امسال توانسته‌اند این مسئولیت را برعهده بگیرند؟
سینمای متعالی ایران می‌تواند نقش مهمی در ترویج فضایل اخلاقی و مقابله با ناهنجاری‌های اجتماعی ایفا کند. فیلم‌ها به عنوان آینه‌ای از جامعه، مشکلات و مسائل را به تصویر می‌کشند و در عین حال الگو‌های مثبت را معرفی می‌کنند. امسال، برخی از فیلم‌ها به‌خوبی این مسئولیت را برعهده گرفته و به ترویج ارزش‌های اخلاقی پرداختند؛ هرچند که برخی دیگر نیز به دام سیاه‌نمایی می‌افتند یا از کاستی‌های جدی در عرصه درام رنج می‌برند.
با توجه به تخصص شما در حوزه علوم انسانی، کدام آثار جشنواره از نظر پرداختن به مسائل انسانی، فلسفی یا جامعه‌شناختی برجسته و قابل بحث بودند؟ این فیلم‌ها چگونه به تعمیق نگاه مخاطب به مسائل فرهنگی و اجتماعی کمک کرده‌اند؟
عجالتا از نام بردن اسامی فیلم‌ها معذورم؛ اما از نظر پرداختن به مسائل انسانی، فلسفی یا جامعه‌شناختی، برخی از آثار جشنواره امسال به‌ویژه در زمینه بررسی هویت و بحران‌های اجتماعی، برجسته و قابل بحث بودند. این فیلم‌ها، با نگاهی عمیق به مسائل فرهنگی و اجتماعی، به تعمیق درک مخاطب کمک کرده و زمینه‌ساز گفت‌و‌گو‌های بیشتر در این حوزه‌ها شده‌اند. این تعاملات که از جنس هنر هستند، نه‌تنها به ارتقاء سطح آگاهی عمومی کمک می‌کنند، بلکه می‌تواند به ایجاد تغییرات مثبت در جامعه، در مسیر ترویج و نهادینه کردن فضایل و همچنین مقابله با آسیب‌های اجتماعی که در ادبیات دینی ما از آنها با عنوان منکر یاد می‌شود، بیانجامند.